Taŝkento

	Taŝkento
	uzbeke Toshkent, ruse Ташке́нт
	urbo
	[[Dosiero:\|300px]] Fotomontaĵo
	Blazono
	Blazono
	Oficiala nomo: Toškent
Lando	Uzbekio
Regiono	Taŝkenta regiono
Historia regiono	Silka vojo
Situo	Taŝkento
- koordinatoj	41° 16′ 00″ N 69° 13′ 00″ O / 41.26667 °N, 69.21667 °O (mapo)
Plej alta punkto
- alteco	253 m s. m.
Plej malalta punkto
- alteco	130 m s. m.
Areo	334,8 km² (33 480 ha)
Loĝantaro	2 571 668 (2020)
Denseco	7 681,21 loĝ./km²
Horzono	GMT (UTC+5)
Poŝtkodo	100000
Tel. antaŭkodo	+998 71
	Situo enkadre de Uzbekio Situo enkadre de Uzbekio
	Mapo de la urbo Mapo de la urbo
	Situo enkadre de Azio Situo enkadre de Azio
	Vikimedia Komunejo: Tashkent
	Retpaĝo: www.tashkent.uz

Koordinatoj: 41° 16′ 00″ N 69° 13′ 00″ O / 41.26667 °N, 69.21667 °O (mapo)

Taŝkento (uzbeke Toshkent), estas nuntempa ĉefurbo de Uzbekio, grava politika, ekonomia, kultura kaj scienca centro de la lando. Taŝkento estis grava haltejo en komerca vojo (Silka Vojo) de Azio al Eŭropo. Post rusa revolucio en 1917 multaj historiaj konstruaĵoj estis detruitaj kaj pli poste en 1966 forta tertremo neniigis multajn konstruajn heredaĵojn.^[1]

Vidindaĵoj de la urbo: Madraso Kukeldaŝ el la 16-a jarcento.^[2] Ĝi estiĝis dum regnado de ĥano Abdullah la 2-a (1557-1598), reganto de la Ĥanlando Buĥaro, kaj nun estas supervidata de la provinca religia Konsilio de Mavaranahr. La konstruaĵo nun estas uzita kiel moskeo.

Proksime de Taŝkento troviĝas la tombo de Amir Temur, pli konata kiel Tamerlan — iam konkerita de li teritorio etendiĝis de Hindio ĝis la Mediteranea Maro.

La urbo havas modernan subteran fervojon (metroo), kiu estas unika en Centra Azio.^[3]

Etimologio

En skribaj fontoj la urbo estas menciita ekde la 4-a - la 5-a jarcentoj sub la nomoj Dĵadĵo, Ĉaĉkento, Ŝaŝkento, Binkento. En la 11-a jarcento, en la verkoj de centraziaj sciencistoj Al-Biruni kaj Mahmud al-Kaŝgari, la urbo estis renkontita sub la nomo "Taŝkento" unuafoje. Al-Kaŝgari estis la unua persono kiu klarigis ke la nomo Taŝkento signifas "ŝtonurbo" (tjurke taŝ - "ŝtono", kent - "urbo"). Biruni, apogante ĉi tiun interpreton, notis ke "Ŝaŝkento" estas distordita formo de la tjurka "Taŝkento"; estas evidente ke "Ĉaĉkento" estas alia formo de distordo de la sama nomo. La versio de Binkento troviĝas en la verkoj de arabaj geografiistoj.^[4] Biruni emfazas: "Ĉu vi ne vidas, ke "Ŝaŝo" estas prenita el la nomo de ĉi tiu urbo tjurklingve, nome "Taŝ-kand" ("Ŝtona vilaĝo")?"^[5]

La grekoj nomis la areon kie Taŝkento nun staras "Tsatsena" (helene: Τσατσηνή).^[6]

Origino de televido

Unua manifestacio de plene elektronika televidilo al publiko kaj komitato estis farita en Taŝkento en somero 1928 per Boris Grabovskij kaj lia teamo. En sia metodo kiu estis patentita en Samara en 1925, Boris Grabovskij proponis novan principon de televida figurado bazita sur la vertikala kaj horizontala elektrono trabo balai sub alta tensio. Nuntempe tiu principo de televida figurado estas uzita preskaŭ en ĉiuj modernaj katodo-radio tuboj. Historiisto kaj etnografo Boris Golender en sia filma prelego priskribis pri tiu evento.^[7] Tiu dato de pruvo de la plene elektronika televidilo estas la plej frua konata ĝis nun. Malgraŭ tiu fakto, la plejparto de la modernaj historiistoj konsideras Vladimir Zvorikin^[8] kaj Philo Taylor Farnsworth^[9] kiel inventistoj de la unua plene elektronika televidilo. En 1964 la kontribuo farita al la evoluo de frua televido de Boris Grabovskij estis oficiale agnoskita de la Registaro kaj al li estis premiita prestiĝa grado Estiminda Inventinto de la Uzbeka Soveta Socialisma Respubliko.

Servoj

Uzbeka Nacia Universitato

Esperantistoj

Jevgenij "Eŭgeno" S. Perevertajlo (1938-2012, esperanta pioniro en la urbo, aktiva en SEJM)
Tanja Arkaeva
Beĥruzbek Oĉilov,^[10]^[11] kiu de 2014 ĝis 2017 estis aktiva esperantlingva vikipediisto de nomo Lingveno, kaj ekde decembro 2015 ankaŭ estis administranto^[12]
Gafur Mirzo kaj lia filo Umid Mirzo (vidu la filmon en rubriko eksteraj ligiloj)