Barrado

Barrado
municipo en Hispanio • urbeto
	Blazono
Administrado
Poŝtkodo	10696
En TTT	Oficiala retejo [+]
Demografio
Loĝantaro	373 (2023) [+]
Loĝdenso	18 loĝ./km²
Geografio
Geografia situo	40° 5′ N, 5° 53′ U (mapo)40.084166666667-5.8813888888889Koordinatoj: 40° 5′ N, 5° 53′ U (mapo) [+]
Alto	804 m [+]
Areo	21,29 km² (2 129 ha) [+]
Horzono	UTC+01:00 [+]
	Barrado (Ekstremaduro) Barrado
	Situo de la komunumo en Ekstremaduro
	Barrado (Hispanio) Barrado
	Situo de la komunumo en Hispanio
Alia projekto
	Vikimedia Komunejo Barrado [+]
	v • d • r

Barrado estas municipo de Hispanio, en la provinco de Cáceres, regiono de Ekstremaduro.

La loĝantoj nomiĝas barradeños. La censita populacio en 2008 konsistis el 482 loĝantoj.

Situo redakti

Barrado printempe

Barrado situas en la norda parto de Ekstremaduro en la oriento de la komarko aŭ distrikto Valo de Jerte kaj inter tiu kaj La Vera, je altitudo de 796 m; je 108 km de Cáceres, provinca ĉefurbo kaj je 171 km de Mérida, la regiona ĉefurbo, sed nur 24 de Plasencia, plej proksima urbo. La surfaco de ties teritorio estas de 21,29 km². Ĝi limas kun la municipoj de Arroyomolinos de la Vera, Gargüera de la Vera, Casas del Castañar kaj Cabrero. Ties akvoj alfluas al la rivero Tiétar.

Geografia situo redakti

Barrado situas sur deklivoj de la suda flanko de la sierra de Gredos, precize en la sierra de San Bernabé, kiu siavice apartenas al la sierra de Tormantos.

La municipa teritorio havas surfacon de 21,29 km² kun grandaj deklivoj, kiu varias el 657 m de altitudo ĉe Gargüera ĝis 1115 m de la monteto de la Porrilla kaj 1113 m de Fuentemoral. La deklivo descendas laŭgrade el nordo suden.

Hidrografio kaj geologio redakti

La hidrografian reton kunformas kelkaj kanjonoj kiel la Garganta del Obispo kaj rojoj kiel tiuj de Caños kaj Gargoleznas, ĉiuj apartenantaj al la baseno de la rivero Tiétar, kiuj survoje descenda formas etajn valojn, el kiuj la plej granda estas tiu de la Garganta del Obispo.

La grundoj baziĝas fundamente sur granito de la Paleozoiko de mineralogia kompomo sufiĉe uniforma, sed de varia teksturo. Ili estas ĝenerale granodioritoj kaj kvarzomonzonitoj leŭkokrataj, ofte porfiroidoj de bluaj nuancoj kiam estas freŝaj.

Klimatologio redakti

Vidaĵo de la valo de la Garganta del Obispo

Pro la altitudo de Barrado kaj la orografio de la tereno, ege montara, la vilaĝo ĝuas klimaton malpli varman kaj pli humidan ol la cetero de la regiono. Ĝi estas fakte unu el la plej pluvaj punktoj de Ekstremaduro. La temperaturoj estas mildaj kun freŝaj someroj kaj vintroj en tro akraj. La pluvo estas tre abunda kaj varias inter 800 kaj 1500 mm, plej oftaj inter la monatoj de oktobro al majo. La temperaturo averaĝa de la minimumaj varias inter 1-3 °C vintre kaj 15-20 °C somere.

Observatorio de Barrado^[1]
1971-2000	Jan	Feb	Mar	Apr	Maj	Jun	Jul	Aŭg	Sep	Okt	Nov	Dec	Jaro
Averaĝa maksimuma temperaturo ( °C)	10	11	14	17	19	25	30	29	27	20	14	10	19
Averaĝa minimuma temperaturo ( °C)	2	3	5	7	9	14	17	17	14	9	6	2	9
Pluvo (mm)	159	158	160	97	108	46	10	11	70	115	161	146	1245

Flaŭro redakti

La hegemoniaj specioj estas roble melojo (Quercus pyrenaica) kiu formas densajn arbarojn kaj la ordinara kastaneo (Castanea sativa), kiu formas ankaŭ densajn arbarojn, destinitaj ĉefe al uzado por elproduktado de ligno. Estas ankaŭ multaj fraksenoj, poploj, ileksoj, frangoloj, salikoj, arbutoj, juniperoj, pinoj, celtidoj, figarboj, kratagoj, sovaĝaj pirarboj kaj pomarboj, sambukoj, sovaĝaj ĉerizarboj kaj alnoj, tiuj lastaj formantaj laŭriveraj arbaroj.

Pri makiso ĝi estas formata plejparte de rubusoj, cistoj, ruĝa lavendo, asparagujoj, genistoj, kaprifolioj, erikoj, timianoj, alaternoj, mirtoj, peonioj, sovaĝaj rozujoj ktp.

Demografio redakti

Populacio de Barrado (1877 – 2008)
1877	1887	1897	1900	1910	1920	1930	1940	1950	1960	1970	1981	1991	2001	2005	2006	2007	2008
619	520	587	613	629	708	748	873	915	937	828	660	583	524	507	495	502	482

Tipa domo de Barrado

Konstateblas ke kiel ĉe aliaj vilaĝoj de la regiono la populacio duoniĝis dum la dua duono de la 20a jarcento, kvankam ne nur dum la 1960-aj kaj 1970-aj jaroj, kiel ĉe la aliaj, ĉar ne nur pro elmigrado, sed ankaŭ pro maljuniĝo de la loĝantaro, kio malpliigas pli malrapide la totalan populacion.

Ekonomio redakti

Agrikulturo, ĉefe por produktado de ĉerizoj, kaj ankaŭ de olivarboj, kaŝtanoj kaj figoj kaj brutobredado, ĉefe bovoj kaj kaproj, sed tiuj lastaj malpliiĝantaj, krome ankaŭ porkoj sed nur por familia produktado. Nuntempe rura turismo, servoj kaj konstruado.

Historio redakti

El Chorro, unu el la komunumaj lavejoj de la vilaĝo

Prahistorio redakti

La valo kiun formas la Garganta del Obispo estis loĝata ekde antikveco, ĉar oni trovis setlejojn, tio estas kastroj de vettones. Tamen oni ne trovis la tipajn porkoskulptaĵojn de ili ene de la municipa teritorio. Estas ankaŭ romiaj restaĵoj, kiel tomboj kaj altaroj. Same aperis surardeza skribaĵo de la epoko de visigotoj, kiu parolas onin pri agrikulturaj kutimaroj, leĝoj, vilaĝoj kaj vojoj ankoraŭ ekzistantoj en la aktualo inter Tejeda del Tiétar kaj la valo de Jerte.

Mezepoko redakti

En la aktuala formo Barrado naskiĝis kiel setlejoj de paŝtistoj, probable profitante antaŭan setlejon. Temis pri kapropaŝtistoj de Piornal kiu setlis tie definitive por profiti la paŝtejojn de tiuj etaj valoj.^[2] En dokumentoj de la urbo de Plasencia, Barrado aperas menciita en la jaro 1464 kiel kvartalo kaj ties loĝantoj kiel anoj de Piornal, sed en la jaro 1494 oni parolas jam pri ĝi kiel sendependa komunumo, kun 55 anoj (impostopagantoj) tio estas ĉirkaŭa loĝantaro de 250 personoj tiam.^[3]

Tiam oni limigis probable la municipan teritorion, disigante ĝin el tiuj de Gargüera kaj Piornal, ĉar la limoj inter ambaŭ municipoj estis nur centojn da metroj sude de la vilaĝo.

Oni reloĝigis ĝin per loĝantoj devenaj de Asturio, kaj ties asturia lingvaĵo lasis klaran spuron en la specifa lingvaĵo de la barradanoj, kun propraj vortoj, ne ekzistantaj en la najbaraj lokoj.

Moderna Epoko redakti

Ĝi akiris la titolon de Vilaĝo kaj de Senjorlando kaj jam la 12a de februaro de 1753 aperas ligita al Antonio Díaz de Vargas Coronel Tamayo y Rosa, ano de Badajoz. Tiu estas la ununura montara vilaĝo de la valo de Jerte kiu havas tiun distingon.^[4]

Ĝi estis incendiita de la francoj dum la Milito de Sendependiĝo en 1809.^[5]

Nuntempo redakti

Ekde la restaŭro de la demokratio kaj ekde la unuaj liberaj municipaj balotadoj la Socialista Partio venkis ĉiam ĝis 2007 kiam okazis teknika remiso inter la du partioj kiuj prezentiĝis al la balotado, ĉar ili atingis saman nombron de voĉdonoj, kio estas ege malofta. Tio solviĝis laŭleĝe per lotado kion venkis la Partido Popular, kiu akiris la urbestrecon la unuan fojon.

Monumentoj kaj vidindaĵoj redakti

Preĝejo de Sankta Sebastiano, vidaĵo de la turo

Preĝejo de Sankta Sebastiano (interne)

Preĝejo de Sankta Sebastiano redakti

La ĉefa monumento de la vilaĝo estas la paroĥejo de Sankta Sebastiano. Temas pri konstruaĵo de la epoko kaj stilo de romaniko, kun du pordoj aktuale, ĉar tria nuliĝis dum la 1960-aj jaroj kaj tie oni starigis baptujon. Elstara kupolo de duona oranĝo de la 18-a jarcento, kaj la retablo de stilo de baroko ege ornamita kaj farita surlke de barradanoj nome la fratoj Inzera Velasco, kiuj faris aliajn multajn retablojn en la komarkoj de la valo de Jerte kaj de la Vera. La preĝejo havas kvadratan sonorilturon sufiĉe altan kaj finitan de kapiteo oktogona kaj piramida.

Nuestra Señora del Viso redakti

Estas alia interesa katolika templo: la ermitejo de Sankta Maria. Temas pri konstruaĵo de la 18-a jarcento kun arkoj kaj navo dividita per arkoj, volbo kaj duonsfera kupolo; estas tre ornama retablo de baroko, de la 18a jarcento. Ĝi situas en belega kamparo je ĉirkaŭ 1,500 m de la vilaĝo.

Luces de la Memoria redakti

En 2007 la municipo instalis en la placo Llano monumenton nomitan "Luces de la Memoria" (Memorlumoj) memore kaj omaĝa al tri vilaĝanoj mortigitaj dum la Hispana Enlanda Milito. Tiu monumento konsistas el monolito de nigra ardezo kun tri truoj omaĝe kaj al la tri mortigitaj kaj ak ĉiuj subpremitaj.

Ermitejo de Kristo del Humilladero redakti

En la Altaĵo del Humilladero troviĝast tiu eta templo, kie adoriĝas la skulptaĵo de Kristo de la Venko. Temas pri kvadrata konstruaĵo kun ŝtonaj muroj kaj kupolo el brikoj.

Bibliografio redakti

Domingo Sánchez Loro, "Historias placentinas inéditas". Publikita en 1985 de la I.C. "El Brocense"
Fortaleza del Rey Morales, Miguel, Caracterización agroclimática de la provincia de Cáceres Ministerio de Agricultura, Pesca y Alimentación, Madrid 1986 I.S.B.N. 84-7479-441-2
Vicente Calle, Rafael. Cabezas Fernández, José. Escudero García, José Carlos. Estudio Termométrico de la Provincia de Cáceres, Universidad de Extremadura I.S.B.N. 84-7723-162-1
Vegas, Antonio. Diccionario Geográfico Universal. Madrid, En la Printejo de D. Joseph Doblado, 1795, 6 vols.