Litovel
Litovel estas urbo en Ĉeĥio kun 9 689 loĝantoj (2024), situanta sur rivero Moravo, 7 km de distrikta urbo Olomouc. La nomo de teritorio, en kiu la urbo situas, estas Hanakio. Ses branĉoj de rivero Moravo trafluantaj tra la urbo donas al Litovel ekstran karakteron kaj ankaŭ nomon Venezio el Hanakio.
Litovel | |||
germane Littau | |||
urbo | |||
Placo de Přemysl Otakar la 2-a en Litovel
| |||
|
|||
Oficiala nomo: Litovel | |||
Kromnomo: Hanakia Venecio | |||
Ŝtato | Ĉeĥio | ||
---|---|---|---|
Regiono | Regiono Olomouc | ||
Distrikto | Distrikto Olomouc | ||
Administra municipo | Litovel | ||
Historia regiono | Moravio | ||
Parto de | Hanakio | ||
Montaro | Drahana montetaro | ||
Rivero | Moravo | ||
Situo | Litovel | ||
- alteco | 233 m s. m. | ||
- koordinatoj | 49° 42′ 05″ N 17° 04′ 32″ O / 49.70139 °N, 17.07556 °O (mapo) | ||
Areo | 46,39 km² (4 639 ha) | ||
Loĝantaro | 9 689 (2024) | ||
Denseco | 208,86 loĝ./km² | ||
Valego | Supramoravia valego | ||
Unua skribmencio | 1270-1272 | ||
Horzono | MET (UTC+1) | ||
- somera tempo | MET (UTC+2) | ||
Poŝtkodo | 793 05 | ||
NUTS 3 | CZ071 | ||
NUTS 4 | CZ0712 | ||
NUTS 5 | CZ0712 503444 | ||
Katastraj teritorioj | 11 | ||
Partoj de urbo | 11 | ||
Bazaj setlejunuoj | 29 | ||
Situo enkadre de Ĉeĥio
| |||
Vikimedia Komunejo: Litovel | |||
Retpaĝo: www.mestolitovel.cz | |||
Portalo pri Ĉeĥio |
La najbaraj municipoj de la setlejo estas Slavětín, Dubčany, Střeň, Uničov, Luká, Mladeč, Náklo, Měrotín, Pňovice, Loučka, Červenka, Haňovice kaj Cholina.
Historio
redaktiLa reĝan urbon fondis verŝajne reĝo Přemysl Otakar la 2-a en duono de la 13-a jarcento en najbareco de fiŝkaptista vilaĝo. Kiel kaŭzon de la fondo de la urbo estas indikata konvena transirejo trans la disbranĉiĝintaj branĉoj de rivero Moravo en ŝlimiĝinta kaj arbariĝinta valo en vojo kuniganta urbon Olomouc kun urboj Uničov aŭ Úsov. La plej malnova konservinta skribdokumento estas dokumento de reĝo Venceslao la 2-a el la jaro 1287.
Konturo de la urbo estas derivita el kvadrato kun preskaŭ regula interna propono de la urbo. Ĉefa komunikilo kondukis meze de la placo. En la 2-a kvarono de la 14-a jarcento Johano de Luksemburgio donis al la urbo rajton de fortigo. La fortigo eluzis ankaŭ la branĉojn de rivero Moravo. Aliron en la urbon komplikigis pluaj riverbranĉoj. Restaĵoj de la fortigoj restis konservitaj en sudorienta parto de la urbo.
Post husanaj militoj la urbo venis sub ŝirmon de sinjoroj el Vlašim, loĝantaj en la proksima Úsov, komence de la 16-a jarcento ĝi apartenis al Boskovic-anoj. Malfloro de la urbo okazis en la 17-a jarcento, kiam Lichtenštejn-idoj akiris la urbon pro geedziĝo, pereon alportis la tridekjara milito, kiam la urbo estis prirabita de svedoj. Dum riparoj de la fortigoj en la 1652 masonista majstro Matěj Volkmann enmetis en la remparojn la tn. Svedan kronon, rememoriganta la pereon de la urbo (ĝi estas konservinta ĝis nun). En la jaro 1850 Litovel fariĝis distrikta urbo.
En la 70-aj jaroj de la 19-a jarcento estis ĉi tie fondita Kamparana sukerfarejo kaj Kamparana bierfarejo kaj la urbo iom post iom fariĝis signifa centro de ĉeĥa industrio en meza Moravio. Fervojo kaj ĉefaj landvojoj kondukas ekster la urbo, do la historia parto de la urbo konserviĝis kiel valora urbanisma tutaĵo. Konstruaĵo de urbodomo en la placo estis devena sidejo de sinjoroj el Vlašim. Pestkolono el la jaro 1724 staranta en la placo estas ornamita per sep statuoj de patronoj de pesto. Al la historie valoraj apartenas ankaŭ konstruaĵo de urba biblioteko, devene apartenanta al drapista gildo.
En Litovel estas ankaŭ la plej malnova ŝtonponto en Moravio kaj la tria plej malnova en Ĉeĥio el la jaro 1592. Ĝia nomo estas Sanktjohana ponto kaj la nomon ĝi akiris laŭ statuo de sankta Johano Nepomuka.
Senpere proksime de la urbo estas vico da turismaj interesaĵoj, ekz. kastelo en urbo Náměšť na Hané, burgo Bouzov, burgo en Úsov, arboreto en Bílá Lhota, kavernoj en Mladeč kaj kavernoj en Javoříčko, urbo Olomouc kaj pluaj.
En fruaj matenaj horoj la 16-an de marto 2020, en la tempo, kiam Ĉeĥa respubliko baraktis sin en pandemio de kronviruso COVID-19, higienistoj decidis rilate al abrupta kresko de pacientoj kun tiu ĉi malsano fermi urbojn Uničov kaj Litovel komune kun ties ĉirkaŭaĵoj. Polico gardis la regionojn kaj malebligis al neniu enpaŝi en la regionon nek forlasi ĝin. Unu el tiel ĉi trafitaj municipoj estis ankaŭ Litovel.
Partoj de la urbo
redaktiLitovel dividiĝas en 11 partojn(indikoj al la jaro 2011):
- Březové (alligita en 1980; 60 domoj, 191 loĝantoj)
- Chudobín (alligita en 1980; 80 domoj, 226 loĝantoj)
- Litovel (1 120 domoj, 7241 loĝantoj) kaj historia domaro Chořelice (alligita en 1975; 78 domoj, 307 loĝantoj)
- Myslechovice (alligita en 1980; 115 domoj, 375 loĝantoj)
- Nasobůrky (alligita en 1980; 152 domoj, 458 loĝantoj)
- Nová Ves (alligita en 1980; 82 domoj, 229 loĝantoj)
- Rozvadovice (alligita en 1980; 64 domoj, 220 loĝantoj)
- Savín (alligita en 2001; 63 domoj, 141 loĝantoj)
- Tři Dvory (alligita en 1976; 92 domoj, 247 loĝantoj)
- Unčovice (alligita en 1980; 124 domoj, 408 loĝantoj)
- Víska (alligita en 1980; 35 domoj, 39 loĝantoj)
Loĝantaro
redaktiJaro | Loĝantoj |
---|---|
1869 | 6 254 |
1880 | 7 403 |
1890 | 7 743 |
1900 | 8 127 |
1910 | 8 189 |
1921 | 8 240 |
Jaro | Loĝantoj |
---|---|
1930 | 8 041 |
1950 | 7 438 |
1961 | 8 489 |
1970 | 9 019 |
1980 | 10 123 |
1991 | 10 184 |
Jaro | Loĝantoj |
---|---|
2001 | 10 030 |
2014 | 9 898 |
2016 | 9 879 |
2017 | 9 901 |
2018 | 9 866 |
2019 | 9 810 |
Jaro | Loĝantoj |
---|---|
2020 | 9 738 |
2021 | 9 459 |
2022 | 9 567 |
2023 | 9 712 |
2024 | 9 689 |
Personecoj
redakti- Alan Bastien (* 1971), artisto kaj muzikala kantisto
- Jan Čep (1902–1974), verkisto, filozofo, eseisto kaj tradukisto
- Barbora Dimovová (* 2000), kajakistino
- Bohumil Eliáš (1937–2005), ĉeĥa vitrofarista belartisto, skulptisto, pentristo kaj grafikisto
- Gustav Frištenský (1879–1957), luktisto en klasik-stila luktado
- Přemysl Krbec (* 1940), majstro de mondo en gimnastiko
- Heinrich Kulka (1900–1971), ĉeĥa-aŭstra arkiteto de juda deveno
- Lorenz Lang (16-a jarcento), konstruinto de Domo de Lang
- Jan Opletal (1915–1939), studento, viktimo de kontraŭnazia demonstracio la 28-an de oktobro 1939
- Viktor Pinkava (1868–1951), katolika pastro kaj moravia historiisto
- Marie Růžičková-Strozzi (1850–1937), fama tragediistino kaj artistino de monda nomo
- Sára Saudková (* 1967), fotografistino
- Michal Šmoldas, kanuisto
- Hans Temple (1857–1931) germana portreta pentristo mortinta en Vieno
- Gustav Tschermak (1836–1927), aŭstria mineralogo
- Alois Volkman (* 1937), poeto devenanta el Chudobín
- Rudolf Wedra (1863–1932), aŭstria politikisto, deputito de Regna Konsilantaro
Fotogalerio
redakti-
Ŝtuparejo al Nečíz, teknika memorindaĵo
-
Preĝejo de sankta Marko
-
Interno de la preĝejo de sankta Marko
-
Domo de Lang
-
Korpuso de Hus
-
Preĝejo de sanktaj Jakobo kaj Filipo
-
Kapelo de sankta Georgo
-
Dia torturo
-
Statuo de Johano Nepomuka
-
Gimnazio de Jan Opletal
-
Muzeo Litovel
-
Urbaj remparoj
-
Sanktjohana ponto
-
Urba biblioteko Litovel
-
Altano en Smetanovy sady
-
La unua artista cilindra muelejo
-
Fiŝlago Olomouc
-
Armilejo de fajroestigista korpuso en placo de Svoboda