Litio
Litio estas kemia elemento kun la simbolo Li kaj atomnumero 3. Ĝi estas arĝentkolora alkala metalo, la plej malpeza metalo en la naturo.[1] Ofta izotopo havas tri protonojn kaj kvar neŭtronojn en ĝia nukleo. Litio havas du elektronojn en la unua elektrona ŝelo, kaj nur unu en la dua. Ĝi ne troviĝas sola en la naturo, nur en kombinaĵoj, ĉar litio rapide kuniĝas kun aliaj elementoj. Oni akiras lition elektre de litia klorido.
Kemiistoj uzas lition en la industrio por purigi likvajn metalojn kaj fortigi aluminion kaj magnezion.
Johan August Arfwedson, svedo, malkovris lition en 1817. La nomo "litio" venas de greka vorto lithos (λιθoς), kiu signifas "ŝtono".
Vidu ankaŭ
redakti
Karakterizaĵoj
redaktiLitio estas tre bona konduktilo de varmo kaj elektro. Litio estas mola kaj povas esti tranĉita per tranĉilo. Ĝi havas arĝentblankan koloron. Ĝi oksidiĝas en aero al litio-oksido.[2] Litio flosas en la plej malpezaj hidrokarbonaj oleoj kaj estas unu el nur tri metaloj, kiuj povas flosi sur akvo, la aliaj estante natrio kaj kalio.
Litio havas koeficienton de termika ekspansio duoble pli altan ol aluminio kaj preskaŭ kvaroble pli altan ol fero.[3] Ĉe norma premo, litio estas superkondukta sub 400 μK,[4] kaj ĉe multe pli altaj temperaturoj (super 9 K) ĉe ekstreme altaj premoj (>20 GPa).[5]
Litio havas masan specifan varmokapaciton de 3.58 kJ/kg Kelvin, la plej altan el ĉiuj solidoj.[6] Rezulte, litio ofte estas uzata kiel fridigaĵo por varmotransigaj aplikoj.
Litiaj kombinaĵoj
redaktiLitio formas salojn kun ĉiuj halogenidoj kaj pseŭdohalogenidoj. Ekzemploj estas la halogenidoj LiF, LiCl[7], LiBr, LiI, same kiel pseŭdohalogenidoj kaj rilataj anjonoj. Litia karbonato estas konsiderata la plej grava litia kombinaĵo.[8] Ĉi tiu blanka solido estas la ĉefa produkto de utiligo de litia erco. Ĝi estas antaŭulo por aliaj saloj, inkluzive de ceramikaĵoj kaj litiaj baterioj. La kombinaĵoj LiBH4 kaj LiAlH4 estas utilaj reakciiloj. Ĉi tiuj kaj multaj aliaj litiaj saloj montras altan solveblecon en eteroj, male al la pli pezaj alkalaj metalaj saloj.
Aplikoj
redaktiBaterioj
redaktiEn 2021, la plimulto de litio estis uzata en la fabrikado de litio-jonaj baterioj por elektraj veturiloj kaj porteblaj aparatoj.[9][10]
Ceramikaĵoj kaj Vitro
redaktiLitia oksido estas vaste uzata kiel fluaĵo en la prilaborado de siliko, malaltigante la fandopunkton kaj viskozecon de la materialo kaj plibonigante la fizikajn ecojn de glazuroj, inkluzive de reduktado de la koeficiento de termika ekspansio. Ĉi tio estas unu el la plej grandaj uzoj de litiaj kombinaĵoj tutmonde.[11][12] Glazuroj enhavantaj litian oksidon estas uzataj en la fabrikado de fornovaroj. Litia karbonato (Li2CO3) ofte estas uzata por ĉi tiu celo ĉar ĝi transformiĝas al oksido kiam varmigita.[13]
Graso
redaktiLa tria plej ofta uzo de litio estas en grasoj. Litia hidroksido estas forta bazo kiu formas sapojn kiam varmigita kun grasoj, kiel ekzemple litia stearato el steara acido. Litiaj sapoj havas la econ densigi oleojn kaj estas uzataj en ĝeneraluzeblaj alttemperaturaj grasoj. [14][15][16]
Metalurgio
redaktiLitio (ekz. litia karbonato) estas uzata kiel aldonaĵo al pulvoroj de kontinua gisado por plibonigi fluecon[17], kio konsistigas 5% de la tutmonda postulo pri litio (2011).[18] Litiaj kombinaĵoj ankaŭ estas uzataj kiel aldonaĵoj (fluantoj) al gisfera sablo por redukti vejnadon.[19] Litiaj alojoj kun aluminio, kadmio, kupro kaj mangano estas uzataj por fabriki alt-efikecajn, malalt-densecajn aviadilpartojn (vidu litiajn aluminiajn alojojn).[20]
Aerpurigo
redaktiLitia klorido kaj litia bromido estas higroskopaj kaj estas uzataj kiel aerfluaj sekigiloj.[14]
Referencoj
redakti- ↑ "PubChem Elementa Resumo por Atomnumero 3, Litio". Nacia Centro por Bioteknologiaj Informoj. 2021. Arkivita de la originalo je la 10a de septembro 2021. Prenita la 10an de septembro 2021.
- ↑ Krebs, Robert E. (2006). La Historio kaj Uzo de la Kemiaj Elementoj de Nia Tero: Referenca Gvidilo. Westport, Konektikuto: Greenwood Press. ISBN 978-0-313-33438-2.
- ↑ "Koeficientoj de Lineara Ekspansio". Inĝeniera Ilaro. Arkivita de la originalo je la 30a de novembro 2012. Prenita la 9an de januaro 2011.
- ↑ Tuoriniemi, Juha; Juntunen-Nurmilaukas, Kirsi; Uusvuori, Johana; Pentti, Elias; Salmela, Anssi; Sebedash, Aleksandro (2007). " Superkonduktiveco en litio sub 0.4 milikelvin ĉe ĉirkaŭa premo " . Naturo. 447 (7141): 187–9. Bibkodo:2007Natur.447..187T. doi:10.1038/nature05820. PMID 17495921. S2CID 4430500. Arkivita el la originalo la 25an de junio 2019. Prenite 20 aprilon 2018.
- ↑ Struĵkin, V. V.; Eremets, M. I.; Gan, W; Mao, H. K.; Hemley, R. J. (2002). "Superkonduktiveco en densa litio". Scienco. 298 (5596): 1213–5. Bibcode:2002Sci...298.1213S. doi:10.1126/science.1078535. PMID 12386338. S2CID 21030510.
- ↑ SPECIFIC HEAT OF SOLIDS. bradley.edu
- ↑ SDS of Lithium Chloride, LiCl, CAS-No.: 7447-41-8
- ↑ Greenwood, Norman N.; Earnshaw, Alan (1984). Chemistry of the Elements. Oxford: Pergamon Press. pp. 97–99. ISBN 978-0-08-022057-4.
- ↑ "Litio" (PDF). USGS. Arkivita (PDF) de la originalo je la 1a de novembro 2020. Prenita la 15an de novembro 2020.
- ↑ La Evoluo de Elektraj Veturilaj Baterioj: De Plumb-Acida ĝis Litio-Jona. prenita la 25an de oktobro 2024
- ↑ "Litio" (PDF). 2016. Arkivita (PDF) el la originalo je la 30a de novembro 2016. Prenita la 29an de novembro 2016 - per US Geological Survey (USGS).
- ↑ "Fmclithium.com" (PDF). www.fmclithium.com. Arkivita el la originalo (PDF) je la 7a de septembro 2014.
- ↑ Clark, Jim (2005). "Kelkaj Komponaĵoj de la Grupo 1 Elementoj". chemguide.co.uk. Arkivita de la originalo je la 27a de junio 2013. Prenita la 8an de aŭgusto 2013.
- ↑ 14,0 14,1 Hammond, C. R. (2000). La Elementoj, en Manlibro de Kemio kaj Fiziko (81-a eld.). CRC-eldonejo. ISBN 978-0-8493-0481-1
- ↑ Totten, George E.; Westbrook, Steven R. & Shah, Rajesh J. (2003). Manlibro pri brulaĵoj kaj lubrikaĵoj: teknologio, ecoj, efikeco kaj testado. Volumo 1. ASTM International. p. 559. ISBN 978-0-8031-2096-9. Arkivita de la originalo je la 23a de julio 2016.
- ↑ Rand, Salvatore J. (2003). Signifo de testoj por naftoproduktoj. ASTM International. pp. 150–152. ISBN 978-0-8031-2097-6. Arkivita de la originalo je la 31a de julio 2016.
- ↑ Lu, Y. Q.; Zhang, G. D.; Jiang, M. F.; Liu, H. X.; Li, T. (2011). "Efikoj de Li2CO3 sur Ecoj de Ŝimfluo por Alt-Rapida Kontinua Muldado". Material Science Forum. 675–677: 877–880. doi:10.4028/www.scientific.net/MSF.675-677.877. S2CID 136666669.
- ↑ Statistikoj kaj Informoj pri Litio, Usona Geologia Enketo, 2018, arkivita de la originalo je la 3a de marto 2016, prenita la 25an de julio 2002
- ↑ "Testado 1-2-3: Eliminante Veining Defects", Modern Casting, julio 2014, arkivita de la originalo je la 2a de aprilo 2015, prenita la 15an de marto 2015
- ↑ Davis, Joseph R. ASM International. Manlibro-Komitato (1993). Aluminio kaj aluminio-alojoj. ASM International. pp. 121–. ISBN 978-0-87170-496-2. Arkivita de la originalo je la 28a de majo 2013. Prenita la 16an de majo 2011.
