28-a de oktobro

oktobro 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

La 28-a de oktobro estas la 301-a tago de la jaro (la 302-a en superjaroj) laŭ la Gregoria kalendaro. 64 tagoj restas.

Je la 28-a de oktobro okazis, interalie:

Enhavo

EventojRedakti

306: Maksencio iĝis imperiestro
312: Konstantino la 1-a venkis armeon de Maksencio
456: Visigotoj konkeris kaj bruligis Bragan
969: Bizanca armeo konkeris turkan Antioĥion
1420: Pekino oficiale iĝis ĉefurbo de Dinastio Ming, kiam la saman jaron Malpermesita Urbo, sidejo de registaro, estis finkonstruita
1492: Kristoforo Kolumbo, serĉante okcidentan maran vojon al Barato, malkovris Kubon
1533: Posta reĝo de Francio Henriko la 2-a edziĝis en Marsejlo al Katerino de Mediĉo
1538: Domingo: fondo de la unua universitato en la okcidenta hemisfero - Universidad Autónoma de Sankta Domingo
1568: Pollando: incendio tute detruis konstruaĵojn de Mrągowo
1611: Pola reĝo Sigismondo la 3-a Vasa rangigis jezuitan kolegion en Poznań ĝis universitato - la plej granda kaj prestiĝa en Respubliko de Ambaŭ Nacioj
1628: Kapitulaco de hugenotoj en La Rochelle
1746: Ĉirkaŭ 18 000 personoj pereis en Limo pro submara tertremo - apuda havenurbo Kajao detruiĝis pro cunamo
1861: Pollando: malfermo de akvovojo Elbląg-Ostróda por akva transporto de varoj
1886: Novjorko: Statuo de Libereco oficiale malfermita de la prezidento de Usono Grover Cleveland
1905: Dispartigoj de Pollando: oni fermis Universitaton de Varsovio
1912: Unua Balkana milito: armeoj de Montenegro kaj Serbio komencis sieĝon de Shkodër
Unua mondmilito:
- 1914: Malaka Markolo: germana malpeza krozŝipo SMS Emden eniris havenon sur Penango kaj sinkigis du militŝipojn de Triopa Entento
- 1918: Prago: Unua respubliko de Ĉeĥoslovakio proklamis sendependecon de Aŭstrio-Hungario; Pola Likvida Komisiono fondiĝis por forigi regopovojn de Aŭstrio el historia regiono Małopolska;
1919: Usona kongreso voĉdonis pri la prohibicio en Usono
1928: En Bielsko oni malkovris unusolan en intermilita Pollando monumenton al Gabriel Narutowicz
1930: Ostrava: Nova urbodomo ekfunkciis
1938: Regopovoj de Nazia Germanio deportis al Pollando ĉ. 17 mil judojn, kiuj loĝis en Germanio, sed posedis polan civitanecon - ĉ. 9,5 mil oni devigis transpaŝi polan landlimon apud Zbąszyń
Dua mondmilito en Pollando kaj la mondo:
- 1939: Germana Selbstschutz kaj polico en arabaro Barbarka (Pomerio) pafekzekutis ĉ. 130 personojn; komisara urbestro de Mogilno pretigis "nigran liston" de poloj, kie troviĝis nomoj de 9 personoj; germanaj regopovoj en Varsovio ordonis al judoj pretigi liston de ĉiuj judoj, restantaj en la ĉefurbo de Pollando - la popolnombrado indikis 360 mil personojn
- Soveta invado en Pollandon: Bjalistoko: Nacia Asembleo de Okcidenta Belorusio proponis al Supera Soveto de Sovetunio alligi tiun parton de la teritorioj de la Dua Pola Respubliko al Belorusa Soveta Socialisma Respubliko, NKVD arestis bjalistokanon Dominik Łoś, kiu malaperis senspure; sovetaj regopovoj transdonis Vilnon al Litovio, al la urbo tuj eniris litova armeo - oni alinomis stratojn: Mickiewicz al Gediminas kaj Piłudski al Algirdas; Parizo: nekonata industriisto raportis el Varsovio: Malgraŭ mizero , senlaboreco kaj teruraj humiliĝoj, precipe flanke de junaj oficiroj kaj germanaj soldatoj , la loĝantaro ne perdas fidon al estonteco
- 1940: Kadre de Ĉefkomandejo de la Asocio de Armita Batalado kreiĝis Asocio de Revenĝo, kies tasko estis iniciato kaj gvido de flankatakoj ; soveta NKVD arestis 32 junajn polojn de vojevodio Stanisławów dum provo trapasi landlimon kun Hungario
- Itala-greka milito komenciĝis - Itala reĝlando atakis Reĝlandon de Grekio, kies ĉefministro Ioanis Metaxas reĵetis ultimaton; Rumanion forlasis anstataŭanto de pola armea ataŝeo diplomita majoro Marin Zimnal, kiu poste raportis, ke postrestis neniu sana pola soldato malpli aĝa ol 40 jaroj, kiu volis forveturi al armeo - restis nur neevakueblaj ĉ. 800 oficiroj kaj 2500 pliaĝaj soldatoj
- 1941: Germanoj murdis 9,2 mil judojn (en tio duonon de infanoj) el geto de Kovno; pola submarŝipo "Sokół" sinkigis italan ŝipon "Citta di Palermo"
- 1942: Germanoj murdis en koncentrejo Aŭŝvico 280 polojn; ĝendarmoj pafmortigis apud Iłża 6 personojn kaj en du aliaj lokoj 16 polojn; polico pendumis en Zduńska Wola 10 judojn pro nelaŭleĝa komerco
- Germana armeo konkeris Nalĉik; en Munkeno okazis premiero de Kapriĉo, la lasta testamenta opero de Richard Strauss
- 1943 Apud muroj de Malnova Sinagogo en Krakovo germanoj pafmortigis 30 polojn; Wehrmacht kaj polico pafekzekutis en distrikto Iłżecki 31 partizanojn; partizana grupiĝo de Pola Enlanda Armeo gvidata de Jan Piwnik batalis la tutan tagon kotraŭ 4 mil germanaj soldatoj; al germana koncentrejo Aŭŝvico alvenis transporto de 348 judoj de Pabianice
- En Proksima Oriento aperis libro "Historia ideo de pola ŝtato" de Jan Szułdrzyński kiel la unua volumo de Biblioteko de "Blanka Aglo"
- 1944: Apud Włoszczowa tritaga batalo inter Pola Enlanda Armeo kontraŭ Wehrmacht, ĝendarmaro kaj SS finiĝis; gestapo alveturigis al koncentrejo Natzweiler (en Vogezoj) 600 polajn judojn; de Aŭŝvico foriris transporto de 1308 judajn malliberigitinojn al koncentrejo en Bergen-Belsen; Teatro de Pola Soldataro ekfunkciis
- Slovaka nacia ribelo kontraŭ germana Wehrmacht malvenkis; polaj-francaj registaroj subskribis interkonsenton pri kreo de pola armeo sur la franca teritorio
1946: Juĝejo en Varsovio pro plenumo de gvidaj funkcioj en Naciaj Armitaj Fortoj de Pollando kaj Pola Organizaĵo mortpunis Mirosław Ostromęcki, Władysław Drybs kaj Maria Kobierzycka - la verdiktoj estis ŝanĝitaj al ĝisviva mallibero
1947: Surbaze de la Traktato de Parizo apartenanta ĝis nun al Italio arkipelago Dodekanesoj estis transdonita al Grekio
1948: Flago de Israelo oficialiĝis
1948: Rezulte de vundoj post aŭtomobila akcidento mortis episkopo de Łomża Stanisław Kostka Łukomski, kandidato por posteno de primaso - konata de kontraŭkomunista sinteno, viktimo de sekreta servo
1950: Komunistaj regopovoj de Pollando anoncis ŝanĝon de valuto kun malpermeso posedi oron, platenon kaj valorpaperojn - la reformo batis entreprenistojn kaj ŝparemulojn
1952: Stalinismo: Kazimierz Kamieński, komandanto de la 6-a Vilna Brigado de Pola Enlanda Armeo estis arestita - unu el la plej longe batalintaj soldatoj de kontraŭkomunista subtera movado kondamnita al 6-foja mortpuno, la verdikton oni plenumis
1956: Al Varsovio revenis post 3 jaroj, liberigita de internigejo, primaso de Pollando kardinalo Stefan Wyszyński
1956: Hungara revoluvio: papo Pio la 12-a, defende de hungaroj, apelaciis en encikliko pro la "amata hungara nacio"
1958: Johano la 23-a iĝis papo, kiu tuj poste pligrandigis Kolegion de kardinaloj, kunvokis sinodon kun koncilio kaj reformis la Kodon de Kanona Juro
1962: Fino de la Kariba krizo: Nikita Ĥruŝĉov anoncis retirigon de raketaj lanĉiloj de Kubo kontraŭ reciproka retirigo de la usonaj de Turkio (sen informo de la gazetaro)
1965: Vatikanurbo: dum la Dua Vatikana Koncilio oni eldonis deklaron En nia tempo pri sinteno de la eklezio al nekristanaj religioj
1968: Oni voĉdonis federaligon de Ĉeĥoslovakio en Ĉeĥoslovakan socialisman respublikon ekde la 1-a de januaro 1969
1969: Israela Laborista Partio gajnis parlamentan balotadon
1972: Testoflugo de la pasaĝera aviadilo Airbus A300
1981: Usona metalroka muzikgrupo Metallica fondiĝis
1985: Daniel Ortega iĝis prezidento de Nikaragvo
1992: Lasta bataltaĉmento de rusa armeo forlasis Pollandon - la postulo aperis jam ĉe Konfederacio de Sendependa Pollando antaŭ la pola aŭgusto
1998: Aviadilo de ĉina flugkompanio Air China estis forkaptita al Tajvano; oni arestis forrabinton
2007: Argentino: Cristina Fernández de Kirchner gajnis prezidentan balotadon
2008: Pollando: dum konstrulaboroj en Malbork oni trovis devenantan de la dua mondmilito amasan tombon de 2116 personoj
2009: NASA: testado de transporta raketo Ares I komenciĝis
2009: Armando Guebuza refoje iĝis prezidento de Mozambiko
2012: Partio de Regionoj gajnis parlamentan baloton en Ukrainio
2013: 5 personoj pereis kaj 38 vundiĝis rezulte de eksplodo de aŭtomobilo sur la Placo Tian An Men en Pekino
2014: En Varsovio prezidentoj de Pollando kaj Israelo malfermis ĉefekspozicion en Muzeo pri Historio de Polaj Judoj - la ekspozicio konsistas el 8 galerioj, kie prezentiĝas 1000 jaroj de la historio de polaj judoj

NaskiĝojRedakti

1017: Henriko la 3-a, germana-romia imperiestro (m. 1056)
1467: Erasmo de Roterdamo, nederlanda renesanca humanisto, filologo, filozofo, teologo, antaŭulo de reformacio (m. 1536)
1510: Francisko Borgia, hispana jezuito kaj sanktulo (m. 1572)
1536: Felix Platter, svisa kuracisto kaj verkisto priskribinta intelektan malkapablon (m. 1614)
1550: Stanisław Kostka, pola nobelo kaj jezuito, Patrona Sanktulo de Pollando (m. 1568)
1585: Cornelius Jansenius, nederlanda teologo kaj episkopo, kreinto de jansenismo (m. 1638)
1672: Imre Csáky, hungara kardinalo, ĉefepiskopo de Kalocsa (m. 1732)
1693: Šimon Brixi, ĉeĥa baroka komponisto (m. 1735)
1696: Maurycy Saski, franca militisto poldevena, marŝalo de Francio, distingita de Ordeno de la Blanka Aglo (m. 1750)
1759: Andrej Voroniĥin, rusa arkitekto kaj pentristo, kreinto de la rusa empiro (m. 1814)
1768: Johannes Daniel Falk, germana verkisto kaj teologo (m. 1826)
1776: Joachim Haspinger, aŭstra kapuceno kaj rezistadmovadano (m. 1858)
1780: Friedrich August Ukert, germana geografo kaj historiisto (m. 1851)
1815: Ľudovít Štúr, slovaka verkisto, lingvisto, filozofo, kodiganto de la slovaka lingvo (m. 1856)
1818: Ivan Turgenev, rusa verkisto, aŭtoro de la romano Patroj kaj Filoj (m. 1883)
1826: Karl Fabricius, saksa historiisto en Transsilvanio (m. 1881)
1838: Károly Zilahi-Kiss, hungara ĵurnalisto, kritikisto, poeto (m. 1864)
1843: Dezső Bánffy, hungara barono, ĉefministro de Hungario, kies ĉefa klopodo estis subpremo de la nacimalplimultaj movadoj (m. 1911)
1846: Auguste Escoffier, franca kuiristo, aŭtoro de kuirlibroj, populariganto de la franca kuirarto (m. 1935)
1860: Hugo Preuß, germana juristo, politikisto kaj rektoro en Vajmara Respubliko (m. 1925)
1862: András Bálint, hungara lokhistoriisto, popolkultivinto (m. 1962)
1872: Simeon Ráduly, hungara literatur- kaj muzikhistoriisto (m. 1905)
1880: Lajos Hatvany, hungara verkisto, mecenato (m. 1917)
1893: Karl Farkas, aŭstra aktoro, reĝisoro, verkisto kaj kabaredisto (m. 1971)
1896: Ivan H. Krestanov, bulgara lektoro de fremdlingvoj kaj esperantisto (m. nekonata)
1889: András Daday, hungara kuracisto kaj medicinhistoriisto (m. 1973)
1902: Elsa Lanchester, angla-usona aktorino, konata kiel fianĉino de la Monstro de Frankenstein (m. 1986)
1903: Evelyn Waugh, angla katolika verkisto, milita korespondanto (m. 1966)
1909: Francis Bacon, irlanda impresionisma pentristo (m. 1992)
1911: Márton Lőrincz, hungara luktisto, olimpia ĉampiono (m. 1969)
1913: Béla Kelemen, hungara lingvisto, vortarredaktisto (m. 1982)
1914: Jonas Salk, usona biomedicinisto kaj virussciencisto, inventinto de vakcino kontraŭ gripo kaj poliomjelito (m. 1995)
1928: Ion Mihai Pacepa, rumana sekretserva generalo elmigrinta al Usono, kunlaboranto de CIA
1936: Gábor Amirás, rumania hungara pianisto, universitata profesoro
1938: Márta Bokor Szabó, rumania hungara ceramikistino (m. 2006)
1944: Michel Colucci, franca filmaktoro kaj komediisto (m. 1986)
1944: Tadeusz Iwiński, pola parlamentano, poligloto, ano de Parlamenta Grupo Apoganta Esperanton
1945: Attila Zágoni, rumania hungara verkisto, publicisto, humuristo, edzo de Olga Zágoni (m. 1989)
1952: Erzsébet Muckenhaupt, hungara muzeologino, librohistoriistino
1955: Bill Gates, usona entreprenisto, kunfondinto de la firmao Mikrosofto
1956: Mahmud Ahmadineĵad, urbestro de Tehrano, prezidento de Irano
1960: Kim J. Henriksen, dana denaska esperantisto, kunfondinto de internacia grupo Esperanto Desperado
1963: Eros Ramazzotti, itala popmuzika kantisto kaj komponisto vendinta pli ol 60 milionojn da diskoj
1967: Julia Roberts, usona aktorino, Oskar-premiita
1974: Joaquin Phoenix, usona aktoro, frato de River Phoenix
1975: Árpád Töhötöm Szabó, rumania hungara etnografo