Ĉipevajana lingvo

La ĉipevajanadene-sulina lingvo (angle Chipewyan; dene-suline: Dëne Sųłiné, Dene Sųłiné, Dene Suliné, Dëne Suliné, Dene Soun’liné) estas la lingvo parolata de la ĉipevajana gento de centra Kanado (partoj de Alberto, Saskaĉevano, Manitobo, Nordokcidentaj Teritorioj, kaj Nunavuto). Parolas ĝin 4000 el 6000 etnaj ĉipevajanoj.

Dene-sulina lingvo
Dëne Sųłiné
lingvo • moderna lingvo
Northern Athabaskan
Parolata en Kanado
Regiono Norda Alberto, Saskaĉevano, Manitobo; sudaj Nordokcidentaj Teritorioj kaj Nunavuto
Parolantoj 4 000
Skribo Kanada indiĝena silabaro, latina alfabeto
Lingva statuso 2 vundebla
Lingvaj kodoj
Lingvaj kodoj
  ISO 639-2 chp
  ISO 639-3 chp
  Glottolog chip1261
Angla nomo Chipewyan
Franca nomo chipewyan
vdr

La ĉipevajana estas parto de la atabaska familio kaj estas parenca al la denea lingvo.

La dene-sulina estas unu el la oficialaj lingvoj de la Nordokcidentaj Teritorioj; la aliaj estas la angla, la franca, la kria, la dogriba, la gviĉina, la inuka lingvo kaj la slavea.

Konsonantoj

redakti

La 39 konsonantoj de la dene-sulina:


Bilabiala Interdentala Dentala Postalveolara Velara Glotala
centra laterala ebena labiala
Halto neaspiracia p t k
aspiracia kʷʰ
ejectiva kʼʷ ʔ
Afrikato neaspiracia ʦ ʧ
aspiracia tθʰ ʦʰ tɬʰ ʧʰ
ejectiva tθʼ ʦʼ tɬʼ ʧʼ
Nazalo m n
Trilo r
Frikativo senvoĉa θ s ɬ ʃ χ χʷ h
voĉa ð z ɮ ʒ ʁ ʁʷ

La "velaraj" frikativoj estas reale uvularaj.


Vokaloj

redakti

La dene-sulina havas vokalojn de 6 diferencaj kvalitoj.


Antaŭa Centra Dorsa
Alta mi u
Supra-Meza e o
Suba-Meza ɛ
Malalta a


La plejo da vokaloj povas esti aŭ

Rezulte, la dene-sulina havas 18 fonemajn vokalojn:


Antaŭa Centra Dorsa
mallonga longa mallonga longa mallonga longa
Alta buŝa mi u
naza ĩ ĩː ũ ũː
Mez-supra
e o
Mez-suba buŝa ɛ ɛː
naza ɛ̃ ɛ̃ː
Malalta buŝa a
naza ã ãː


La dene-sulina ankaŭ havas 9 buŝajn kaj nazajn diftongojn de la formo vokalo + /j/.


Antaŭa Centra Dorsa
buŝa naza buŝa naza buŝa naza
Alta uj ũj
Meza ej ẽj əj oj õj
Malalta aj ãj


La dene-sulina havas du tonojn:

  • alta
  • malalta

Eksteraj ligiloj

redakti

Bibliografio

redakti
  • Cook, Eung-Do. (2004). A grammar of Dëne Sųłiné (Chipewyan) (~A gramatiko de Dëne Sųłiné (Chipewya). Algonquian and Iroquoian Linguistics - Special Athabaskan Number, Memoir 17. Winnipeg: Algonquian and Iroquoian Linguistics. ISBN 0-921064-17-9.
  • Gordon, Raymond G., Jr. (Ed.). (2005). Ethnologue: Languages of the world (~Ethnologue: Lingvoj de la mondo) (15-a ed.). Dallas, TX: SIL International. ISBN 1-55671-159-X. (Perreta versio: http://www.ethnologue.com).
  • Li, Fang-Kuei. (1946). Chipewyan. In C. Osgood & H. Hoijer (Eds.), Linguistic structures of native America (~Lingvaj strukturoj de aŭtoĥtona Ameriko) (pp. 398-423). New York: The Viking Fund.
  • Osgood, Cornelius; & Hoijer, Harry (Eds.). (1946). Linguistic structures of native America (~Lingva (strukturoj, strukturas) de aŭtoĥtona Ameriko). Viking fund publications in anthropology (No. 6). New York: The Viking Fund. (Represita 1963, 1965, 1967, & 1971, ( New York: Johnson Reprint Corp.).