Holodomoro
La Holodomoro (ukraine Голодомор в Україні 1932—1933) estis amasa mortigado en Ukrainio per malsatego en 1932 kaj 1933.
Etimologie la termino "holodomor" devenas de la ukraina esprimo "moryty holodom", kiu signifas mortigi per malsato.
Pro ideologiaj motivoj sovetiaj aŭtoritatuloj planis kaj realigis unu el la plej grandskalaj genocidoj de civiluloj. En la limoj de la soveta Ukrainio kaj ankaŭ en aliaj lokoj de densa loĝado de ukrainoj, konscie kaj cele, laŭ ordono de la moskva registaro la lokaj gvidorganoj forprenadis ĉiujn nutraĵ-produktojn, plejparte grenon. Kiel rezulto de la artefarita malsatego estis ekstermitaj inter 7 kaj 10 milionoj da ukrainoj. La amasa mortado estis kaŭzita ne far naturaj katastrofoj, militoj aŭ epidemioj, sed per planita genocido far komunistoj-stalinanoj. En 1932 la gren-rikolto estis averaĝa, sed vilaĝanoj en Ukrainio - tiama grenejo de Eŭropo - kontraŭstaris la politikon de Stalin pri kolektivigado. La reprezalioj estis direktitaj kontraŭ ukrainoj kiel etno kaj kontraŭ kamparanoj kiel klaso. Soveta mortigado per malsato okazis ankaŭ en Meza kaj Malsupra Volgio, kie ties loĝantaro apogis la armeon de Anton Denikin kaj en norda Kazaĥio, kie simile mortis unu miliono da kazaĥoj.
La teruraĵojn priskribis Vasil Barka en sia romano "La flava princo" (unu ĉapitro estis esperantita por Ukraina antologio far Viktor Pajuk).
La Holodomoro estis agnoskita far 26 ŝtatoj kiel genocido kontraŭ la ukraina popolo. En Ukrainio la kvaran sabaton de novembro oni memorigas la viktimojn de la Holodomoro. La 28-an de novembro 2006, la ukrainia parlamento Verĥovna Rada jure agnoskis la Holodomoron de 1932-33 kiel "genocidon de l'ukraina popolo". Ankaŭ la leĝo diras, ke malagnosko de la Holodomoro estas kontraŭleĝa. La 6-an de decembro la pola parlamento - la Sejmo - dekretis: "Sejmo de la Respubliko de Pollando, kuniĝante je doloro kun parencoj de holodomoraj viktimoj, malpravigas la totalisman reĝimon, respondecan pro la genocido". Monumento al la viktimoj de ĉi kruela genocido troviĝas ankaŭ en Varsovio.
Nuntempa rigardo al tiel nomata Malsatego redakti
Kiel genocidon en Ukrainio agnoskis ĝin registaroj aŭ parlamentoj de 27 ŝtatoj en tio:
- Pollando (voĉdonoj de Senato de la 16-a de marto 2006 kaj de Sejmo de la 6-a de decembro 2006),
- Ukrainio, la 28-an de novembro 2006
- Argentino
- Aŭstralio, la 30-an de oktobro 2003
- Azerbajĝano
- Kanado, la 28-an de majo 2008
- Hispanio, la 30-an de majo 2007
- Moldavio
- Kartvelio, la 20-an de decembro 2005
- Belgio
- Estonio
- Hungario, la 24-an de novembro 2003
- Litovio, la 24-an de novembro 2005
- Meksiko, la 19-an de februaro 2008
- Paragvajo, la 25-an de oktobro 2007
- Latvio, la 13-an de marto 2008
- Ĉeĥio, la 30-an de novembro 2007
- Kolumbio, la 21-an de decembro 2007
- Usono
- Vatikano
Aliaj vidpunktoj redakti
Ekzistas ankaŭ aliaj vidpunktoj pri Holodomoro:
- La kaŭzo de Holodomoro iĝis malgrandigo de semado en Ukrainio kaj kozakaj regionoj, kio ne okazis en centraj regionoj (vd. Ĉu komunistoj kulpas pri Holodomoro? Arkivigite je 2007-09-27 per la retarkivo Wayback Machine).
- Eble ne estas ĝuste trakti kiel "kontraŭukraina genocido" eventojn, pro kiuj mortis ne nur ukrainoj, sed miloj de alietnaj personoj (temas pri tragedio de sovetiaj kamparanoj ĝenerale). Krom tio, la difino de genocido estis aprobita nur en 1948 kaj eble ne funkcias por okazaĵoj de la antaŭa tempo.
- Milionoj da homoj pereis dum la malsatego, sed:
- La malsaton kaŭzis sole la bezono eksporti multe da greno (surfone de malaltiĝo de prezoj por ĝi) por pripagi aĉeton de teknologioj, bezonataj por industriigo de Sovetunio; do la celo estis greno, sed ne morto de kamparanoj;
- La fakto, ke malsatego estis ekstreme forta en Ukrainio indikas nur troigojn de tiamaj lokaj regantoj;
- Pro la forpreno de greno iĝis ebla industriigo, kiu kelkajn jarojn poste ebligis venkon super nazia Germanio.
Intresaĵoj redakti
- Pro malsatego en 1947 en Sovetunio kelkcent mil homoj — rezulto de rifuzo pro politikaj kialoj de la Planon de Marshall fare de Josif Stalin[mankas fonto].
Vidu ankaŭ redakti
- Vasil Barka
- Kolektivigo en Sovetunio
- Senkulakigo
- Pavel Morozov
- Granda Teroro
- Lazar Kaganoviĉ, unu el aŭtoroj de holodomoro (kaj de la masakro de Katin)
- Gareth Jones, kimra ĵurnalisto, kiu estis la unua informi pri holodomoro, murdita.
- Walter Duranty usona ĵurnalisto de The New York Times en Moskvo, kiu neis la malsategon kaj raportis laŭ la gvidlinioj de la oficiala sovieta propagando.
- The Soviet Story
- Malsategoj en Rusio kaj la Sovetunio
- Rusia malsatego de 1921
- Malsat-plano
- Granda malsatego en Irlando
- Granda Ĉina Malsatego
Bibliografio redakti
- Stéphane Courtois, Nicolas Werth, Jean-Louis Panné, Andrzej Paczkowski, Karel Bartošek, Jean-Louis Margolin Czarna księga komunizmu. Zbrodnie, terror, prześladowania (Nigra libro de komunismo. Krimoj, terorismo, reprezalioj), ISBN 83-7180-326-5 . Antaŭvorto por la pola eldono: Krystyna Kersten
- Jan Jacek Bruski, Большой голод на Украине в свете документов польской дипломатии и разведки , „Европа. Журнал Польского Института Международных Дел” (Warszawa) 2006, T. 6, № 4 (21), с. 97-152. 11 Arkivigite je 2016-05-12 per la retarkivo Wayback Machine
- Robert Conquest The Harvest of Sorrow : Soviet Collectivization an the Terror- Famine (1986), ISBN 0-19-504054-6
- The Foreign Office and the Famine. British Documents on Ukraine and the Great Famine of 1932-1933, Kingston, Ontario – Vestal, New York 1988.
- Andrea Graziosi, "Lettere da Kharkov. La carestia in Ucraina e nel Caucaso del Nord nei rapporti dei diplomatici italiani, 1932-33", Torino 1991
- Голод 1932–1933 років в Україні: причини та наслідки, від. ред. В.М. Литвин, Київ 2003.
- Investigation of the Ukrainian Famine. Report to Congress Commission on the Ukraine Famine. Adopted by the Commission April 19, 1988, Submitted to Congress April 22, 1988, Washington 1988.
Eksteraj ligiloj redakti
- angle Ukrainian Genocide Famine Foundation USA
- Archiwum Państwowe Ukrainy Arkivigite je 2017-11-09 per la retarkivo Wayback Machine Ŝtata Arkivo de Ukrainio
- Ukrainian Genocide Famine Foundation USA
- Kolektywizacja i Wielki Głód na Ukrainie - Zofia Pawłowska "Wspomnienia" - Kolektivigo kaj Granda Malsatego en Ukrainio - "Rememoroj" de Zofia Pawłowska
- Senat: W Sprawie Rocznicy Wielkiego Głodu na Ukrainie Arkivigite je 2008-10-28 per la retarkivo Wayback Machine Pri la Datreveno de Granda Malsatego
- Sejm: W Sprawie Uczczenia Ofiar Wielkiego Głodu na Ukrainie Pri Omaĝo al la Viktimoj de Granda Malsatego en Ukrainio
- Wielki głód Ukraina (Video) Granda Malsatego. Ukrainio (video)