Dezerto Tar
Dezerto Tar (aŭ Tar-Dezerto aŭ Granda hinda dezerto) estas dezerto kaj duondezerto en Hindio en la regiono de Raĝastano, oriente de la malsupra parto de riverego Indus.
| Dezerto Tar | |
| raĝastane: थार मरुधर, urdue: تھر صحرا, angle: Thar Desert | |
| dezerto, duondezerto | |
 Juna muslima virino en dezerto Tar proksime de Ĝaisalmero
| |
| Kromnomo: Granda hinda dezerto | |
| Landoj |  Barato,  Pakistano
|
|---|---|
| Kontinento | Hinda subkontinento |
| Subŝtatoj | 4
|
| Provinco | Sindh Pakistano |
| Historia regiono | Panĝabio |
| Najbaras kun | 4
|
| Dezert-urboj | 4
|
| Memorindaĵoj | Mehrangarh, Fortikaĵo Derawar |
| Koordinatoj | 28° N 71° O / 28 °N, 71 °O (mapo) |
| Plej alta punkto | |
| - alteco | 450 m s. m. |
| Plej malalta punkto | |
| - alteco | 60 m s. m. |
| Longo | 850 km (528 mi), Nordo/Sudo |
| Larĝo | 485 km (301 mi) |
| Areo | 238 700,0 km² (23 870 000 ha) |
| Biomo | Dezerto |
| Geologia konsisto | Sablo, Ŝtono |
| Plantaro | 6
|
| Animalaro | 10
|
| Estiĝo | 2000 a.K. – 1500 a.K |
| Horzono | BT (UTC+5) |
| Loĝantoj | Nomadoj |
| Temperaturo | maks. 52.8 °C julio |
| Klimato | Musono |
  Situo de la dezerto sur la pakistana-barata limoj
| |
 Vikimedia Komunejo: Thar Desert
| |
En sudorienta Pakistano Tar transiras en dezerton Ĉolistano, kiu situas en sudorienta Panĝabo kaj orienta parto de Sindh. Ambaŭ estas duone sablodezertoj kun la tipaj dunoj. Kune ili ampleksas ĉirkaŭ 273.000 km² (nur Tar – laŭ WWF: 238.700 km²). La najbara dornarbusta savano kovras pliajn 488.300 km².
Situo, amplekso
redaktiDu trionoj de la dezerto situas en Raĝastano, la resto en suda Harjano kaj Panĝabo kaj norda Guĝarato. Geografiaj limoj de la dezerto estas: en nordokcidento rivero Satleĝo, en oriento Aravali-Montaro, en sudo la vastega salomarĉo Rann de Katĉo kaj en okcidento riverego Induso.
Estiĝo
redaktiPri la estiĝo de dezerto Tar estas ankoraŭ scienca disputo: kelkaj asertas, ke ĝi aĝas 4.000 ĝis 10.000 jarojn, aliaj opinias ke ĝi estiĝis nur inter 2000 a.K. kaj 1500 a.K..
Meze de dezerto Ĉolistano situas la seka riverujo Hakra, laŭ kies fluo troviĝas restaĵoj de la Indus-kulturo (floranta en la epoko de 2600 a.K. ĝis 1500 a.K.), trovaĵo kiu apogas la relativan junecon de la dezerto.
Formo de la dezerto
redaktiTar estas sablodezerto kun multaj tre maldense surkreskitaj dunoj, foje ĝis 150 m altaj. La dezerto estas preskaŭ ebena kaj nur iomete deklivetas al la valo de Induso.
Klimato
redaktiLa klimato estas karakterizata per ekstremaj temperaturoj (vintre nur 0 °C, somere 50 °C.
La jara precipitaĵo estas malpli ol 150 mm en okcidento, ĝis 350 mm en oriento, ĉe la rando de montaro Aravali. Preskaŭ la tuta precipitaĵo falas dum alizeoj en la fulmotondroŝtormoj inter julio kaj septembro.
Grundakvo estas en profundeco de 30 ĝis 120 m sub la ternivelo, ĝi estas malfacile atingebla kaj malpurigita per salo, tial ne estas oazoj..
Vivo en Tar
redaktiPro la multeco de dezertformoj (dunoj, montetoj, gruzebenaĵoj troviĝas relative multaj biologiaj specioj en Tar: 23 specioj de lacertuloj, 25 specioj de serpentoj – pluraj el ili endemiaj.
Kelkaj specioj, kiuj jam perdiĝis en aliaj regionoj de Barato, troveblas en la dezerto, ekzemple: la Hinda otido (Ardeotis nigriceps), la Cervokapra antilopo (Antilope cervicapra), la Hinda gazelo (Gazella bennettii) kaj la Azia azeno (Equus hemionus khur) en Rann de Katĉo.
Estas rimarkinde, kiel tiaj bestoj povas transvivi sub tiaj severaj kondiĉoj kun altegaj temperaturoj kaj manko de akvo kaj vegetaĵaro. La vivstrategio estas, ke ili estas pli malgrandaj ol parencaj bestoj en pli facilaj kondiĉoj, krome la plimulto el ili estas aktivaj nur nokte.
Helpas al ili la gento de Biŝnoj, loka kolektivo, kiu celas protekton por la bestoj de Raĝastano. La fondinto de la kolektivo kredis, ke li estu renaskita kiel antilopo.
Observeblas la faŭno en „Desert National Park“ ĉe Jaisalmer, kiu etendiĝas sur 3000 km². Krom la menciitaj specioj troviĝas fenekoj, bengala vulpo, lupoj kaj similaj. Konkoj kaj stoniĝintaj arbotrunkoj atestas la geologian pasintecon de la dezerto.
La regiono estas rifuĝejo por migrobirdoj. Tiel troviĝas agloj, falkoj, cirkuenoj, buteoj kaj vulturoj. Plej ofte videblas serpentaglo (Circaetus gallicus), rabaglo (Aquila rapax), granda kriaglo (Aquila clanga), Jugger-falko (Falco jugger).
Civilizado
redaktiLaŭ la sekiĝinta riverujo de Hakra arkeologoj trovis restaĵojn de Indus-kulturo, kiu estis floranta en la epoko de 2600 a.K. ĝis 1500 a.K.. Tio estas indiko, ke la dezertiĝo de Tar okazis eble nur antaŭ kvar mil jaroj.
Origine la loĝantoj de Tar estas nomadaj brutbredistoj, kiuj dum generacioj bredis la plej noblajn kamelojn en tuta Hindio. Ĉefaj aĉetantoj estis la maharaĝoj.
De 1986 Raĝasthan-kanalo alkondukas akvon el provinco Panĝabo al la dezerto kaj tiel ebligas agrikulturon. Depost la instalo de ĉi irigacio-projekto la loĝantaro dekobliĝis, tamen restis tre malriĉa.
Urboj en la regiono estas Jodhpur, Jaisalmer, Bahawalpur, Bikaner kaj Haiderad.
La ĉeesto de la homo plirapidigas la dezertiĝon: arboj estas forhakataj pro la ligno kaj forbruligataj, trouzado de la paŝtejoj detruas la herbokovron de la grundo kaj reduktas la fekundecon. Precipitaĵoj povas esti akceptitaj malpli kaj malpli bone, la grundakva nivelo malleviĝas plie.
Vidu ankaŭ
redaktiLiteraturo
redakti- G. Singh: The Indus valley culture, en: Archaeology and Physical Anthropology in Oceania 6 (2), 1971, 177-189.
Eksteraj ligiloj
redakti- angle Ekoregiono IM1304 Tar-Dezerto (WWF)
- angle Tar-Dezerto (Wildworld) – Nacia Geografia Societo
- angle Tar-Dezerto (The Encyclopedia of Earth)
- angle Tar-Dezerto (Globalspecies) Arkivigite je 2016-04-10 per la retarkivo Wayback Machine
- angle Situo de ekoregiono IM1304 : tajpu Thar desert
| Orientalisaj dezertoj kaj kserofitaroj | |
|---|---|
| IM1301 Dekkanaj dornaj kserofitaroj |  Barato,  Srilanko
|
| IM1302 : Tar-Dezerto | Barato,  Pakistano
|
| IM1304 : Indus-vala dezerto | Pakistano
|