Movado de Nealiancitaj Landoj
La Movado de Senaliancaj Ŝtatoj, Senalianca Movado aŭ Movado de Senblokaj Ŝtatoj (angle Non-Aligned Movement, NAM) estas internacia organizaĵo (grupo de ŝtatoj) kiuj ne apartenas al milita alianco (NATO, la "Okcidenta Bloko" aŭ Varsovia pakto, la "Orienta Bloko") kaj kiuj tenis sin neŭtralaj en la Malvarma Milito. En 2019, la movado havis 120 membrojn kaj 25 observantajn landojn[1]. La landoj de la movado de nealiancitaj landoj reprezentas preskaŭ du trionojn de la membroj de la Unuiĝintaj Nacioj kaj 55% de la monda loĝantaro.
| Movado de Nealiancitaj Landoj | ||
|---|---|---|
| ||
| interregistara organizaĵo internacia organizaĵo 
| ||
| Komenco | 1-a de septembro 1955 vd | |
| Fondinto(j) | Jawaharlal Nehru • Josip Broz Tito • Gamal Abdel Naser vd | |
| Retejo | Oficiala retejo | |
Celo
redaktiLa Havana Deklaracio de 1979 diris, ke la celo de la organizaĵo estas helpi landojn konservi sian "nacian sendependecon, suverenecon, teritorian integrecon kaj la sekurecon de la nealiancitaj landoj" en sia "lukto kontraŭ imperiismo, koloniismo, novkoloniismo, rasismo kaj ĉiuj formoj de fremda agreso, okupado, regado, enmiksiĝo aŭ hegemonio, samkiel kontraŭ granda potenco kaj blokpolitiko." Ĉi tio signifas, ke ili volis regi siajn landojn sen ke nek la ĉefaj kapitalismaj ŝtatoj nek la ĉefaj socialismaj ŝtatoj diktas al ili kiel.
Historio
redaktiĜi estis fondita laŭ iniciato de la jugoslavia prezidento Tito, la egipta ŝtatestro Nasser, la barata ĉefministro Nehru kaj la indonezia prezidento Sukarno. La organizaĵo ekaktivis en sia unua kunsido 1961 en Beogrado. La organizaĵo kreskis multe dum la 1960-aj jaroj, kaj al ĝi aliĝis multaj afrikaj kaj aziaj ŝtatoj. Pintaj konferencaj okazis i.a. en Kairo kaj Lusako. Dum la 1970-aj jaroj la sveda ĉefministro Olof Palme interesiĝis pri la Senalianca Movado kaj vidis en ĝi ŝlosilan rolon por malarmado kaj paco en la mondo. Olof Palme, Indira Gandhi, Tito kaj Julius Nyerere estis tiam gravaj gvidantoj en la Senalianca Movado.
La organizaĵo kondamnis la disdividon en du aliancoj ("blokoj") dum la Malvarma Milito pro la risko de Tria Mondmilito, kaj subtenis pacan kunekzistadon kaj malarmadon. Ĝia celo estas la samrajteco inter la ŝtatoj kaj pozitiva ekonomia evoluo de ĝiaj membroŝtatoj. Nuntempe "Nordo-Sudo-demandoj" kaj nova ekonomia mondordo estas inter la demandoj diskutataj en la Senalianca Movado.
Nuntempe la Senalianca Movado havas ne malpli ol 120 membroŝtatoj. Kune ili reprezentas 55% de la monda loĝantaro kaj havas preskaŭ du trionojn de la voĉoj en la Ĝenerala Asembleo de la Unuiĝintaj Nacioj. La kreskanta nombro de membroŝtatoj tamen malfaciligas interkonsentojn por komuna politiko. Kun la fino de la Varsovia pakto ĝi perdis signifon. Tamen en la 2003-a kunveno en Malajzio, la 2006-a en Havano, la 2009-a en Ŝarm el Ŝeiĥ kaj la 2012-a en Teherano estis klopodoj ragajnigi al ĝi signifon. De 2009 ĝis 2012 la prezida lando estis Egiptio, de 2012 ĝis 2015 estis Irano.
Politiko
redaktiKvankam la Organizaĵo de la Nealiancaj Ŝtatoj estis celita esti kohezia organizaĵo simila al NATO aŭ al la Varsovia Pakto, en la praktiko multaj frotadoj estiĝis inter la membroj, kaj la rilato inter ili estas pli malstrikta ol en aliaj aliancoj. Kelkaj el la membroj trovis mem aliĝante al unu el la ĉefaj blokoj malgraŭ la engaĝiĝo al neidentigo; ekzemple, Kubo estis membro de Sovetunio dum la Malvarma Milito. Nikita Ĥruŝĉov degelis la rigidan ideologian aliron kiu karakterizis la Stalinismon kaj gvidis simpatian aliron al la bloko de nevicigitaj landoj, aliflanke - Truman kaj Eisenhower gvidis rigidan kontraŭkomunismon kiu ankaŭ estis esprimita en Makartismo. La distancigo de Usono male al la proksimiĝanta aliro de Sovetunio kaŭzis la trian blokon esti pli proksima al Sovetunio ol al Usono, ĝis la 1960-aj jaroj, kiam Kennedy ŝanĝis la aliron de Usono. Alia kialo de la proksimeco sentata de landoj de la tria bloko al la Orienta Bloko estas la eksaj koloniismaj potencoj (Britio kaj Francio) asociitaj kun la Okcidenta Bloko.
Direktantoj [2] de la NAM inkluzivis tiajn diversspecajn figurojn kiel Suharto [3], militarisma [4] kontraŭkomunisto, kaj Nelson Mandela, demokrata socialisto kaj fama kontraŭ-rasapartisma aktivulo. Konsistante el multaj registaroj kun tre malsamaj ideologioj, la Senalianca Movado estas unuigita per sia deklarita engaĝiĝo al monda paco kaj sekureco. Ĉe la sepa pintkunveno okazigita en Nov-Delhio en marto 1983, la movado priskribis sin kiel "la plej grandan pacmovadon de historio" [5]. La movado metas egalan emfazon de malarmado. La engaĝiĝo de NAM al paco datas de antaŭ ĝia formala instituciigo en 1961. La renkontiĝo ĉe Brijuni inter registarestroj de Barato, Egiptio kaj Jugoslavio en 1956 rekonis ke ekzistas esenca ligo inter lukto por paco kaj klopodoj por malarmado [5].
Dum la 1970-aj jaroj kaj fruaj 1980-aj jaroj, la NAM ankaŭ sponsoris kampanjojn por restrukturado de komercaj rilatoj inter evoluintaj kaj evoluantaj nacioj, nome la New International Economic Order (NIEO), kaj ĝiaj kulturaj idoj, la New World Information and Communication Order (NWICO). Ĉi-lasta, per si propra, ekfunkciigis Ne-aliancan iniciaton sur kunlaboro por komunikadoj, la Ne-Aligned News Agencies Pool, kreita en 1975 kaj poste konvertita en la NAM Novaĵreton (NAM News Network) en 2005.
La Senalianca Movado apogas politikojn kaj praktikojn de kunlaboro, precipe tiujn kiuj estas multflankaj kaj disponigas reciprokan profiton al ĉiuj partoprenantoj. Preskaŭ ĉiuj membroj de la Senalianca Movado ankaŭ estas membroj de Unuiĝintaj Nacioj. Ambaŭ organizaĵoj havas deklaritan politikon de paca kunlaboro, tamen la sukcesoj kiujn la NAM havis kun plurflankaj interkonsentoj tendencas esti ignoritaj fare de la pli granda, okcidenta kaj evoluinta-regata UN [6]. Afrikaj zorgoj pri rasapartismo estis ligitaj kun arab-aziaj zorgoj pri Palestino [6] kaj plurflanka kunlaboro en tiuj lokoj ĝuis moderan sukceson. La Senalianca Movado ludis gravan rolon en diversaj ideologiaj konfliktoj dum sia tuta ekzisto, inkluzive de ekstrema opozicio al rasapartismaj registaroj kaj subteno de gerilmovadoj en diversaj lokoj, inkluzive de Rodezio kaj Sudafriko [7].
Fojfoje estiĝis streĉitecoj inter membroj de la organizaĵo - kiel ekzemple la streĉitecoj inter Barato kaj Pakistano kaj komence en 2012 la streĉitecoj inter Sirio kaj Egiptio post la revolucio en Egiptio kaj la Siria enlanda milito, kiam la tiama egipta prezidento Mohamed Mursi el la sunaismaj Islamaj Fratoj severe severe kritikis la sirian prezidanton Baŝar al-Asad kaj la manieron kie li subpremis la siriajn manifestacianojn kaj ribelantojn okaze de la 16-a konferenco okazigita en Teherano.
Post la disfalo de Jugoslavio, la landoj kiuj antaŭe konsistigis ĝin esprimis nur malmulte da intereso pri la Organizaĵo de la Nealiancaj Ŝtatoj. Notindas ke, Slovenio, Kipro, Kroatio kaj Malto forlasis la organizaĵon en 2004 kaj en 2013 (Kroatio) aliĝante al la Eŭropa Unio. Kroatio daŭre estas asociita kun la organizaĵo en la statuso de "observanto", kiel Brazilo, kiu neniam estis membro.
Nomo
redaktiEn esperantaj tekstoj oni povas trovi plurajn malsamajn nomformojn por la organizaĵo, ekzemple Organizaĵo de Neligitaj Landoj, Movado de Nealiancintaj Landoj, ktp.
Ĝeneralaj sekretarioj
redakti
Membroj
redaktiLa jaro de aliĝo al la organizaĵo estas indikita en krampoj:
Afriko
redakti- Ugando (1964)
- Alĝerio (1961)
- Angolo (1976)
- Eritreo (1995)
- Etiopio (1961)
- Bocvano (1970)
- Burundo (1964)
- Burkino (1973)
- Benino (1964)
- Ganao (1961)
- Gabono (1970)
- Gvineo (1961)
- Gvineo Bisaŭa (1976)
- Ekvatora Gvineo (1970)
- Gambio (1973)
- Ĝibutio (1983)
- Sudafriko (1994)
- Demokratia Respubliko Kongo (1961)
- Centafrika Respubliko (1964)
- Respubliko Kongo (1964)
- Zimbabvo (1979)
- Zambio (1964)
- Ebura Bordo (1973)
- Togolando (1964)
- Tanzanio (1964)
- Kabo-Verdo (1976)
- Libio (1964)
- Liberio (1964)
- Lesoto (1970)
- Maŭritanio (1964)
- Maŭricio (1973)
- Malio (1961)
- Madagaskaro (1973)
- Mozambiko (1976)
- Malavio (1964)
- Egiptujo (1961)
- Maroko (1961)
- Niĝerio (1964)
- Niĝero (1973)
- Namibio (1979)
- Sao-Tomeo kaj Principeo (1976)
- Sudano (1961)
- Svazilando (1970)
- Somalio (1961)
- Siera-Leono (1964)
- Sejŝeloj (1976)
- Senegalo (1964)
- Ĉadio (1964)
- Komoroj (1976)
- Cameron (1964)
- Kenjo (1964)
- Ruando (1970)
- Tunizio (1961)
Norda kaj Sudameriko
redakti- Bahamoj (1983)
- Antigvo kaj Barbudo (2006)
- Ekvadoro (1983)
- Bolivio (1979)
- Belizo (1976)
- Barbado (1983)
- Gvatemalo (1993)
- Gujano (1970)
- Granado (1979)
- Jamajko (1970)
- Dominiko (2006)
- Haitio (2006)
- Honduro (1995)
- Dominika Respubliko (2000)
- Venezuelo (1989)
- Trinidado kaj Tobago (1970)
- Nikaragvo (1979)
- Surinamo (1983)
- Sankta Vincento kaj Grenadinoj (2003)
- Sankta Lucio (1983)
- Sankta-Kito kaj Neviso (2006)
- Panamo (1976)
- Peruo (1973)
- Ĉilio (1973)
- Kubo (1961)
- Columbia (1983)
Azio
redakti- Uzbekio (1993)
- Azerbajĝano (2011)
- Unuiĝintaj Arabaj Emirlandoj (1970)
- Indonezio (1961)
- Irano (1979)
- Afganio (1961)
- Butano (1973)
- Barejno (1973)
- Bangladeŝo (1973)
- Brunejo (1993)
- Hindio (1961)
- Maldivoj (1976)
- Filipinio (1993)
- Palestina Aŭtoritato (1976)
- Vjetnamio (1976)
- Turkmenio (1995)
- Jordanio (1964)
- Kuvajto (1964)
- Laoso (1964)
- Libano (1961)
- Mongolio (1993)
- Orienta Timoro (2003)
- Mjanmao (1961)
- Malajzio (1970)
- Nepalo (1961)
- Sirio (1964)
- Singapuro (1970)
- Sri-Lanko (1961)
- Omano (1973)
- Irako (1961)
- Saud-Arabio (1961)
- Pakistano (1979)
- Nord-Koreio (1976)
- Lokomotivo (1973)
- Kamboĝo (1961)
- Tajlando (1993)
- Jemeno (1990)
Eŭropo
redakti- Belorusio (1998)
Oceanio
redakti- Fiĝioj (2011)
- Papuo-Nov-Gvineo (1993)
- Vanuatuo (1983)
Eksaj membroj
redakti- Jugoslavio (1961-1992)
- Malto (1973-2004)
- Norda Jemeno (1961-1990)
- Suda Jemeno (1970-1990)
- Kipro (1961-2004)
Observantoj
redakti- Urugvajo
- Ukrainio
- Salvadoro
- Argentino
- Armenio
- Bosnio kaj Hercegovino
- Brazilo
- Taĝikio
- Montenegro
- Norda Makedonio
- Meksiko
- La Ĉina Popola Respubliko
- Serbio
- paragvajano
- Kostariko
- Kazaĥio
- Kirgizio
Referencoj
redakti- ↑ (en) "Arkivigita kopio" Arkivita el la originalo la 27-an de julio 2011.
- ↑ NAM Summits. Non-Aligned Movement. Arkivita el la originalo je 31 March 2019. Alirita 6 April 2019 . “Nicolás Maduro Moros, President of the Bolivarian Republic of Venezuela, who was elected by acclamation as Chair of the Non-Aligned Movement (NAM)”.
- ↑ "Suharto tops corruption rankings", BBC News, 25 March 2004.
- ↑ Commission for Reception, Truth and Reconciliation in East Timor Benetech Human Rights Data Analysis Group (9 February 2006) The Profile of Human Rights Violations in Timor-Leste, 1974–1999. A Report to the Commission on Reception, Truth and Reconciliation of Timor-Leste. Human Rights Data Analysis Group (HRDAG). Arkivita el la originalo je 29 May 2012.
- ↑ 5,0 5,1 Ohlson, Thomas. (1988) Arms Transfer Limitations and Third World Security. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-198-29124-4.
- ↑ 6,0 6,1 Morphet, Sally. "Multilateralism and the Non-Aligned Movement: What Is the Global South Doing and Where Is It Going?". Global Governance: A Review of Multilateralism and International Organizations. 10 (2004), pp. 517–537.
- ↑ Grant, Cedric. "Equity in Third World Relations: a third world perspective". International Affairs 71, 3 (1995), 567–587.
Vidu ankaŭ
redaktiEkstera ligilo
redaktiOficiala retejo Arkivigite je 2020-04-22 per la retarkivo Wayback Machine
