Mangano

; ; Mn ; ↓; Tc	Cr ← mangano → Fe
55	Mn
	25
	↓Perioda tabelo de elementoj↓
kemia elemento
brulema solido • simpla substanco
Ĝeneralaj informoj
Nomo (latine), simbolo, numero	mangano (manganum), Mn, 25
CAS-numero	7439-96-5
Loko en perioda tabelo	7-a grupo, 4-a periodo, bloko d
Karakteriza grupo	Transiraj metaloj
abundeco en terkrusto	0,095 %
Nombro de naturaj izotopoj	1
Aspekto	argenta-metala solido
Atomaj ecoj
Relativa atompezo	54.938044 amu
Atomradiuso	140 pm
Kovalenta radiuso	161 pm
Radiuso de van der Waals	205 pm
Elektrona konfiguracio	Ar 3d5 4s2
Elektronoj en ĉiu energia ŝelo	2; 8; 13; 2
Oksidiĝa nombro	−3, −1, +1, +2, +3, +4, +5, +6, +7
Fizikaj ecoj
Materia stato	solida
Kristala strukturo	kuba (korpocentrita)
Denseco	7,21 g/cm3
Malmoleco	6,0 (Mohs-skalo)
Magneta konduto	paramagneta
Degelpunkto	1246 °C (1519,15 K)
Bolpunkto	2061 °C (2334,15 K)
Molvolumeno	7,65 · 10−6 m3/mol
Specifa varmokapacito	479 J/(kg · K)
Elektra konduktivo	0,69 · 106 S/m
Termika konduktivo	7,81 W/(m · K)
Diversaj
Elektronegativeco	1.55 (Pauling-skalo)
Joniga energio	717,3 kJ/mol
Izotopoj
Se ne estas indikite alie, estas uzitaj unuoj de SI kaj SVP.

Mangano estas kemia elemento de la perioda tabelo kun la simbolo Mn kaj la atomnumero 25. Ĝi estas grizeta transirmetalo kiu estas tre frakasiĝema. Tamen, oni uzas manganon en la produktado de ŝtalo kaj aliaj alojoj.

Mangano ankaŭ estas esenca homa manĝelemento, grava en makronutra metabolo, osta formado kaj liberaj radikalaj defendaj sistemoj. Ĝi estas kritika komponanto en dekduoj da proteinoj kaj enzimoj.^[1] Ĝi troviĝas plejparte en la ostoj, sed ankaŭ la hepato, renoj kaj cerbo.^[2]

Mineraloj

Manganito

Aplikaĵo

ŝtalo

Mangano havas la funkciojn de sulfura fiksado, maloksidigo kaj alojo, kaj estas esenca en ŝtalproduktado.^[3]^[4]

Baterio

Mangantetroksido estis utiligita kiel elektronakceptanto por zinko en la origina seka ĉelo kaj estas la nigra substanco en karbon-zinkaj torĉlampobaterioj. Dum senŝargiĝo, mangandioksido estas reduktita al manganoksid-hidroksido MnO (OH), tiel malhelpante la formadon de hidrogengaso ĉe la ĉelanodo.^[5]

Sterkoj

kaj nutraj aldonaĵoj Manganoksido kaj mangansulfato estas komponantoj de sterkoj. Konsiderindaj kvantoj de mangankomponaĵoj ankaŭ estas uzitaj en bestnutrado.^[6]

Bildaro

Vidu ankaŭ

Eksteraj ligiloj

Mangano en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)
Kategorio Mangano en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)
Mangano en ReVo

Referencoj

↑ Erikson, Keith M.; Ascher, Mikaelo (2019). " Ĉapitro 10. Mangano: Ĝia Rolo en Malsano kaj Sano " . En Sigel, Astrid; Freisinger, Eva; Sigel, Roland K. O.; Ĉisisto, Peggy L. (eds.). Esencaj Metaloj en Medicino: Terapia Uzo kaj Tokseco de Metalaj Jonoj en la Kliniko. Metalaj Jonoj en Vivsciencoj. Vol. 19. Berlino: de Gruyter GmbH. pp 253–266. doi:10.1515/9783110527872-016. ISBN 978-3-11-052691-2. PMID 30855111. S2CID 73725546.
↑ Emsley, Johano (2001). "Mangano". Konstrublokoj de Naturo: A-Z Gvidilo al la Elementoj. Oksfordo, UK: Oxford University Press. pp 249–253. ISBN 978-0-19-850340-8.
↑ Por kio estas mangana pulvoro uzata, Stanford Advanced Materials, Prenite: 7 decembro 2024
↑ Mangano: Elementaj Propraĵoj kaj Uzoj
↑ Dell, R. M. (2000). " Baterioj kvindek jaroj da materiala evoluo " . Solid State Ionics. 134 (1–2): 139–158. doi:10.1016/S0167-2738(00)00722-0.
↑ Reidies, Arno H. (2000). " Manganaj Kunmetaĵoj " . La Enciklopedio de Industria Kemio de Ullmann. doi:10.1002/14356007.a16_123. ISBN 9783527303854.

Ĉi tiu artikolo ankoraŭ estas ĝermo pri kemio.

Helpu al Vikipedio plilongigi ĝin. Se jam ekzistas alilingva samtema artikolo pli disvolvita, traduku kaj aldonu el ĝi (menciante la fonton).

[1] Erikson, Keith M.; Ascher, Mikaelo (2019). " Ĉapitro 10. Mangano: Ĝia Rolo en Malsano kaj Sano " . En Sigel, Astrid; Freisinger, Eva; Sigel, Roland K. O.; Ĉisisto, Peggy L. (eds.). Esencaj Metaloj en Medicino: Terapia Uzo kaj Tokseco de Metalaj Jonoj en la Kliniko. Metalaj Jonoj en Vivsciencoj. Vol. 19. Berlino: de Gruyter GmbH. pp 253–266. doi:10.1515/9783110527872-016. ISBN 978-3-11-052691-2. PMID 30855111. S2CID 73725546.

[2] Emsley, Johano (2001). "Mangano". Konstrublokoj de Naturo: A-Z Gvidilo al la Elementoj. Oksfordo, UK: Oxford University Press. pp 249–253. ISBN 978-0-19-850340-8.

[3] Por kio estas mangana pulvoro uzata, Stanford Advanced Materials, Prenite: 7 decembro 2024

[4] Mangano: Elementaj Propraĵoj kaj Uzoj

[5] Dell, R. M. (2000). " Baterioj kvindek jaroj da materiala evoluo " . Solid State Ionics. 134 (1–2): 139–158. doi:10.1016/S0167-2738(00)00722-0.

[6] Reidies, Arno H. (2000). " Manganaj Kunmetaĵoj " . La Enciklopedio de Industria Kemio de Ullmann. doi:10.1002/14356007.a16_123. ISBN 9783527303854.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]