Iliaj Okuloj Estis Vidantaj Dion
Iliaj Okuloj Estis Vidantaj Dion aŭ Iliaj okuloj rigardis Dion (en la angla: Their Eyes Were Watching God) estas romano de la afrik-usona verkisto Zora Neale Hurston.
| Their Eyes Were Watching God | |
|---|---|
| literatura verko | |
| Aŭtoroj | |
| Aŭtoro | Zora Neale Hurston |
| Lingvoj | |
| Lingvo | usona angla lingvo |
| Eldonado | |
| Eldondato | 18-a de septembro 1937 |
| Eldonejo | J. B. Lippincott & Co. |
| Loko de rakonto | Florido |
| Honorigoj | 20th Century's Greatest Hits: 100 English-Language Books of Fiction |
La romano rakontas la vivhistorion de iu Janie Crawford, virino en siaj 40-aj jaroj "de vigla, sed senvoĉa, adoleskulino en virinon kun ŝia fingro sur la ellasilo de sia propra sorto", kiu defias la konvenciojn de la socio, en la kadro de la sperto de nigruloj en la suda Usono en la epoko inter la Usona Enlanda Milito kaj la 1930-aj jaroj.
La romano estis verkita en vulgara lingvaĵo kaj ne en norma literatura stilo de la angla, kaj kvankam ĝi poste estis konsiderita ŝia plej bona romano kaj fundamenta romano en nigrula literaturo kaj virinliteraturo, ĝi ne estis ricevita pozitive fare de kritikistoj je sia eldonigo en 1937, kaj precipe ne de nigraj viroj. En 2005, la revuo Time enmetis la romanon en la liston de la 100 plej bonaj romanoj en la angla lingvo publikigitaj ekde 1923. [1]
Resuma intrigo redakti
La ĉefrolulo en la romano estas Janie Crawford, virino en ŝiaj kvardekaj, kies rakonto estas rakontita tra retromemoroj kiam ŝi rakontas ŝian personan vivhistorion al sia plej bona amiko, Phoebe Watson, kiu pludonas ĝin al la klaĉema hejmkomunumo. La rakonto de Janie estas dividita en tri ĉapitrojn, laŭ la vico de ŝia geedziĝo al tri tre malsamaj viroj.
Ŝi rakontas sian vivon komenciĝantan kun sia seksa vekiĝo, kiun ŝi komparas kun floranta pirarbo kisita fare de abeloj en printempo. Ĉirkaŭ tiu tempo, Janie permesas al loka knabo kisi ŝin, kiun la avino de Janie, kromnomata vartistino, atestas.
La avino de Janie estis sklavo kiu naskis al sia blanka majstro. Ŝi estis devigita fuĝi por savi sian vivon kune kun sia filino, Leafy (angle por Folia), pro la ĵaluzo de lia edzino, kaj post la civita milito, laboris forte por doni al Leafy varman kaj sekuran hejmon. Sed Leafy estis seksperfortita fare de instruisto en ŝia lernejo, kaj naskis Janie kiel rezulto. Leafy estis nekapabla venki la traŭmaton kaj pasigis sian tempon en diboĉo, ĝis ŝi forkuras kaj forlasas sian familion entute. Vartistino (kromnomo por la avino) transdonis sian tutan amon kaj esperon al sia nepino, kaj kiam iun tagon ŝi vidas Janie kisi knabon de la najbarejo, ŝi timas ke ŝia sorto estos katenota al viro kiu deziras ŝin nur por ŝia korpo kaj laboreco.
Vartistino matĉis Janie kun S-ro Logan Killicks, agrikulturisto kiu estas signife pli maljuna ol Janie. Kvankam Janie tute ne volis geedziĝi kaj ne al Logan aparte, vartistino instigas ŝin por garantii al ŝi la financan stabilecon kiun ŝi mem neniam ĝuis. Sed Janie estas nekapabla liberigi sin de la ideo ke geedziĝo laŭsupoze estas kunligita kun amo, dum Logan vidas ŝin kiel kunlaboristino kaj en la hejmo kaj ĉe la bieno, kaj estas seniluziigita per ŝia kontribuo en tiuj lokoj. Janie provas partumi ŝiajn sentojn kun vartistino, sed vartistino opinias ke Janie estas tro dorlotita. Vartistino forpasis post mallonga tempo.
Janie estas lasita sola kaj malfeliĉa, kaj fine forkuras el la hejmo kun Joe Starks, ĉarma viro kiu prenas ŝin al la nigrula urbeto de Eatonville. Tie, li investas en entreprenon kaj malfermas butikon, kaj estas finfine elektita urbestro. Joe atendas ke Janie laboru en la butiko, sed ne permesas al ŝi partopreni la komunuman vivon kiu okazas rekte ĉe la sojlo de la butika pordo. Ŝi komprenas, ke li volas ŝin kiel ornamaĵon por plifortigi sian statuson, kaj li vidas ŝin kiel posedaĵon, kaj provas kontroli ĉiun aspekton de ŝia vivo - kion ŝi rajtas porti, kion ŝi rajtas diri, kaj kun kiun ŝi rajtas paroli. Dum tempo, li komencas inciteti ŝin antaŭ aliaj pri ŝia progresinta aĝo, malgraŭ ke ŝi aĝas proksimume nur tridek jarojn.
Janie konservas same trankvila kiel ŝi povas, sed unun tagon ŝi rompiĝas kaj rakontas al li rigardi sin. Joe brutale batas ŝin. Poste, li malsaniĝas sur sia lito kaj ne permesas al ŝi viziti. Li nur retiriĝas kiam li ekkomprenas ke lia malsano verŝajne estas fina. Eĉ en ĉi tiu stadio li daŭre fitraktas ŝin vorte, ĝuste ĝis la momento de sia morto.
Post la entombigo de Joe, Janie sentiĝas libera por la unua fojo en sia vivo. Ŝi malakceptas ĉiujn siajn svatantojn, ĉar ŝi timas perdi sian renoviĝintan sendependecon. Sed kiam ŝi renkontas Tea Cake (angla por Tekuko), kiu estas pli ol jardekon pli juna ol ŝi, ŝi enamiĝas, kaj komencas rilaton kun li. Malgraŭ la klaĉo kaj kondamnoj de la urbanoj, ŝi ankaŭ geedziĝas kun li.
La paro estas delokigita al la urbo Jacksonville, kaj jam komence de sia geedziĝo ili spertas gravajn problemojn. Tea Cake ŝtelas de ŝi kaj lasas ŝin sola dum la nokto, kaj ŝi opinias ke li nur geedziĝis kun ŝi por ŝia mono. Malgraŭ la altoj kaj malaltoj en ilia rilato, ili restas kune, kaj iĝas la centro de socia vivo ĉirkaŭ ili.
Du jarojn poste, furioza uragano trafas ilian setlejon, kaj Janie kaj Tea Cake provas eviti la inundojn kaŭzitajn de la ŝtormo. En la akvo, hundo infektita de rabio mordas Tea Cake. Kiel rezulto li travivas halucinojn, kaj iĝas certa ke Janie trompas lin. Li pafas al ŝi, kaj Janie estas devigita mortigi lin en mem-defendo. Ŝi estas arestita kaj metita sub juran akuzon por murdo, sed la ĵurio - ĉiuj blankuloj - absolvas ŝin. Kiam poste ŝi revenas al Eatonville, tiam ŝi malkovras ke ŝiaj iamaj najbaroj estas fervoraj pri disvastigado de onidiroj pri ŝi ke Tea Cake forlasis ŝin kaj forkuris kun ŝia tuta mono. Kiam Janie finas sian rakonton, ŝi finfine sentiĝas en paco kun ŝi mem.
Recenzo kaj kritiko redakti
Hurston estis centra rolulo en la movado de harlema renesanco, kiu inter ĝiaj ĉefaj celoj estis la provo prilumi rasismon kaj rasan diskriminacion en la Usono de tiu tempoperiodo (1920-aj jaroj de la 20-a jarcento). Kiel romano fare de nigrula verkisto pri nigrulaj temoj, la plej multaj el la recenzoj kaj kritikoj venis de tiu movado.
La ĉefkritikoj estis negativaj kaj koleraj, precipe de nigraj viroj en la movado, kiel ekzemple Richard Wright kaj Ralph Ellison, kiuj asertis ke la verko de Hurston kaj ŝiaj roluloj estis tro sentimentalaj, io kiu plifortikigis stereotipojn pri afrik-usonanoj. Tamen, ne ĉiuj recenzoj estis negativaj, kaj ĝuste la recenzoj de la ĉeftendenco en la ĝenerala kulturo - kiel ekzemple The New York Times - estis pozitivaj.
Dum la venontaj jardekoj la intereso pri la romano malkreskis, ĝis en la 1970-aj kaj 1980-aj jaroj studsekcioj pri kaj por afrik-usonaj komencis malfermiĝi en usonaj universitatoj, kune kun la kresko de nigra feminismo. Kiel rezulto, intereso pri la romano kaj la aŭtoro pliiĝis, kaj ĉi-foje la tendenco estis rekoni ŝin kiel geniulo, kaj la rakonta stilo de la romano estis salutita kiel akordigita kun post-struktura analizo.
Komence de 1978, novaj eldonoj estis publikigitaj por la romano, kiu iĝis furorromano, kaj restas en presaĵo dum multaj jaroj.
La filmo She's Gotta Have It reĝisorita de Spike Lee malfermiĝas kun citaĵo de la romano, nome "Virino povas esti seksa estaĵo, ne devas aparteni al viro, kaj eble eĉ ne devas deziri tian aferon".
Vireco kaj virineco redakti
Krikistoj argumentas ke, la rolo de vireco estas portretita tra la subigo kaj objektivigo de virinoj. En reflektado de post-sklaveca Florido, nigraj viroj estas subigitaj nur al siaj blankaj dungantoj kaj aliĝas al blankaj patriarkaj institucioj de vireco en kiuj virinoj estas tenitaj en pozitiva socia rilato nur se ili estas allogaj, estas edziĝintaj, aŭ havas/atingis financan sekurecon per antaŭaj geedziĝoj. Nigrulinoj, specife, alfrontas pli grandan subpremon, ĉar ilia propra lukto por sendependeco estis konsiderita kontraŭproduktiva al la pli granda batalo por egaleco por nigraj usonanoj kiel tutaĵo. Vartistino klarigas tiun hierarkion frue al Janie kiam ŝi diras, "Mielo, la blankulo estas reganto de ĉio ... blankulo deĵetas la ŝarĝon kaj diras al nigrulo repreni ĝin. Li prenas ĝin ĉar li devas, sed li ne portas ĝin. Li donas ĝin al siaj virinoj."
En la romano, viroj rigardas virinojn kiel objekton por trakti, akiri, kaj kontroli tra svatado, manipulado, kaj eĉ fizika forto. La vojaĝo de Janie por la eltrovo de ŝia mem-identeco kaj sendependeco estas prezentita tra ŝia serĉado de vera amo - ŝia sonĝo - laŭvice de geedziĝoj al tri malsamaj viroj. Ĉiu el la viroj, kiujn ŝi geedziĝas, konformas iel al genraj normoj de la tempo. La rolo de virineco estas portretita tra la simboleco de posedaĵo, muloj, kaj elementoj en naturo. Virinoj en la romano estas konsideritaj trofeo kaj premio por maskloj, por simple aspekti belaj kaj obei siajn edzojn. La analogeco de la mulo kaj virinoj estas deklarita ripete en la romano kaj kutimas reprezenti la seksrolon de virinoj. Vartistino klarigis al Janie en juna aĝo kiel afrik-usonanaj virinoj estis objektivigitaj kiel muloj. "La nigra virino estas mule de la mondo tiom kiom iu ajn povas rigardi la mondon." Muloj estas tipe aĉetitaj kaj venditaj fare de farmistoj, kutime por esti uzitaj por labori ĝis elĉerpiĝo. Poste en la romano, Janie ekkomprenas ke la avertoj de vartistino estis veraj kiam ŝi identiĝas kun fitraktita mulo en Eatonville. Ŝi vidas sin kiel laborbeston senvoĉa, estante tie por la amuziĝo de aliaj kaj koste de sia propra libera volo. La mulo reprezentas la inan seksan rolon en la rakonto de kiu viroj subpremas kaj degradas virinojn kiuj estas stereotipitaj kiel nekapablaj pensi por si mem kaj bezonantaj konstantan konsiladon de viroj. Tiuj stereotipoj "iĝas peziga ĉeno sur la usonaj virinoj, malhelpante ilin evoluigi individuecon, kaj de traktado de sia persona feliĉo" kaj finfine kio devigas ilin muldiĝi en ilian seksrolon.
Adaptoj redakti
- 1983, teatraĵo verkita fare de Bonnie Lee Moss Ratner.
- 2005, televida filmo produktita fare de Oprah Winfrey kaj ĉefrola Halle Berry.
- 2011, radioadaptado elsendo sur la BBC.
- 2012, adaptiĝis por radio en honoro de la 75-a datreveno de la publikigo de la romano.
Referencoj redakti
- ↑ "All Time 100 Novels". Time. October 16, 2005. Archived from the original on December 31, 2005.