Stargard
Stargard (ĝis 2015 Stargard Szczeciński, latine: Stargardia, germane: Stargard an der Ihna, Stargard in Pommern, kaŝube: Stôrgard, Stargardt, Stargardia, Starogard, Zitarigroda, Starigardt, Ztaregard, Staregarde, Staregord, Stargart, Stargard an der Ihna, Stargard in Pommern, Starogród, Starogród nad Iną, Stargard Szczeciński) estas historia urbo en la nuna Pollando. La urbo apartenas al provinco Okcidenta Pomerio kaj situas 40 km nordoriente de Szczecin (Stettin). Fine de 2021 en la urbo vivis 67 348 loĝantoj.
| Stargard | |||||
| germane: Stargard | |||||
|
| |||||
| Blazono | |||||
| Devizo: Stargard – Klejnot Pomorza / Kleinod Pommerns | |||||
 | |||||
| urba komunumo • Hansa urbo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| |||||
|
| |||||
 Mapo
| |||||
| Provinco | Okcidenta Pomerio | ||||
| Distrikto | Distrikto Stargard | ||||
| Komunumo | Komunumo Stargard | ||||
| Speco de komunumo | Urba | ||||
| Urba komunumo | Jes | ||||
| Urborajtoj | 21-a de junio 1243 | ||||
| Koordinatoj | 53° 20′ N, 15° 2′ O (mapo)53.33333333333315.033333333333Koordinatoj: 53° 20′ N, 15° 2′ O (mapo) | ||||
| Alto super la marnivelo | 20 m | ||||
| Areo | 48,1 km² | ||||
| Loĝantaro | 67348 (en 2021) | ||||
| Loĝdenso | 1 476 loĝ./km² | ||||
| Poŝtkodo | 73-110 | ||||
| Telefona antaŭkodo | 091 | ||||
| Aŭtokodo | ZST | ||||
| TERYT | 4324314011 | ||||
| Estro | Paweł Bakun (provizora prezidanto) | ||||
| Titolo de estro | Prezidanto de urbo | ||||
| Adreso de estraro | ul. Czarnieckiego 17 | ||||
| Poŝtkodo de estraro | 73-110 | ||||
| Telefono de estraro | 091 578-48-81 | ||||
| Fakso de estraro | 091 578-48-89 | ||||
| Poŝto de estraro | urzad@um.stargard.pl | ||||
| Ĝemelaj urboj | (Germanio) Elmshorn (Litovio) Saldus (Danio) Slagelse (Germanio) Stralsund (Nederlando) Wijchen | ||||
| Komunuma retejo | http://www.stargard.pl | ||||
| Vikinovaĵoj | n:pl:Kategoria:Stargard | ||||
Historio
redaktiLa komenco de la homsetlejoj sur la terenoj de la nuna urbo estis en la 6-a jarcento.
La urbo ekhavis urbajn rajtojn dum la jaro 1243. Dum la plua mezepoko, la urbo apartenis al la komerca ligo Hanso kaj estis germanlingva dum preskaŭ sep jarcentoj, ĝis la forpelo de la germanoj en 1945 kaj la posta aneksado fare de Pollando.
La rivero Ina ekestis la grava transport-vojo, per kiu oni transportis grenon kaj aliaj varoj el la Tero de Pyrzyce kaj Stargard al la okcidentaj kaj baltaj landoj. Dum la Tridekjara milito (1618-1648) la urbo grandparte perdis 90 % de la loĝantaro pro la malsato, malsanoj kaj incendioj.
La disvolvo de la fervojo influis la industriigon la urbon kaj ĝian daŭran disvolvon.
De la komenco de la 20a jc ĝis la komenco de la Unua Mondmilito estis bona periodo por pligrandigo kaj prospero de la urbo, aperis multe da novaj lernejoj, hospitaloj, diversaj instituciejoj kaj loĝdomoj.
-
La mezepoka sigelo de la urbo -
La gentoj de okcident-slavoj, en la 9-a kaj 10-a jarcentoj -
Supozata grandeco de la lando de la unua pola princo Mjeŝko la 1-a -
La Sankta Romia Imperio en 1648 post la ratifiko de la Vestfalia Paco -
Curzon-linio kaj ŝanĝoj de la teritorio de Pollando post la Dua Mondmilito
Post la fino de Dua Mondmilito la urbo eniris Pollandon laŭ la decido de la Potsdama konferenco kaj ankaŭ laŭ la decidoj de la konferenco komenciĝis la procedo de translokiĝo de la germana popolo kaj anstataŭigo de ili per poloj de la centra Pollando kaj de orienta Pollando de post la Curzon-linio (vidu la apudan mapon). Iom post iom oni de la fundamentoj kreis ĉiujn institucioj danke al la amasa veno de poloj el la diversaj partoj de Pollando.
Bibliografio
redakti- Jolanta Aniszewska, Obrazy stargardzkich ulic, Stargard: Muzeum Stargard, 2002.
- Czesław Czubryt-Borkowski, Zygmunt Czarnocki, Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa. Lata wojny 1939-1945, Varsovio: Sport i Turystyka, 1988.
- Bogdana Dopierała, Z Dziejów Ziemi Stargardzkiej, Poznano: Wydawnictwo Poznańskie, 1969.
- Władysław Filipowiak, Początki Stargardu, „Szczecin”, nr 7-8, 1961.
- Marcin Majewski, Dawny Stargard. Miasto i jego mieszkańcy. Materiały z sesji naukowej 18-19 X 2000, Stargard Szczeciński: Muzeum w Stargardzie, 2000.
- Marek Ober, Stargard Szczeciński, Varsovio: Wydawnictwo Arkady, 1988.
- Edward Olszewski, Stargardzkie ABC, Stargard: Towarzystwo Przyjaciół Stargardu, 2001.
- Edward Rymar, Rodowód książąt pomorskich, Szczecin: Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica, 2005.
- Sebastian Szwajlik, Dzieje Kolei Stargardzkiej, Stargard: Towarzystwo Przyjaciół Stargardu, 2002.
Famuloj ligitaj kun la urbo
redakti- Otto Nicolai, germana komponisto
Partneraj urboj
redakti
Bibliografio
redakti- Obrazy stargardzkich ulic (Bildoj de stargardaj stratoj), Jolanta Aniszewska, Muzeum Stargard, Stargard 2002, ISBN 83-911439-6-1.
- Z dziejów ziemi stargardzkiej (El historio de stargarda regiono), redakto Bogdan Dopierała, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1969.
- Stargard Szczeciński, Marek Ober, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 1988, ISBN 83-213-3303-6.
- Stargardzkie abc (ABC de Stargard), Edward Olszewski, Eldonisto: Towarzystwo Przyjaciół Stargardu, Stargard 2001, ISBN 83-916325-0-4.
- Stargard Szczeciński, Kazimiera Kalita-Skwirzyńska, Ossolineum, Gdańsk 1983, ISBN 83-04-01559-5.
- Stargardia volumoj I-V, Rocznik Muzeum w Stargardzie, Stargard 2001-2010, ISSN 1641-7747
- Dzieje Kolei Stargardzkiej (Historio de Stargarda Fervojo), Sebastian Szwajlik, Towarzystwo Przyjaciół Stargardu, Stargard 2002, ISBN 83-916325-3-9.
- Stargard. Klejnot na pomorskim szlaku (Stargard. Juvelo sur pomeria itinero), Jan Zenkner, Towarzystwo Przyjaciół Stargardu, Stargard 2006, ISBN 83-916325-6-3.