Mangano

kemia elemento kun simbolo Mn kaj atomnumero 25

Mangano estas kemia elemento de la perioda tabelo kun la simbolo Mn kaj la atomnumero 25. Ĝi estas grizeta transirmetalo kiu estas tre frakasiĝema. Tamen, oni uzas manganon en la produktado de ŝtalo kaj aliaj alojoj.



Mn

Tc

CrmanganoFe

Ar 3d5 4s2

55 Mn
25
↓Perioda tabelo de elementoj↓
kemia elemento
brulema solido • simpla substanco
Ĝeneralaj informoj
Nomo (latine), simbolo, numero mangano (manganum), Mn, 25
CAS-numero 7439-96-5
Loko en perioda tabelo 7-a grupo, 4-a periodo, bloko d
Karakteriza grupo Transiraj metaloj
abundeco en terkrusto 0,095 %
Nombro de naturaj izotopoj 1
Aspekto argenta-metala solido
Atomaj ecoj
Relativa atompezo 54.938044 amu
Atomradiuso 140 pm
Kovalenta radiuso 161 pm
Radiuso de van der Waals 205 pm
Elektrona konfiguracio Ar 3d5 4s2
Elektronoj en ĉiu energia ŝelo 2; 8; 13; 2
Oksidiĝa nombro −3, −1, +1, +2, +3, +4, +5, +6, +7
Fizikaj ecoj
Materia stato solida
Kristala strukturo kuba (korpocentrita)
Denseco 7,21 g/cm3
Malmoleco 6,0 (Mohs-skalo)
Magneta konduto paramagneta
Degelpunkto 1246 °C (1519,15 K)
Bolpunkto 2061 °C (2334,15 K)
Molvolumeno 7,65 · 10−6 m3/mol
Specifa varmokapacito 479 J/(kg · K)
Elektra konduktivo 0,69 · 106 S/m
Termika konduktivo 7,81 W/(m · K)
Diversaj
Elektronegativeco 1.55 (Pauling-skalo)
Joniga energio 717,3 kJ/mol
Izotopoj
Izotopo Naturapero t1/2 radioaktiveco de disfalo Energio de disfalo MeV Produkto de radioaktiva disfalo
55Mn 100 % estas stabila kun 30 neŭtronoj
54Mn sinteza 312,3 d ε 2,977 54Cr
Se ne estas indikite alie, estas uzitaj unuoj de SI kaj SVP.

Mangano ankaŭ estas esenca homa manĝelemento, grava en makronutra metabolo, osta formado kaj liberaj radikalaj defendaj sistemoj. Ĝi estas kritika komponanto en dekduoj da proteinoj kaj enzimoj.[1] Ĝi troviĝas plejparte en la ostoj, sed ankaŭ la hepato, renoj kaj cerbo.[2]

Mineraloj

redakti

Aplikaĵo

redakti

ŝtalo

redakti

Mangano havas la funkciojn de sulfura fiksado, maloksidigo kaj alojo, kaj estas esenca en ŝtalproduktado.[3][4]

Baterio

redakti

Mangantetroksido estis utiligita kiel elektronakceptanto por zinko en la origina seka ĉelo kaj estas la nigra substanco en karbon-zinkaj torĉlampobaterioj. Dum senŝargiĝo, mangandioksido estas reduktita al manganoksid-hidroksido MnO (OH), tiel malhelpante la formadon de hidrogengaso ĉe la ĉelanodo.[5]

Sterkoj

redakti

kaj nutraj aldonaĵoj Manganoksido kaj mangansulfato estas komponantoj de sterkoj. Konsiderindaj kvantoj de mangankomponaĵoj ankaŭ estas uzitaj en bestnutrado.[6]

Bildaro

redakti

Vidu ankaŭ

redakti

Eksteraj ligiloj

redakti

Referencoj

redakti
  1. Erikson, Keith M.; Ascher, Mikaelo (2019). " Ĉapitro 10. Mangano: Ĝia Rolo en Malsano kaj Sano " . En Sigel, Astrid; Freisinger, Eva; Sigel, Roland K. O.; Ĉisisto, Peggy L. (eds.). Esencaj Metaloj en Medicino: Terapia Uzo kaj Tokseco de Metalaj Jonoj en la Kliniko. Metalaj Jonoj en Vivsciencoj. Vol. 19. Berlino: de Gruyter GmbH. pp 253–266. doi:10.1515/9783110527872-016. ISBN 978-3-11-052691-2. PMID 30855111. S2CID 73725546.
  2. Emsley, Johano (2001). "Mangano". Konstrublokoj de Naturo: A-Z Gvidilo al la Elementoj. Oksfordo, UK: Oxford University Press. pp 249–253. ISBN 978-0-19-850340-8.
  3. Por kio estas mangana pulvoro uzata, Stanford Advanced Materials, Prenite: 7 decembro 2024
  4. Mangano: Elementaj Propraĵoj kaj Uzoj
  5. Dell, R. M. (2000). " Baterioj kvindek jaroj da materiala evoluo " . Solid State Ionics. 134 (1–2): 139–158. doi:10.1016/S0167-2738(00)00722-0.
  6. Reidies, Arno H. (2000). " Manganaj Kunmetaĵoj " . La Enciklopedio de Industria Kemio de Ullmann. doi:10.1002/14356007.a16_123. ISBN 9783527303854.