Frisa lingvaro
|
Tiu ĉi artikolo temas pri la lingvo. Atentu ke friso krome ankaŭ estas arkitektura termino. |
La frisa lingvaro (Frysk, friisk/frasch aŭ Fräisk) estas la diversaj variaĵoj de la lingvo kiun parolas la frisoj origine. Ĝi evoluis el la malnovfrisa lingvo kaj dispartiĝis al la branĉoj okcidenta, orienta kaj nordfrisa lingvo - el la orientfrisa lingvo tamen post la mezepoko nur la dialekto saterfrisa lingvo restis viva. Ĉiuj tri modernaj frisaj lingvoj iusence parencas al la malnovangla lingvo (tamen ne tiom evidente al la moderna angla), al la nederlanda lingvo kaj la platgermana. Tamen ili post jarcentoj da disa evoluado inter si nun estas sufiĉe malsamaj: Regante unu el tiuj tri lingvoj, ne eblas kompreni la aliajn du.
| Frisa lingvaro / Frysk - Friisk - Seeltersk | |
| |
| lingva familio | |
|---|---|
| anglofrisa lingvaro | |
| Parolata en | Nederlando, aparte la provinco Frislando, kaj Ŝlesvigo-Holstinio en Germanio |
| Parolantoj | 480 000 |
| Denaskaj parolantoj | ĉ. 500.000 |
| Skribo | Latina alfabeto |
| Lingvistika klasifiko | |
Hindeŭropa lingvaro
| |
| Oficiala statuso | |
| Reguligita de | Frisa Akademio |
| Lingvaj kodoj | |
| Lingvaj kodoj | |
| ISO 639-2 | fry |
| SIL | fry |
| Glottolog | fris1239 |
| Angla nomo | Frisian |
| Franca nomo | langues frisonnes |
La okcidentfrisa lingvo estas oficiala administra lingvo en Nederlando, sed nur en Frislando kaj se "ĝi ne signifas tro grandan ŝarĝon por la registaro" (art. 2:7 Awb).
Parolantoj
redakti
Proksimume 440 000 parolas la okcidentfrisan lingvon en la nederlanda provinco Frislando (en la norda parto de Nederlando) + proksimume 10 000 la nordfrisan en la norda parto de Germanio (inter Nederlando kaj Danio). Laŭ aserto de NRO Afûk, en 2022 la frisan estis komprenantaj preskaŭ ĉiuj el la 642 000 loĝantoj de la provinco Frislando[1].
 |
| ||||||
Afûk
redaktiEkde 1928 funkcias neregistara organizaĵo Afûk, kies misio estas promocii la frisajn lingvon kaj kulturon en Frislando. Ĝi okupiĝas pri la lingvaj kursoj por plenkreskuloj, la eldonado de elektronikaj libroj kaj magazinoj, la kreado de aplikaĵoj kaj la liverado de konsultaj servoj por kompanioj kaj organizoj pri kreado de politiko kuraĝiganta la lingvouzadon[1].
Interreto
redaktiEn 2022 estis alireblaj jenaj aplikaĵoj[1]:
— Google Translate danke al komunuma evoluigo;
— Facebook en la frisa danke al komunuma evoluigo;
— Gboard kaj Swiftkey kiel aŭtomataj lingvosugestiloj;
— la frisa kiel lingvo en Microsoft Office kun integrita ortografia kaj gramatika korektiloj en Vindozo (tamen ĝi devas esti elŝutita aparte kaj ne estas aŭtomate integrita en aktualigoj kaj kiam homoj aĉetas programaron de Microsoft Office);
— navigado en la frisa per Waze;
— retaj frisa-nederlandaj vortaroj kaj tradukiloj.
Ekzemplo
redaktiEkzemplo de frisa lingvo (okcidentfrise)(
Aŭskultu):
Bûter, brea, en griene tsiis; (Butero, pano, kaj verda fromaĝo)
wa't dat net sizze kin, is gjin oprjochte Fries. (kiu ne povas diri tion, ne estas sincera Friso)
Tiu diraĵo (ŝiboleto) laŭ onidiro estis uzata de la frisa estro Granda Petro dum milito inter Frislando kaj Holando por distingi ĉu iu estis vera friso.
Eksteraj ligiloj
redakti- http://www.ferring-stiftung.org Arkivigite je 2005-07-25 per la retarkivo Wayback Machine
- http://www1.fa.knaw.nl/noardfrysk
- lamar.colostate.edu/~eric13/frisian.shtml (el Retarkivo 2006)
- http://www.websters-online-dictionary.org/definition/Frisian-english
- Kiel estas renkonti la frisan lingvon en preskaŭ ĉiu spaco en ĉiutaga vivo, eĉ rete, en Frislando, Nederlando (esperante). Tutmondaj Voĉoj (2022-09-13). Arkivita el la originalo je 2023-08-23. Alirita 2023-10-30.
Referencoj
redakti- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Kiel estas renkonti la frisan lingvon en preskaŭ ĉiu spaco en ĉiutaga vivo, eĉ rete, en Frislando, Nederlando (esperante). Tutmondaj Voĉoj (2022-09-13). Arkivita el la originalo je 2023-08-23. Alirita 2023-10-30.