Formaldehido

Formaldehido
Plata kemia strukturo de la Formaldehido
Tridimensia kemia strukturo de la Formaldehido
Alternativa(j) nomo(j)
Metanalo
Kemia formulo	CH2O
CAS-numero-kodo	50-00-0
ChemSpider kodo	692
PubChem-kodo	712
Merck Index	15,4263
Fizikaj proprecoj
Aspekto	senkolora gaso
Molmaso	30.026 g·mol-1
Denseco	0.8153g cm−3
Fandpunkto	−92 °C
Bolpunkto	−19 °C
Refrakta indico	$n_{761}^{20}$ 1,3775
Ekflama temperaturo	62 °C
Memsparka temperaturo	300 °C
Acideco (pKa)	13.27
Solvebleco	Akvo:Tute solvebla
Mortiga dozo (LD50)	135 mg/kg (buŝe)
Sekurecaj Indikoj
Riskoj	R45 R23/24/25 R39/23/24/25 R34 R68 R43
Sekureco	S53 S26 S36/37/39 S45
Pridanĝeraj indikoj
Danĝero Xi Irita T Toksa
GHS Damaĝo Piktogramo
GHS Signalvorto	Damaĝa substanco
GHS Deklaroj pri damaĝoj	H228, H302, H312, H315, H317, H318, H319, H332, H334, H335, H351
GHS Deklaroj pri antaŭgardoj	P201, P202, P210, P240, P241, P261, P264, P270, P271, P272, P280, P301+312, P302+352, P304+312, P304+340, P304+341, P305+351+338, P308+313, P310, P312, P321, P330, P332+313, P333+313, P337+313, P342+311, P362, P363, P370+378, P403+233
Escepte kiam indikitaj, datumoj estas prezentataj laŭ iliaj normaj kondiĉoj pri temperaturo kaj premo (25 °C kaj 100 kPa)

Formaldehido aŭ metanalo (HCHO) estas organika kemia kombinaĵo, la plej simpla aldehido. La pura formaldehido estas senkolora, flamema, pikodora gaso, kiu iritas la mukomembranon.

Oni uzas en diversaj kemiindustriaj procesoj grandkvantan formaldehidon. Oni produktas ĝin ĉefe per vaporfaza oksidado de metanolo. Oni surmerkatigas ĝin plej ofte kiel formalinon (en akvo-solvaĵo de koncentreco de 37%). La formalino povas transformiĝi - per akvoperdo - al kristala trimero, trioksano aŭ amorfa polimero, paraformaldehido. La paraformaldehido tre konvenas pro produkti la gas-statan formaldehidon.

La reago de formaldehido kaj amonio estigas heksametilen-tetraminon, kiun oni uzas kiel ureteran antisepsaĵon. Per nitratigo de la heksametilen-tetramino estiĝas la eksplodaĵo heksogeno (alinome ciklonito aŭ RDX). La formaldehido kaj la acetaldehido transformiĝas - kun ĉeesto de kalcia hidroksido - al pentaeritrito, kies tetranitrato estas la ekplodaĵo PETN.

Oni uzas grandan kvanton da formaldehido por produktado de karbamidrezinoj, fenoplastoj kaj acetalrezinoj.

La formaldehido bone reagas kun proteinoj, tiel ĝi estas grava tanaĵo, desinfektaĵo, balsamaĵo.

En junio 2004 internacia laborgrupo de fakuloj decidis surbaze de ekzistaj epidemiologiaj studoj meti formaldehidon en grupo I, do karcinomiga (kancerkaŭza) por homoj (IARC, 2005).