Zygmunt Wróblewski
Zygmunt Florenty Wróblewski (naskiĝis la 28-an de oktobro 1845 en Grodno, mortis l 16-an de aprilo 1888 en Krakovo) – pola fizikisto, membro de Akademio de Scipovoj (de 1880), profesoro de Jagelona Universitato (de 1882).
| Zygmunt Wróblewski | |
|---|---|
| |
| Persona informo | |
| Naskiĝo | 28-an de oktobro 1845 en Hrodno |
| Morto | 16-an de aprilo 1888 (42-jaraĝa) en Krakovo |
| Mortokialo | Sepso 
|
| Tombo | Tombejo Rakowicki en Krakovo
|
| Lingvoj | pola |
| Ŝtataneco | Pollando
|
| Alma mater | Faculty of Physics and Mathematics of Kyiv University (en)  Universitato de Hajdelbergo Munkena universitato Grodno male gymnasium (en)
|
Memorigilo 
| |
| Familio | |
| Patro | Antoni Wróblewski (en)
|
| Patrino | Karolina Wróblewska (en)
|
| Okupo | |
| Okupo | fizikisto kemiisto
|
Vivo
redaktiZygmunt Wróblewski ekstudis en Kievo, sed devis ĉesi pro tio, ke en la aĝo de 18 jaroj partoprenis en januara ribelo kontraŭ Rusia Imperio. Por mallonga tempo estis ekziligito. Li finis studojn en Berlin kaj du jarojn poste en Munkeno doktoriĝis pri elektro. Poste scienccele vojaĝis tra Eŭropo ligante kontaktojn kun la plej gravaj sciencistoj kaj strebante akiri sciencan ilaron, neatigeblan en Pollando. Finfine ekloĝis en Krakovo, kie ricevis proponon, kiel jam konata sciencisto, gvidi katedron de fiziko en la Jagelona Universitato. Tie amikiĝis kun Karol Olszewski, kun kiu de tiu tempo intense kunlaboris. Ankaŭ dum pluraj jaroj amikiĝis kun matematikisto Bruno Abakanowicz.
Li esploris ecojn de gasoj kaj metaloj en malaltaj temperaturoj kaj difuzon de gasoj. Li fiksis sojlajn temperaturojn por pluraj gasoj, en tio sojlajn parametrojn de hidrogeno.
En 1882 kiel la unua produktis la unuan hidraton de karbona duoksido kun akvo esplorinte ties bazan ecaron.
Kune kun Karol Olszewski – kemiisto kaj ankaŭ profesoro de Jagelona universitato – faris en 1883 la unuan en la mondo kondensadon de oksigeno (la 5-an de aprilo) kaj de azoto (la 13-an de aprilo), kio estis granda evento en tiutempa scienca mondo. Poste ambaŭ sciencistoj solidigis ankaŭ karbonan duoksidon kaj etanolon.
Wróblewski mortis antaŭtmpe en la aĝo de 43 jaroj, rezulte de tragika akcidento malfruvespere la 25-an de marto 1888, en lia laboratorio en konstruaĵo Collegium Physicum, kie laborante pri sia publikaĵo surverŝis ĉe la tablo enhavon de kerosena lampo. En flamanta vestaĵo forkuris de la konstruaĵo, kie nur du studentoj estingis la fajron per jakoj. Rezulte de vastaj brulvundoj Zygmunt Wróblewski mortis la 16-an de aprilo 1888 je la 7-a matene. Li estis entombigita en Rakowicki-Tombejo.
Laŭ decido de Internacia Astronomia Unio en 1976 per la nomo Zygmunt Wróblewski estis nomita kratero sur la Luno.
Bibliografio
redakti- M. Kucharski, Zygmunt Florenty Wróblewski. Szkic o życiu i twórczości (Zygmunt Florenty Wróblewski. Skizo pri la vivo kaj verkaro), Eldonejo de Jagelona Universitato, Kraków
- A. Hrynkiewicz, A. Szytuła, Stulecie skroplenia składników powietrza (Centjariĝo de la kondensado de aer-elementoj), "Postępy Fizyki" (Progreso de fiziko), n-ro 36 (1), 41 (1985)
- Karolina Grodziska-Ożóg, Cmentarz Rakowicki w Krakowie (1803-1939) (Rakowicki-Tombejo en Krakovo (1803-1939)) 2-a eldono, Wydawnictwo Literackie (Literatura Eldonejo), Kraków 1987
Eksteraj ligiloj
redakti- Prace Zygmunta Wróblewskiego dostępne w Sieci Laboraĵoj de Zygmunt Wróblewski alireblaj rete (Katalogo HINT)