Amino

Aminoj estas derivaĵoj de amoniako en kiuj unu aŭ pli el la tri hidrogenatomoj estas anstataŭigitaj per alkilaj aŭ arilaj grupoj. La anstataŭigo de unu hidrogenatomo per unu alkila aŭ arila grupo produktas primarajn aminojn; de du hidrogenaj atomoj kun du grupoj al sekundaraj aminoj, de tri hidrogenaj atomoj kun tri grupoj al terciaraj aminoj. La terciaraj aminoj posedas la potencon kombini kun unu molekula proporcio de alkiljodido por formi kvaternarajn amoniajn salojn. La strukturaj rilatoj de tiuj kunmetaĵoj povas esti montritaj laŭ la flanka kadro.

Tipoj de aminoj
	Amoniako
	Primara amino
	Sekundara amino
	Terciara amino
	Kvaternara amonia hidroksido

Amino laŭdire estas alifata se ĉiu karbonatomo kiu estas kunigita rekte al la amina nitrogeno estas saturita. Ĉi tio validas eĉ se aromaj ringoj ĉeestas en pli malproksimaj partoj de la molekulo. La komponaĵoj de ĉi tiu tipo posedas ecojn tre similajn al tiuj de amoniako. La plej malsupraj membroj de la serio estas bruligeblaj gasoj kaj estas facile solveblaj en akvo.

La venontaj pli altaj membroj de la serio estas likvaĵoj kun malalta bolpunkto kaj ankaŭ estas solvebla en akvo, la solvebleco kaj volatileco, aliflanke, malpliiĝas kun la kreskanta karbonenhavo de la molekulo. La plej altaj membroj de la serio estas senodoraj solidoj kun alta bolpunkto kaj estas nesolveblaj en akvo. Ili ĉiuj estas modere fortaj bazoj, facile formante salojn kun la mineralaj acidoj.

Ili estas jonigitaj en akva solvaĵo laŭ iom pli granda forto ol amoniako. La kvaternaraj amoniaj bazoj, NR₄-OH, distinge de la aminoj, estas solidaĵoj kiuj estas solveblaj en akvo; ili estas multe pli forte bazaj ol amoniako aŭ iu ajn el la aminoj, kaj, fakte, estas kompareblaj en forto al la natriaj kaj kaliaj hidroksidoj.

Multaj metodoj estis elpensitaj por la preparado de primaraj aminoj. Metilamino estis izolita en 1849 fare de Charles-Adolphe Wurtz (1817-1884) dum bolado de metilizocianato kun kalia hidroksido. Laŭ la sekva reakcio:

+2 ${\mathsf {{\xrightarrow[{}]{}}\,}}$ +

Pliaj metodoj de preparado inkluzivas la reduktigon de nitriloj kun alkoholo kaj natrio; la hidrolizo de alkilftalimidoj - 1887, Sintezo de Siegmund Gabriel (1851-1924) -, kaj la ago de bromo aŭ kloro kaj forta bazo sur la aminoj de karboksilacidoj (von Hoffmann, 1882 ). La sekundaraj aminoj estas preparataj, kune kun la primaraj kaj terciaraj, per la ago de amoniako sur la alkiljodidoj kaj ankaŭ laŭ multaj aliaj manieroj.

Bildo 1 - Reakcio inter unubaza amino kaj p-tolueno-sulfonila klorido donante N-Metil-p-tolueno-sulfonamido

Bildo 2 - Reakcio inter dubaza amino kaj p-tolueno-sulfonila klorido donante N,N-Dumetil-p-tolueno-sulfonamido

Per la agado de amoniako sur la alkiljodidoj estas akirita kompleksa misaĵo de primaraj, sekundaraj kaj terciaraj aminoj, kune kun kvaternaraj amoniaj saloj, kies apartigo estas malfacila. Metodo estis ellaborita fare de von Hoffmann en 1850 por la etilaminoj sed ne estis vaste disvastigita. Pli ĝenerala metodo elpensita en 1890 de Oscar Hinsberg (1857-1939) konsistas en traktado de la miksbazoj kun benzensulfonilklorido (aŭ p-tolueno-sulfonila klorido)^[1]. La primara bazo donas acidan derivaĵon, (Vidu bildon 1, N-metil-p-toluenosulfonamido), solveblan en akva alkalo, la sekundara bazo provizas la kunmetaĵon (Vidu bildon 2, N,N-Dumetil-p-toluenosulfonamido), nesolveblan en alkalo, dum la terciara bazo ne reagas. La procezo estas aplikebla kaj al alifataj kaj al aromataj aminoj.

NomenklaturoRedakti

Kiam la aminogrupo prioritatas, la molekulan nomon finas sufikso "-amino". Kontraŭe ĝi havas prefikson "amino-"

SintezojRedakti

Klasike, la aminoj estas kreataj de alkilado el malaltarangaj aminoj. Per alkilado de amoniako ekestas unuarangaj aminoj, kiujn poste oni povas alkiladi en dua- kaj triarangajn aminojn. La alkilado de triarangaj aminoj fordonas salojn de kvarrangaj aminoj.

Ekzistas aliaj metodoj:

La unuarangajn aminojn oni povas estigi per redukto de azidogrupo;
Ankaŭ la aminojn povas fordoni la redukto de amido per hidrido;
La redukta aminado ebligas la kreadon de aminoj kun flankaj grupoj, el karbonaj kombinaĵoj, (aldehidoj aŭ ketonoj).

Sintezo 1Redakti

Sintezo de aminoj per traktado de alkoholo kun amoniako:

+ ${\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}$ +

Tamen, se ni uzas du molarojn da amino, la fina produkto estas sekundara amino:

2 + ${\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}$ +2

Sekve, se ni uzas tri molarojn da amino, la fina produkto estas terciara amino:

3 + ${\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}$ +3

Sintezo 2Redakti

Preparado de aminoj per reduktado de nitrokombinaĵoj en ĉeesto de LiAlH4:

${\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{LiAlH_{4}}}\,}}$ +

Sintezo 3Redakti

Preparado per traktado de kloridoj kun amoniako:

+ ${\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}$ +

Sintezo 4Redakti

Sintezo de Gabriel: Reakcio inter klorido kaj ftalimido donante kiel flankprodukton kalian ftalaton kaj KBr:

+ ${\mathsf {{\xrightarrow[{-KBr}]{+2\,KOH}}\,}}$ +

Sintezo 5Redakti

Per hidratigo de izocianatoj:

+ ${\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}$ +

Sintezo 6Redakti

Hidrolizo de ureoj en alkala medio:

+ + ${\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}$ + +

Sintezo 7Redakti

Rearanĝo de Hofmann: Temas pri reakcio inter primara amido kaj natria hipobromito:

+ ${\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}$ + +

Sintezo 8Redakti

Rearanĝo de Curtius: Kreita en 1885, ĉi-reakcio estas simila al la Rearanĝo de Hofmann, tamen la reakciaĵoj estas amido kaj nitrita acido:

+2 ${\mathsf {{\xrightarrow[{-H_{2}O}]{}}\,}}$ +2 +

ReakciojRedakti

Reakcio 1Redakti

Kun nitrozila klorido primaraj aminoj donas alkilan kloridon:

+ ${\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}$ + +

Reakcio 2Redakti

Kun sekundaraj amino, nitrozila klorido donas nitrozaminojn:

+ ${\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}$ +

Reakcio 3Redakti

Kun karbonila klorido, aminoj donas izocianatojn:

+ ${\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}$ +2

Reakcio 4Redakti

Aminoj reakcias kun fenilaj izocianatoj por doni substitutitan ureon, kiuj estas kristalaj kaj taŭgas por karakterizi la aminojn:

2 +2 ${\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}$ 2 +

Reakcio 5Redakti

Kun acetila klorido aminoj formas amidon:

+ ${\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}$ +

Reakcio 6Redakti

Kun acetata anhidrido aminoj formas amidon kaj la respektivan karboksilatan acidon:

+ ${\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}$ +

Reakcio 7Redakti

Karbilamina reakcio: Ankaŭ konata kiel "Sintezo de Hoffman isocianido", temas pri interagado de primara amino, kloroformo kaj bazo:

+ +3 ${\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}$ +3 +3

Reakcio 8Redakti

Testo de la mustardoleo de Hoffman: Tiu eksperimento taŭgas por diferencigi primarajn aminojn elde sekundaraj aminoj. Oni devas agnoski ke la izotiocianatoj havas mustardosimilan odoron:

+ ${\mathsf {{\xrightarrow[{-HgS}]{+HgCl_{2}}}\,}}$ +2

EcojRedakti

La nitrogena atomo de aminoj enhavas solan elektronan paron. Tio igas la aminojn bazajn kaj nukleofilajn. Ĉe unua- kaj duarangaj aminoj, la ligo N-H povas rompiĝi, tial igante ilin iom acidajn.

Fizika tabelo de la aminoj
Nomo	Formulo	Fp (°C)	Bp (°C)	Specifa maso	nD	pKb
Metilamino	CH₅N	-93	-7	0.900	…	10.63
Metileno-duamino	CH₆N₂	0,879	82,6	105	...	...
Dumetilamino	C₂H₇N	-92	7	0.680	…	10.68
Fosforiletanolamino	C₂H₈NO₄P	242	335,8	1,554	...	1,55
Etileno-duamino	C₂H₈N₂	0,899	8,5	118	1.4565	...
Trimetilamino	C₃H₉N	-117	3	0.636	1.364	9.80
Etilamino	C₂H₇N	-81	17	0.680	1.384	10.81
Duetilamino	C₄H₁₁N	-50	55	0.702	1.386	11.02
Trietilamino	C₆H₁₅N	-115	90	0.728	1.401	10.75
Propilamino	C₃H₉N	-83	48	0.717	1.388	10.60
Dupropilamino	C₆H₁₅N	-63	245	0.740	1.405	10.93
Tripropilamino	C₉H₂₁N	-93	156	0.756	1.417	10.46
Dubutilamino	C₈H₁₉N	-62	271	0.760	1.415	11.25
Tributilamino	C₁₂H₂₇N	-70	216	0.774	1.428	…
Pentilamino	C₅H₁₃N	-55	105	0.754	1.411	10.63
Dupentilamino	C₁₀H₂₃N	-8	203	0.777	1.427	…
Tripentilamino	C₁₅H₃₃N	…	257	0.791	1.437	…
Heksilamino	C₆H₁₅N	-19	130	0.766	1.418	10.56
Duheksilamino	C₁₂H₂₇N	3	237	0.789	1.434	…
Triheksilamino	C₁₈H₃₉N	…	260	0.798	1.442	…
Heptilamino	C₇H₁₇N	-23	154	0.775	1.422	10.67
Duheptilamino	C₁₄H₃₁N	32	271	…	…	…
Oktilamino	C₈H₁₉N	0	177	0.782	1.429	10.65
Duoktilamino	C₁₆H₃₅N	14	298	0.799	1.443	…
Trioktilamino	C₂₄H₅₁N	-39	366	0.810	1.449	…
Nonilamino	C₉H₂₁N	-1	202	0.782	1.433	10.64
Dekilamino	C₁₀H₂₃N	16	221	0.787	1.437	10.64
Dudekilamino	C₂₀H₄₃N	39	372,5	0,809	1.4552	…
Tridekilamino	C₁₃H₂₉N	31	275,7	0,807	1.4457	…
Undekilamino	C₁₁H₂₅N	16	240,6	0,796	1.4415	…
Dodekilamino	C₁₂H₂₇N	29	259	0.800	…	…
Dudodekilamino	C₂₄H₅₁N	46	426,3	0,815	1.4641	…
Tridodekilamino	C₃₆H₇₅N	15	224	0.823	1.458	…
Tris-tridekilamino	C₃₉H₈₁N	27	608,4	0,837	1.4771	…
Tetradekilamino	C₁₄H₃₁N	39	291	0,857	1.5045	…
Pentadekilamino	C₁₅H₃₃N	36	307,3	0,812	1.4991	…
Heksadekilamino	C₁₆H₃₅N	47	330	0.813	1.450	…
Oktadekilamino	C₁₈H₃₉N	53	347	0.860	…	…
Duoktadekilamino	C₃₆H₇₅N	72	582,8	0,826	1.4841	…

Ciklaj aminojRedakti

Fizika tabelo de la ciklaminoj
Nomanimo	Kemia formulo	Denseco g/ml	Fandopunkto °C	Bolpunkto °C	Ekflama temperaturo °C	Refrakta indico
Ciklopropilamino	C₃H₇N	0,824	-50	49,3	1	1.419
Ciklobutilamino	C₄H₉N	0,833	81,4	133-135,5	-4	1.4366
Ciklopentilamino	C₅H₁₁N	0,863	-85	106-108	17	1.4482
Cikloheksilamino	C₆H₁₃N	0,867	17	133	27	1.458
Cikloheptilamino	C₇H₁₅N	0,888	-18	163,4	42,2	1.4684
Ciklooktilamino	C₈H₁₇N	0,928	-48	187,9	62,8	1.4815
Ciklodekilamino	C₁₀H₂₁N	0,839	31°C-32	100-130	...	...
Ciklododekilamino	C₁₂H₂₅N	0,831	27-29	264,4	121,1	1.487

Aromataj aminojRedakti

Fizika tabelo de la aromataminoj
Nomamino	Kemia formulo	Denseco g/ml	Fandopunkto °C	Bolpunkto °C	Ekflama temperaturo °C	Refrakta Indico
1-Aminoakridino	C₁₃H₁₀N₂	1,268	183	419,8	241,2	1.7857
2-Aminoakridino	C₁₃H₁₀N₂	1,268	218	426,2	241,2	1.78
3-Aminoakridino	C₁₃H₁₀N₂	1,268	224	426,2	241,2	1.78
4-Aminoakridino	C₁₃H₁₀N₂	1,268	241	419,8	237,2	1.78
9-Aminoakridino	C₁₃H₁₀N₂	1,268	241	413,5	233,2	1.78
2-Amino-kinolino	C₉H₈N₂	1,21	125	304,9	163,6	1.7080
3-Amino-kinolino	C₉H₈N₂	1,21	91-94	311,4	167,8	1.7080
4-Amino-kinolino	C₉H₈N₂	1,114	151	312,7	181,2	1.7080
5-Amino-kinolino	C₉H₈N₂	1,21	106-109	310	171,5	1.7080
6-Amino-kinolino	C₉H₈N₂	1,114	115-119	192-195	181,9	1.7080
7-Amino-kinolino	C₉H₈N₂	1,21	80-86	324,3	176,1	1.7080
8-Amino-kinolino	C₉H₈N₂	1,217	62-65	289,8	171,5	1.7080
2-Amino-piridino	C₅H₆N₂	1,107	59-60	204-210	92	1.5655
3-Amino-piridino	C₅H₆N₂	1,107	60-63	248	124	1.587
4-Amino-piridino	C₅H₆N₂	1,267	157	273	70,3	1.5560
2-Amino-purino	C₅H₅N₅	1,379	238	280-282	362	1.70
2,5-Duamino-tolueno	C₇H₁₀N₂	1,107	64	273,5	140,6	1.5103
2,6-Duamino-tolueno	C₇H₁₀N₂	1,107	102-107	289	148,3	1.5103
2,4-Duamino-tolueno	C₇H₁₀N₂	1,267	99	292	149	1.5103
m-Fenilena-duamino	C₆H₈N₂	1,139	63-65	282-284	175	1.6339
o-Fenilena-duamino	C₆H₈N₂	1,031	108,144	103-104	256-258	1.6339
p-Fenilena-duamino	C₆H₈N₂	1,15	138-143	267	156	1.66
1-Naftilamino	C₁₀H₉N	1,114	47-50	301	157,2	1.6703
2-Naftilamino	C₁₀H₉N	1,061	111-113	306	157,1	1.6493
m-Toluidino	C₇H₉N	0,989	-30	203-204	86	1.566
o-Toluidino	C₇H₉N	1,008	-23	199-200	85	1.571
p-Toluidino	C₇H₉N	0,962	41-46	200	87	1.5636

AminojRedakti

Organikaj komponaĵojRedakti

Vidu ankaŭRedakti

ReferencojRedakti

↑ Kiam la amina grupo (NH₂) ligiĝas al l sulfonila grupo (SO₂) tiam ĝi konatas kiel sulfamido.

Amino en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)
Kategorio Amino en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)

Bibliotekoj

[1] Kiam la amina grupo (NH₂) ligiĝas al l sulfonila grupo (SO₂) tiam ĝi konatas kiel sulfamido.

[1]