Vikipedio

Avram Benaroja

Avraam Eliezer Benaroja (hebree אברהם בן-ארויה; bulgare Аврам Бенароя; greke Αβραάμ Μπεναρόγια ladine: Abrahán Eliezer Benaroya[1]; 1887 – 16a de majo 1979) estis juda socialisto, membro de Partio de la Bulgaraj Sociaj Demokrataj Laboristoj (Larĝaj Socialismoj), pli lasta gvidanto de Federacio de la Socialismaj Laboristoj en la Otomana Imperio. Benaroja ludis kernan rolon en la fundamento de la Komunista Partio de Grekio en 1918.[2][3]

Avram Benaroja
Persona informo
Naskiĝo 1-an de januaro 1887 (1887-01-01)
en Lom
Morto 16-an de majo 1979 (1979-05-16) (92-jaraĝa)
en Holon
Tombo Southern Tel-Aviv Cemetery (Darom) vd
Etno judoj vd
Lingvoj bulgara • judhispana • greka • angla vd
Loĝloko Tesaloniko • Holon vd
Ŝtataneco Grekio • Otomana Imperio • Israelo vd
Alma mater Jura Fakultato de la Beograda Universitato vd
Partio Komunista Partio de Grekio • Bulgarian Social Democratic Workers' Party (Narrow Socialists) • Socialist Workers’ Party of Greece vd
Subskribo Avram Benaroja
Profesio
Okupo politikisto • ĵurnalisto • lerneja majstro • tipografo • laboristo vd
vd Fonto: Vikidatumoj
v • d • r

Fruaj jaroj redakti

Benaroja naskiĝis al sefarda juda komunumo en Bulgario.[4][5][6][7] Li kreskiĝis en Vidin en familio de malgrandaj negocistoj.[8][9][10][11] Poligloto, Benaroja lernis paroli ses lingvojn flue. Li studis ĉe la Universitato de Beograda Fakultato de Juro, sed ne diplomiĝis, prefere fariĝis instruisto en Plovdiv. Ĉi tie Benaroja fariĝis membro de la Bulgara Socidemokrata Partio de Laboristoj (Larĝaj Socialismoj) kaj eldonis  en la bulgara sian verkon La Juda Demando kaj Socia Demokratio.[12][13] Post la junturka revolucio de 1908 li moviĝis kiel socialista organizanto al Tesaloniko. Li fondis tie grupon nomita Sefarda Cirklo de Socialismaj Studoj kaj estis en konekto al la bulgara maldekstra-frakcio, egale al la Interna Makedona Revolucia Organizo (IMRO), nomita Popola Federacia Partio (bulgara sekcio), ankaŭ al kelkaj bulgaraj socialistoj, kiuj laboris tie.[14][15] La influo de Benaroja kreskis, kiel li argumentis ke ajna socialisma movado en la urbo devas preni la formon de federacio en kiu ĉiuj naciaj grupoj povus partopreni. Pro la bulgaraj radikoj de ĝia juda fonto, la organizo estis vidita kun suspekto de la Junaj Turkoj kaj poste de la greka registaro, kiel estanta proksime al la IMRO kaj al la bulgara socialisma movado.[16][17][18]

Socialista Laborista Federacio redakti

 
Solidaridad Obradera

Idealisto kaj pragmatisto samtempe, en Tesaloniko li ludis eminentan rolon por la kreado, en 1909, plejparte de la Federacio de Judaj Socialismaj Laboristoj aŭ en ladino, Federacion. La organizo prenis ĉi tiun nomon ĉar, ĝi estis konstruita sur la federacia modelo de la Socialdemokratia Partio de Aŭstrio, ĝi estis konceptita kiel federacio de apartaj sekcioj, ĉiu reprezentanta la kvar ĉefajn etnajn grupojn de la urbo: judoj, bulgaroj, grekoj kaj turkoj. Ĝi eldonis sian literaturon en la lingvoj de ĉi tiuj kvar grupoj (t.e., ladino, bulgara, greka kaj turka, respektive) sed je praktikado la du lastaj sekcioj estis sub-reprezentitaj se ne malestantaj. La demokrata Federacion baldaŭ fariĝis, sub la gvidantaro de Benaroja, la plej forta socialisma partio en la Otomana Imperio. Ĝi kreis luktemajn laboristajn sindikatojn, allogis gravajn intelektulojn kaj akiris solidan bazon de subteno inter makedonaj laboristoj dum kultivanta fortajn ligojn kun la Dua Internacio. De 1910 al 1911 Benaroja redaktis sian influan ĵurnalon, la Solidaridad Ovradera, presita en Ladino.

Diferenca disde aliaj partioj kiuj estis organizitaj sur etnaj linioj, kiel transversa-komunuma grupo la Federacion estis permesita de la otomanaj aŭtoritatoj. Eminenta bulgara membro, Dimitar Vlahov, estis socialisma MP en la nova Otomana Parlamento ĝis 1912 superregita de la partio Komitato de Unio kaj Progreso (TASO).[19][20] Efektive, ĝiaj gvidantoj komence subtenis la junajn turkojn kaj Benaroja partoprenis en la "Armeo de Libereca Marŝo" en Istanbulo por helpi meti malsupren la Kontraŭpuĉon de 1909. Alarmita de la kreskanta potenco de socialismaj grupoj, la TASO poste lanĉis fendeton malsupren, sub kiu Benaroja estis malliberigita.[21]

La Federacion kaj la laborista movado en Grekio redakti

En la sekvo de la enkadrigo de Tesaloniko en la greka ŝtato, Benaroja rezistis la provojn trudi etnajn dividojn en la urbo. Oponiĝita al la Unua Mondmilito, Benaroja kaj aliaj judaj socialistoj estis ekzilitaj por du kaj duono da jaroj ĉe la insulo de Naksos. En kontrasto al plejparto de la eminentaj socialistoj en la antaŭ-1913 Grekio kiu sekvis Eleftherios Venizelos, Benaroja kaj la Federacion, aliĝantaj al ĝiaj internaciistaj idealoj, mobilizis por neŭtraleco. Ĉar tio ĉi okazis al la sama politiko kiel plutraktita de reĝo Konstantino kaj lia militista akompanantaro, tio ĉi gvidis al la perdo de subteno por Federacion en Makedonio.

De 1915 pluen la Federacion estis gajigita de la populara reago kontraŭ la milito. Ambaŭ monarkistoj kaj Venizelos politiko efektive helpis la emancipon de la maldekstro kaj Benaroja, tenanta egalan distancon de ambaŭ solidaj politikaj grupoj, kaj rapide turnis la situacion al avantaĝo. En la 1915 ĝeneralaj balotadoj Federacion sendis du viculojn reprezentanta Tesalikon al la greka parlamento, dum ĝi perdis pro nur kelkaj voĉdonoj la trian sidlokon. Ĝi jam havis fortajn ligojn kun internaciistaj grupoj kaj organizoj ĉiuj tra la tuta Grekio kaj eksterlande; de ili la Socialisma Laborista Partio estis saltinta supren en ŝuldata tempo. Tamen, alia socialisma frakcio, gvidita de la estonta ĉefministro Alexandros Papanastasiou, kiu konsentis kun Venizelos en fremdaj aferoj, ankaŭ havis viculojn elektitajn en la sama balotado.

Papanastasiou kaj alia reformo-atentintaj socialistoj forte subtenis la liberalan markon de naciismo de Venizelos. Benaroja kaj la Federacion, aliflanke, estis influitaj de aŭstriaj marksistoj kiel Viktoro Adler, Otto Bauer kaj Karl Renner, kiu, sentema al afera ŝtatano, serĉis vojojn utiligi socialismon kiel kohera forto por la kaduka Habsburga monarkio. Ili ellaboris la principon de propra memstareco, laŭ kiu nacia konscio devus esti malpolitikigita kaj fariĝi propra afero. Modernaj ŝtatoj devus esti bazitaj sur libera asocio kaj permesi mem-difinon kaj mem-organizon de etnoj en kulturaj aferoj, dume ke miksita parlamento, proporcie reprezentanta ĉiujn naciojn de la sfero, devus decidi pri ekonomiaj kaj politikaj demandoj. La Federacion spuris la devenojn de ĝiaj federaciaj pozicioj en balkanaj aŭtoroj de la Klerismo kiel Rigas Velestinlis kaj emfazis ke la venonta paco devus ekskludi ajnan ŝanĝon de landlimoj aŭ translokigon de loĝantaroj. Partio de la Socialismaj Laboristoj, kiu estis kreita sub la iniciato de Benaroja proksime al la fino de la Unua mondmilito, sekvis proksime la tezojn de la Federacion pri nacia Rajto de memdetermino kaj deziris transformi la grekan ŝtaton en federacio de aŭtonomaj provincoj kiu volus sekurigi la rajtojn de malplimultoj kaj partopreni al federacia Respubliko de balkanaj popoloj.

Juda etna aktivismo redakti

Benaroja interesiĝis al la Juda Demando ekde la komenco de sia kariero kaj faris penojn antaŭenigi judajn aferojn dum ĝi. Lia unua libro estis La Juda Demando kaj Socia Demokratio dum unufoje en Tesaloniko li fondis grupon nomita la Sefarda Cirklo de Socialismaj Studoj. Li ankaŭ ludis eminentan rolon por la kreado, en 1909, de la plejparte Judan Federacion. Tima de tio kio la revigliĝinta greka mem-konfido malantaŭ la Megali Ideo povus signifi por Judoj en Grekio kaj Malgranda Azio, en tiu tempo li etikedis la kampanjon kiel imperiisma. Li antaŭvidis liberan ŝtaton de ajnaj etnaj dividoj kie Judoj povus ekzisti ne-turmentitaj kaj liberaj, retenantaj ilian religion. Kelkaj de liaj timoj eble estus argumentitaj por esti realigitaj post la fajrego de la urbo, kiam la administro de Venizelos ne rekonstruadis la originan judan sekcion, adoptanta male la francan urban planon, sed konsiderinda proporcio de la juda loĝantaro restis dum la sekvantaj jardekoj, kun la greka registaro garantianta iliajn rajtojn en Marto de 1926.[22] Benaroja estis ĉiam tre interesiĝita kontraŭbatali la kontraŭjudismon, kiam dum la pli lastaj jaroj li translokigis sian emfazon por reflektigi la konsiderindan Tesalonikan Judan Komunumon kiu elektis resti ene de la greka ŝtato.

Benaroja alproksimiĝas al la Demokrata Unio redakti

 
La tombo de Benaroja en la tombejo de Holon.

Post sia historia renkontiĝo kun Venizelos, taktikaj kapablecoj de Benaroja rezultis en la naskiĝo de la Socialisma Laborpartio de Grekio kaj la Ĝenerala Konfederacio de Grekaj Laboristoj, kiu helpis unuigi grekajn laboristojn.

Registara persekuto de la nova movado gvidis al ĝenerala striko en 1919. La sekvanta socia kaj politika frakciado, ankaŭ la prestiĝo de la novnaskiĝita Sovetunio, plifortigis la radikalulojn kaj antaŭ ol longe la partio estis filiigita al la Leninisma Tria Internacio. La Laborista Centro de Tesaloniko, alia kreado de Benaroja, unuigis pli ol dek du mil laboristojn de ĉiuj nacioj, bona parto de ili judoj, kiu fariĝis la fokuso de radikala socialismo. La falo de la registaro de Venizelos kaj la milito en Anatolio stimulis eĉ pli da malkonsento, gvidanta al kontraŭ-militaj tumultoj. En la maldormo de ĉi tiuj evoluadoj Benaroja, metita en prizono denove, tiel kiel la plejparto de la eminentaj membroj de la partio, estis marĝenigita de la radikaluloj. Aliflanke moderaj socialistoj sub Alexandros Papanastasiou komencis prepari sian propran revolucion: ilia primara celo estis tiam la demisiigo de la greka monarkio.

En 1922 la greka armeo estis venkigita de la Kemalistoj. La nova registaro faris multajn reformojn, precipe la disdonado de grandaj bienoj al kamparanoj, sed post ĝenerala striko, laboristoj estis perforte subpremitaj. Malgranda pli lasta, en Decembro de 1923, Benaroja, kiu preferis soci-demokratajn organizajn modelojn kaj oponis bolŝevikadon, estis elpelita de la Komunista Partio de Grekio kaj estis devigita ĉesi la redaktadon de la gazeto Avanti. Poste li koncentris sian agon al la juda komunumo de Tesaloniko kaj partoprenis en malgranda grupo kiu — kun helpo de Papanastasiou, tiam Ĉefministro — provis sensukcese fendi la Komunistan Partion. Je tiu tempo li kaj Papanastasiou konsentis pri la bezono por reformoj kaj ne revolucio kaj pri la prioritato abolicii la monarkion. Egale urĝa imperativo, tamen, estis kontraŭbatali rasismon kaj antisemitismon. 

Benaroja restis politike aktiva post 1924, tamen li restis ekstere de la ĉefaj politikaj formadoj de la maldekstro, la komunistoj kaj la socialistoj de Papanastasiou, kaj lia kapacito por ago estis ĉiufoje pli restriktita. En Tesaloniko li havis malfacilan politikan vivon, precipe post la naciista ĝirado de la Liberaluloj kaj la fino de la jardeko de la ripetaj ŝtataj puĉoj  en 1935, kiuj detruis la Respublikon kaj la esperojn de la demokrata maldekstro. Dum la 1940-aj jaroj li perdis sian filon en la milito kontraŭ la Italio de Benito Mussolini, transvivis la Naziajn koncentriĝajn kampojn kaj gvidis malgrandan socialisman partion en Grekio post sia reveno. Li aliris vivi en Israelo en 1953, al Holon kie li posedis malgrandan ĵurnalan kioskon. Li mortiĝis en 1979, naŭdekdu-aĝa, en plena malriĉeco.

Notoj redakti

  1. ↑ Vidu artikolon pri hispana urbeto Peñarroya, kiu eble estus doninta la similsonan familinomon Benaroja.
  2. ↑ Biographical dictionary of European labour leaders, A.
  3. ↑ Modernism: The Creation of Nation States, Ahmet Ersoy, Maciej Gorny, Vangelis Kechriotis, Central European University Press, 2010, ISBN 9637326618, p. 444.
  4. ↑ Journal of Balkan and Near Eastern Studies, The role of Jews in the late Ottoman and early Greek Salonica, Kostas Theologou & Panayotis G.
  5. ↑ Jewish social studies, Conference on Jewish Social Studies (U.
  6. ↑ The Dönme: Jewish converts, Muslim revolutionaries, and secular Turks, Marc David Baer, Stanford University Press, 2010, ISBN 0-8047-6868-4, p. 90
  7. ↑ Salonica, City of Ghosts: Christians, Muslims and Jews 1430-1950, Mark Mazower, Vintage, 2006, ISBN 0-375-72738-8, p. 269.
  8. ↑ Socialism and nationalism in the Ottoman Empire, 1876-1923, Mete Tunçay, Erik Jan Zürcher, British Academic Press in association with the International Institute of Social History, Amsterdam, 1994, p. 60.
  9. ↑ (September 2002) “Jewish socialism in ottoman Salonica”, Southeast European and Black Sea Studies 2 (3), p. 115–146. 
  10. ↑ The Communist party of Bulgaria: origins and development, 1883-1936, Joseph Rothschild, AMS Press, 1972, ISBN 0-404-07164-3, p. 213.
  11. ↑ Jüdisches biographisches Lexikon: eine Sammlung von bedeutenden Persönlichkeiten, jüdischer Herkunft ab 1800, Hans Morgenstern, LIT Verlag Münster, 2009, ISBN 3-7000-0703-5, s. 68.
  12. ↑ The Socialist Federation of Saloniki, J Starr - Jewish Social Studies, 1945 - JSTOR
  13. ↑ Jews in the Bulgarian hinterland: an annotated bibliography, Judaica bulgarica, Zhak Eskenazi, Alfred Krispin, Emmy Barouh, International Centre for Minority Studies and Intercultural Relations, 2002, p. 264.
  14. ↑ For Freedom and Perfection (the life of Yané Sandansky), Journeyman Press, 1988, ISBN 978-1-85172-014-9p. 386.
  15. ↑ Mark Mazower, Salonica, City of Ghosts: Christians, Muslims and Jews, 1430-1950, 2004, p. 287.
  16. ↑ "Due to the Bulgarian origins of its Jewish founder, Abraham Benaroja, the organization was viewed with suspicion by the Young Turks and later by the Greek government, as being close to the International Macedonian Revolutionary Organization and Bulgarian socialist movement.
  17. ↑ "Nea Athilea" for instance interpreted the clashes as a proof that in Thessaloniki the strike has ceased to be labor-related, and that the promotion of socialist demands was a pretext for Anti-Greek actions and Avraam Benaroja — Federation leader, Jewish socialist, and Bulgarian subject — was singled out as the mastermind behind this turn of events.
  18. ↑ Benaroja, a Bulgarian Jew, came to Salonica in 1908 in order to establish an organized Jewish socialist movement in this city.
  19. ↑ Socialism and nationalism in the Ottoman Empire, 1876-1923, Mete Tunçay, Erik Jan Zürcher, British Academic Press, International Institute of Social History, Amsterdam, 1994, ISBN 1850437874, p. 65.
  20. ↑ Balkan Smoke: Tobacco and the Making of Modern Bulgaria, Mary C.
  21. ↑ Mark Mazower, Salonica, City of Ghosts: Christians, Muslims and Jews, 1430-1950, 2004, pp. 288f.
  22. ↑ Benbassa, Esther. (2000) Sephardi Jewry. A History of the Judeo-Spanish Community, 14th-20th Centuries. University of California Press. ISBN 9780520218222.

Referencoj redakti

Eksteraj ligiloj redakti

Fonto redakti

En tiu ĉi artikolo estas uzita traduko de teksto el la artikolo Avraam Benaroya en la angla Vikipedio.

Bibliotekoj
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Avram_Benaroja&oldid=8697245"