Théophile Cart
Théophile CART [teofil kar] (naskiĝis la 31-an de marto 1855 en Saint-Antoine-de-Breuilh, Dordogne, mortis la 21-an de majo 1931 en Parizo) estis franca licea instruisto ("profesoro"), lingvisto kaj prezidanto de la Akademio de Esperanto.
| Théophile Cart | |
|---|---|
| |
| Persona informo | |
| Naskiĝo | 31-an de marto 1855 en Saint-Antoine-de-Breuilh |
| Morto | 21-an de majo 1931 (76-jara) en Parizo |
| Tombo | Tombejo Père-Lachaise |
| Lingvoj | franca • Esperanto |
| Ŝtataneco | Francio |
Subskribo 
| |
| Familio | |
| Edz(in)o | Marie Pronier |
| Infanoj | 4 |
| Okupo | |
| Okupo | lingvisto • esperantisto • esperantologo |
| Esperanto | |
| Esperantisto numero | 6485 |
VivoRedakti
Cart studadis en Bazelo, Berlino, Romo kaj Parizo. La franca registaro sendis lin, kiu scipovis sep lingvojn, al Svedio por instrui francan beletristikon en la Universitato de Upsalo (1891–1892). En la jaroj 1892 ĝis 1921 Cart instruis en la liceo Henri-IV en Parizo kaj ekde 1893 en la Lernejo de Politikaj Sciencoj. Krome li prezidis la Lingvistikan Societon en Parizo.
EsperantoRedakti
Cart ricevis gramatikon de esperanto jam en 1894. Sed li ĝin lernis nur post apero de artikolo de Carlo Bourlet en Revue du Touring Club, en 1901. Cart tuj komencis aranĝi diversajn kursojn, kaj publikigis lernolibrojn pri Esperanto, per kiuj li altiris atenton. Ili fariĝis klasikaj kaj estis tradukitaj en multajn lingvojn. Cart administris la Presan Esperantistan Societon, kiu eldonis Lingvon Internacian. Li skribis en tiu gazeto, poste direktis ĝin (ekde 1907), dediĉante al tiu tasko, en teruraj malfacilaĵoj, ĉiujn siajn fortojn kaj rimedojn. En la jaroj 1905 ĝis 1909 li estis vicprezidanto (1905–09), poste iĝis prezidanto (1909–12) de la franca Société pour la propagation de l'Espéranto. Ekde la fondo Cart estis ano de Loka Komitato kaj de la Akademio de Esperanto. Li estis direktoro de la Komisiono pri komuna vortaro (1908) kaj prezidanto de la Akademio (1920).
Kvazaŭ nelacigebla apostolo li skribis en multaj esperantogazetoj, paroladis ĉie kaj propagandis kaj batalis por Esperanto dum tridek jaroj. Ĉiuj konis la respektegatan "Blankbarbulon", ĉiam viglan kaj spirite junan. Sed sur du kampoj pli speciale li batalis. Jam en 1902 li komencis sian porblindulan agadon. Li komprenis, ke nur lingvo internacia povas iom mildigi la teruran izolecon de ĉiulandaj blinduloj, kaj kreis la brajlan gazeton Esperanta Ligilo en 1904.
Sed precipe li estis la "Fundamentisto". Sian plej grandan meriton li akiris dum la kriza tempo 1907–08, kiam la apero de Ido minacis disigi la esperantistojn kaj ruinigi la movadon. Li metis sian tutan energion, kapablon kaj temperamenton al la kontraŭbatalo de la skismo, kaj sukcesis danke al siaj insistaj korpremaj admonoj. De tiu tempo, kaj poste kiel prezidanto de la Akademio, li senĉese bataladis kontraŭ ĉiu ŝanĝo en la lingvo, kiu – laŭ lia juĝo – ne estis la rezulto de natura evoluo. Ni fosu nian sulkon![1] jen lia ĉiama konsilo, kiu signifis: "Ni laboru, restante fidelaj al nia senŝanĝa Fundamento". Dum tiu batalo li konfrontiĝis eĉ kun kelkaj el siaj amikoj, faris gravajn personajn oferojn, sed ne cedis eĉ unu colon. Li akre kaj daŭre kritikis la alfluon de novaj vortoj, kiujn alportis precipe la tradukoj de L. L. Zamenhof, Antoni Grabowski kaj Kabe kaj interalie prognozis: Tiu sistema, senlima kaj sentima pliriĉigo kondukos al tre rapida disfalo de esperanto en naciajn dialektojn! Post kelkaj jaroj la lingvo de la Fundamento fariĝos tiel arĥaika, se ni ne haltos, ke ĝin ne plu komprenos la novaj esperantistoj.[2] Cart ankaŭ atakis vortaristojn; 1911 en Lingvo Internacia li resumis la Esperantan-francan vortaron de Émile Grosjean-Maupin per la vortoj: Tiu vortaro estas ne nur malbona vortaro, sed ankaŭ malbona ago.
En 1908, post la 4-a UK en Dresdeno, Cart faris postkongresan ekskurson al Bohemio kaj vizitis la hejmon de Alexandr Sommer Batěk en Pilseno.[3]
VerkojRedakti
|
Trovu « Théophile Cart » inter la Vizaĝoj de homoj rilataj al la ideo «Internacia Lingvo» |
Krom sennombraj artikoloj kaj propagandaj broŝuroj por la publiko aŭ por la blinduloj, li verkis:
- kun kunlaborantoj
- tutan serion da lernolibroj, el kiuj la plej fama estas Espéranto en 10 leçons (1902), tradukita en multajn lingvojn,
- ruslingva traduko Esperanto en dek lecionoj (ruslingva) (eldonita en 1909) de B.Tiliĉejev
- kursojn pli elementajn kaj ankaŭ
- Vocabulaire Français-Esperanto : et abrégé Esperanto-français (1903);
- Plena Klasika Libro (1912);
- tutan serion da lernolibroj, el kiuj la plej fama estas Espéranto en 10 leçons (1902), tradukita en multajn lingvojn,
- kaj sola:
- Esperanta Radikaro (1906);
- Raporto pri Esperanto al la Ministro de Publika Instruado (1907);
- Biletoj de Blankbarbulo (1913–17 en Esperanto);
- Théophile Cart - L'Espéranto en dix leçons, 1921
- Vortoj de Profesoro Cart (1927); Eldonejo 'Esperantista Voĉo' Jaslo, Polujo - 1927 "al la pacaj kunbatalantoj dediĉitaj de S. Grenkamp kaj R de LAJARTE".
- Pri Landnomoj – La sistemo de Dro Zamenhof. Rimarkoj pri la Propraj Nomoj en Esperanto kaj ilia transskribo (1927)
ReferencojRedakti
- ↑ Halina Gorecka, Aleksander Korĵenkov. [2018] Nia diligenta kolegaro, p. 56. ISBN 978-609-95087-6-4.
- ↑ Lingvo Internacia marto 1912
- ↑ Sommer Batěk, Alexandr. (1925) Jak jsem padesát let žil a pracoval : paměti za prvních 50 let mého života 1874–1924 (450 p.) (la ĉeĥa), Praha: B. Kočí, p. 192.
- Ĉi tiu artikolo baziĝas (parte aŭ tute) sur la artikolo Cart el la Enciklopedio de Esperanto.
| Antaŭe: | Prezidanto de la Societo Franca por la Disvastigo de Esperanto | Poste: |
|---|---|---|
| Louis de Beaufront | 1908–1911 | Maurice Rollet de l'Isle |
