The Ugly American

La Malbela Usonano (angle: The Ugly American) estas romano verkita de Eugene Burdick kaj William Lederer surbaze de realaj okazaĵoj en maniero kiel kiu kritikas la Eksterlandan Servon de Usono en la 1950-aj jaroj. La romano pintis la furorliston de la New York Times dum 76 semajnoj kaj vendis pli ol 5 milionojn da kopioj.

Prezidanto John F. Kennedy estis tre influita de la romano kaj ofte citis ĝin en la kunteksto de la establado de la usona packorpuso.

En 1963, la romano estis adaptita al filmo reĝisorita de George Englund kaj ĉefrolita de Marlon Brando.

Historia kaj politika fono

En 1958 la Malvarma Milito estis en plena forto, metante la du geopolitikajn gigantojn, Usonon kaj Sovet-Union, unu kontraŭ la alia por armea kaj geopolitika influo kaj domineco. Kaj NATO kaj la Varsovia Pakto dividis Eŭropon en du konkurantajn viziojn de la mondo: la okcidenta mondo rigardis landojn en la Orienta Bloko kiel malantaŭ Fera Kurteno, kiel pruvis la malsukcesa Hungara Revolucio. La Orienta Bloko rebatis prezentante sin kiel la liberiganto de landoj kiuj daŭre estis sub subtenado de koloniismo, kiel pruvas bananaj respublikoj. La nuklea armilaro estis komencita kun Usono kiu regis tiun novan teknologion, sed antaŭ 1955, la sovetianoj eksplodigis hidrogenbombon kaj atingis pozicion de superpotenco, ekigante timojn pri nuklea militego (foje tiel nomata Armagedono).

La sovetia lanĉo de Sputniko en orbiton en 1957 donis al la sovetianoj grandegan teknologian kaj propagandan venkon kaj ekfunkciigis krizon de memkonfido al Usono kaj zorgojn pri esti malfrua teknologie kaj armee. En Azio, la francoj forlasis Hindoĉinion en 1954 post sia malvenko ĉe la Batalo de Dien Bien Phu kaj Usono iĝis engaĝita en Vjetnamio por plenigi la perceptitan potencvakuon. Usono kaj la sovetianoj luktis por supereco en la Tria Mondo per prokurilaj regantoj (angle proxy) en Latin-Ameriko, Afriko kaj Azio.

En la Proksima oriento, Usono timis la disvastiĝon de Komunismo en Egiptujo kaj provis sekurigi la plej popolriĉan kaj politike potencan landon de la regiono por la Okcidento per oferto de garantioj de financado por konstruado de la Aswan Baraĵo, sed antaŭis ilin la sovetianoj. Sovetiaj diplomatiaj kaj politikaj sukcesoj en la Tria Mondo lasis la Okcidenton maltrankviligitan pri perdo de unu lando post alia al Komunismo, iom laŭ la domeno-teorio alvokita fare de prezidanto Dwight D. Eisenhower.

Estis en tiu atmosfero de timo, malfido, kaj necerteco en Usono ĉirkaŭ sovetia armea kaj teknologia potenco kaj komunista politika sukceso en nealiancitaj landoj de la Tria Mondo ke la romano estis publikigita en 1958, kun tuja efiko.

Intriga resumo

La romano estas mozaiko de noveletoj priskribantaj la konduton kaj praktikon de usona ekstera politiko en la Malproksima Oriento. Ĝi prezentas la fiaskojn de la usona diplomatia korpuso, kies sensentemo al lokaj lingvo, kulturo kaj kutimoj kaj rifuzo integriĝi estis en konsiderinda kontrasto al la diplomatiaj kapabloj de Orienta Bloko (ĉefe Sovetunio) kaj rezulte kondukis al komunista diplomatia sukceso eksterlande.

En la centro de la intrigo estas fikcia lando nomita "Sarkhan", kiu alfrontas la danĝeron de komunista puĉo. Nova usona ambasadoro kiu alvenas en Sarkhan provas trakti kompleksan realon kaj vizitas aliajn lokojn en Azio por lerni pri sukcesaj negocoj kun la aziaj nacioj. La oficialaj eksterlandaj reprezentantoj de Usono en Orienta Azio estas priskribitaj en la romano kiel neflekseblaj, vantecaj kaj burokratoj, kiuj ne parolas la lokajn lingvojn sed pasigas tempon ĉe kokteloj, komunikante kun la diversaj politikaj partioj en Vaŝingtono kaj en renkontiĝoj kun la registaraj oficistoj. En kontrasto, la romano prezentas la sovetianojn kiel kampagentojn, laborante kun la hejmkomunumo kaj konstruante ligojn ĉie en la lando.

La intrigo komencas per unu vinjeto, birma ĵurnalisto diras, "Ial, la [amerikaj] homoj, kiujn mi renkontas en mia lando, ne estas la samaj kiel tiuj, kiujn mi konis en Usono. Mistera ŝanĝo ŝajnas veni super usonanoj kiam ili iras al fremda lando. Ili izolas sin socie. Ili vivas pretendente. Ili estas laŭtaj kaj ostentaj." Kontraste al tiu impreso la "Mabela Usonano" de la romanotitolo rilatas al la ĉefrolulo de la romano, simplaspekta inĝeniero nomata Homer Atkins, kies "kalozaj kaj gras-nigrigitaj manoj ĉiam memorigis al li ke li estis malbela homo." Atkins, kiu vivas kun la lokaj homoj, venas kompreni iliajn bezonojn, kaj ofertas vere utilan asistadon, interalie per trovado de solvoj kiuj enkorpigas usonan profesian scion en la ekzistantaj kondiĉoj. Sufiĉe ofte temas pri malgrand-skalaj projektoj kiel ekzemple la evoluo de simpla biciklo-elektra akvopumpilo. Atkins, male al la Ministerio pri Eksteraj Aferoj kaj la Usona Armeo, loĝas en la loka komunumo kun sia edzino kaj kune ili provas helpi la lokan komunumon,

Inter realo kaj fikcio

Laŭ artikolo publikigita en Newsweek en majo 1959, la "reala" "Ugly American" estis identigita kiel International Cooperation Administration teknikisto nomita Otto Hunerwadel, kiu, kun sia edzino Heleno, deĵoris en Birmo de 1949 ĝis sia morto en 1952. Ili vivis en la vilaĝoj, kie ili instruis terkultivadteknikojn, kaj helpis komenci hejmajn konservajn industriojn.

Alia de la roluloj de la romano, kolonelo Hilandale, ŝajnas estinti formita laŭ la real-viva US Air Force Major General Edward Lansdale, kiu estis spertisto en kontraŭ-gerilaj operacioj.

Efiko sur la publika debato

"The Ugly American" pintis la usonan furorliston dum 76 semajnoj kaj vendis pli ol 5 milionojn da kopioj. La populareco de la romano ankaŭ atingis la pinton de la registaro. Sekvante akuzojn faritajn en la romano pri korupto kaj misadministrado de la rimedoj de la usona helpprogramo, prezidanto Eisenhower ordigis enketon pri suspektoj de korupto en la eksterlanda helpsistemo. En la sama tempo, reprezentantoj de la Demokrata Partio komencis adopti retorikon bazitan sur la romano postulante reformojn. Komence de 1959, anonco estis publikigita en la semajnfingazeto de la New York Times, en kiu kvar senatanoj, inkluzive de senatano John F. Kennedy, sciigis ke ili sendis kopion de la romano al ĉiu membro de la usona Senato. Direkte al la fino de sia balotkampanjo, Kennedy parolis ĉe balotkongreso en San Francisco la 2-an de novembro 1959. En tiu alparolo li sciigis pri la establado de la American Peace Corps dum rekte nomante la romanon ekzemplon de la bezono de profunda ŝanĝo en la ekstera diplomatio de Usono.

Eksteraj ligiloj

• The Ugly American, en la retejo de OCLC (angla)
• The Ugly American, en la Encyclopedia Britannica retejo (angla)