Ljubljano
Ljubljano[1] (slovene Ljubljana, germane Laibach, latine Emona aŭ Labacum estas la ĉefurbo de Slovenio kaj de la samnoma municipo. La urba areo havas 310.000 loĝantojn (2003) kaj situas ĉe la rivero Ljubljanica.
| Ljubljano | |||
| germane Laibach, itale Lubiana, latine Labacum aŭ Emona | |||
| urbo | |||
  Fotomontaĵo | |||
|
|||
| Oficiala nomo: Ljubljana | |||
| Ŝtato |  Slovenio
| ||
|---|---|---|---|
| Historiaj regionoj | Krajnio, Reĝlando SKS | ||
| Montaro | Orientaj Alpoj | ||
| Memorindaĵo | Ljubljana burgo | ||
| Ponto | Draka ponto | ||
| Rivero | Ljubljanica | ||
| Situo | Ljubljano | ||
| - alteco | 295 m s. m. | ||
| - koordinatoj | 46° 03′ 20″ N 14° 30′ 30″ O / 46.05556 °N, 14.50833 °O (mapo) | ||
| Areo | 163,8 km² (16 380 ha) | ||
| Loĝantaro | 272 220 (01.01.2011) | ||
| Denseco | 1 661,9 loĝ./km² | ||
| Unua skribmencio | 1112–1125 | ||
| Urbestro | Zoran Janković
(ekde 11-a de aprilo 2012) | ||
| Horzono | MET (UTC+1) | ||
| - somera tempo | MET (UTC+2) | ||
| Poŝtkodo | 1000 | ||
| Telefona antaŭkodo | 01 | ||
| Aŭtokodoj | LJ | ||
  Situo enkadre de Eŭropo
| |||
 Situo enkadre de Slovenio
| |||
 Urba mapo
| |||
 Vikimedia Komunejo: Ljubljana
| |||
| Retpaĝo: www.ljubljana.si | |||
| |||
.svg)
Ljubljano ne estas granda, sed certe multflanka. La malnova urbo enhavas konstruaĵojn el multaj periodoj, kiel la Renesanco kaj la Klasikismo, sed ankaŭ troveblas multaj modernaj konstruaĵoj. La plej konataj konstruaĵoj estas la tri pontoj kaj la kastelo "Ljubljanski Grad". En la urbopartoj ĉirkaŭ la urbocentro ofte troviĝas konstruaĵoj el la komunista periodo. Multaj konstruaĵoj en la urbo estas formplanitaj de la slovena arkitekto Jože Plečnik, kiu emfaze premis sian stampon sur la urbon. Konstruaĵoj kiel la universitata biblioteko, diversaj preĝejoj kaj la stadiono de Ljubljano estas de li formplanitaj, samkiel la vendoplaco, la tri pontoj kaj la tombejo.
Transporto
redaktiLjubljano havas propran flughavenon: Ljubljana Brnik. La aŭtobusa kompanio LPP ekspluatas interligojn inter la urbocentro kaj la urbopartoj kaj vilaĝoj ĉirkaŭ Ljubljano. La urbo ankaŭ estas haltejo de internaciaj fervojlinioj el Munkeno kaj Venecio.
Historio
redakti
Dum la tempo de la romia hegemonio, de la 1-a jarcento antaŭ Kristo ĝis la 5-a jarcento post Kristo, oni nomis la kolonion, sur la loko de la hodiaŭa Ljubljano, 'Emona'.
Poste Emona diversfoje estis invadita de inter aliaj la barbaroj kaj en la jaro 452 finfine estis detruita de la Hunoj sub gvido de Atilo. La slavoj eksetlis en tiu ĉi areo en la komenco de la 6-a jarcento post Kristo. Pri tiu slava koloniigo ne multo estas konata, sed la malnovaj slavaj tomboj, kiuj estis trovitaj en diversaj partoj de Ljubljano, konfirmas la iom-post-ioman disvolviĝon de la setlado. La unua feŭda superrego estis ĉirkaŭ la jaro 1 kaj Ljubljano fariĝis la centro de ĝi.
Ljubljano estis ĉefurbo de la Duklando Krajino el 1364 ĝis la ŝtata dissolvo de Aŭstrio-Hungario en 1918, tuj post la fino de la Unua Mondmilito.
Verda urbo kun multaj vidindaĵoj
redaktiAntaŭ jardeko (2008) la stratoj apud la rivero estis malpuraj kaj plene de trafiko, sed nuntempe (2019) la urbo estas unu el la plej verdaj kaj viveblaj ĉefurboj en Eŭropo kies historia kvartalo konvertiĝis al piediranta spaco ankoraŭ nur escepte alirebla por busoj kaj biciklantoj. Tiu urboplanado estis tiom sukcesa ke Ljubljano ricevis kiel unua orienteŭropa urbo la "Premion de Verda Ĉefurbo de Eŭropo" [fr]
En la urbo videblas multaj paŝtelkoloraj domoj kaj arkitekturaj belaĵoj de la fama arkitekto Jože Plečnik, kiu fariĝis grava persono en Slovenio post la tn. "10-taga milito" kiu estas la nomo por la slovena lukto por sendependeco.
La plej vizitindaj lokoj troviĝas en malgranda piediranta areo. La plej grava historia loko estas la Ljubljanski Grad (Kastelo) el la 15-a jarcento en kies interno estas restoracioj. La kastelo estas atingebla pere de kablolifto el la centro de la urbo aŭ piedirante (inter 20-30 minutoj).
La Prešeren-placo (slovene : Prešernov trg) portas la nomon de la plej fama slovena poeto.
- Prešernov Trg (Prešeren Placo)
- Stolnica (Katedralo)
- Rotovž (Urbdomo)
- Placoj kaj parkoj
- Kongresni Trg (Kongresplaco). Tiu ĉi placo ankaŭ havas aliajn nomojn kiel:
- Park Zvezda (Stela Parko)
- Trg Revolucije (Placo de la Revolucio)
- Sidro ('Ankro')
- Trg Osvoboditve (Placo de la Sendependeco, la oficiala nomo de 1945 ĝis 1990)
- Trg Republike (Placo de la Respubliko)
- Mestni Trg (Urba placo)
- Stari Trg (Malnova Placo)
- Gornji Trg (Alta Placo)
- Levstikov Trg (Levstik-Placo)
- Trg Francoske Revolucije (Placo de la Franca Revolucio)
- Kongresni Trg (Kongresplaco). Tiu ĉi placo ankaŭ havas aliajn nomojn kiel:
- Miklošič-parko en honoro de la slavisto Franc Miklošič
- Rimski Zid (Romia muro kaj monumentoj el la antikvaj tempoj)
- Narodni Muzej (Nacia Muzeo)
- Moderna Galerija (Muzeo de la Modernaj Artoj)
- Narodna Galerija (Nacia Galerio)
- Opera (Opero)
- Nebtičnik ("Nubskrapulo")
- Slovenska Akademija Znanosti in Umetnosti (Slovena Akademio por Arto kaj Sciencoj)
- Narodna in Univerzitetna Knižnica (Nacia kaj Universitata Biblioteko)
- Uršulinska Cerkev (Ursulina kirko de la Sankta Triunuo)
Gefiloj
redakti- Jože Plečnik, arĥitekto
- Richard Cornelius Kukula, klasika filolgo
- Victor Suppantschitsch, juĝisto kaj filatelisto
Referencoj
redakti- ↑ laŭ la Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto PIV, eldono de 2020, reta versio)