Gulago
Gulago (punlaborejo) aŭ GULAG estas akronimo kaj devenas de la ruslingva mallongigo ГУЛАГ - Главное управление лагерей - Glavnoje upravlenije lagerej (
aŭskulti) - temas pri la ĉefa administrejo pri aro de punlaborejoj—simbolo de senrajteco, sklava laboro kaj arbitraj decidoj en sovetia socio dum epoko de Stalin. En 1924 en USSR surbaze de la sovetia leĝaro estis kreita sistemo de punlaborejoj por "socialisma reedukado" (GULAG), kiu ekzistis ĝis la 1950-aj jaroj.
En Nazia Germanio (1933-1945) ekzistis sistemo de punlaboroj, kiuj estis parto de koncentrejoj.
Konvencio pri abolicio de punlaborejoj estis akceptitia fare de la Internacia Organizaĵo de Laboro en 1957.
Historio
redaktiPunlaborejoj estis kreitaj sur teritorio de la tuta Rusio. Tuta nombro de senliberuloj en GULAG la 1-an de julio 1937 estis 780 miloj, sed jam en aprilo 1938 la nombro plialtiĝis al 2 milionoj. Novaj senliberuloj devigis organizadon de novaj punlaborejoj.
Dum la Patria milito la nombro de punlaborejoj malmulte malplialtiĝis, sed post la milito kun reveno de iamaj militkaptituloj al Sovetio la nombro de homoj en punlaborejoj plialtiĝegis: absoluta maksimumo estis notita jare 1950: 2,6 milionoj. Laboro de kondamnitoj estis uzata por konstruado de grandaj industriaj projektoj, hidroelektrejoj, kanaloj kaj por minado.
GULAG estis aro de punlaborejoj—la simbolo de senrajteco, sklava laboro kaj arbitro en sovetia socio en epoko de Stalin.
Rimarkinde, ke ofte dum la regado de Stalin, la celo de grandaj projektoj estis ignorita. Eĉ eblo atingi fini iun projekton en certa tempo estis neglektita.
Post morto de Stalin komenciĝis reformoj por likvidado de la sistemo GULAG, kiu ekzistis ankoraŭ kelkajn jarojn. Fine GULAG estis aboliciita de la prezidantaro de sovetia partio la 13-an de januaro jare 1960.
Faktoj
redakti- 18 000 000 homoj pasis tra la tendaroj de la Gulago.
- 53 Gulagaj tendaraj estraroj (ordinarlingve referitaj kiel simple "tendaroj") kaj 423 laborkolonioj en Sovet-Unio en marto 1940
- La prova interkonsento en nuntempa sovetia historiografio estas ke ĉirkaŭ 1 600 000 mortis pro aresto en la tendaroj.
Atestiloj pri morto en la Gulaga sistemo por la periodo de 1930 ĝis 1956
| Jaro | Mortoj | Mortprocento
el la kaptitoj% |
|---|---|---|
| 1930 | 7,980 | 4.2 |
| 1931 | 7,283 | 2.9 |
| 1932 | 13,197 | 4.8 |
| 1933 | 67,297 | 15.3 |
| 1934 | 25,187 | 4.28 |
| 1935 | 31,636 | 2.75 |
| 1936 | 24,993 | 2.11 |
| 1937 | 31,056 | 2.42 |
| 1938 | 108,654 | 5.35 |
| 1939 | 44,750 | 3.1 |
| 1940 | 41,275 | 2.72 |
| 1941 | 115,484 | 6.1 |
| 1942 | 352,560 | 24.9 |
| 1943 | 267,826 | 22.4 |
| 1944 | 114,481 | 9.2 |
| 1945 | 81,917 | 5.95 |
| 1946 | 30,715 | 2.2 |
| 1947 | 66,830 | 3.59 |
| 1948 | 50,659 | 2.28 |
| 1949 | 29,350 | 1.21 |
| 1950 | 24,511 | 0.95 |
| 1951 | 22,466 | 0.92 |
| 1952 | 20,643 | 0.84 |
| 1953 | 9,628 | 0.67 |
| 1954 | 8,358 | 0.69 |
| 1955 | 4,842 | 0.53 |
| 1956 | 3,164 | 0.4 |
| Total | 1,606,748 | 8.88 |
Karakterizo
redakti
Aleksandr Solĵenicin en sia libro La Gulaga Arkipelago pritaksas, ke en gulagoj oni mortigis de la komenco de bolŝevika revolucio ĝis 1956 ĉirkaŭ 60 milionojn de homoj. Pli precizaj estas pritaksoj de historiisto Robert Conquest, donanta en sia libro Granda Teroro la nombron de 42 milionoj da homoj, kiuj pereis senpere en trudlaborejoj (iliaj mortoj estis oficiale „enlibrigitaj” de gulaga servistaro), kaj malfacile difineblan (de 10 ĝis eĉ 30 milionoj) la nombron de homoj, kiuj mortis dum transporto kaj pro malsanoj kaj malfortiĝo post ilia forlaso de gulagoj. Robert Conquest (surbaze de arkivaj donitaĵoj) listigas nombron de personoj, kiuj trapasis la gulagojn: en la jaroj 1931-1932 restis konstante ĉirkaŭ 2 milionoj, en la jaroj 1933-1935 – 5 milionoj, en la jaroj 1935-1936 – 6 milionoj. Dum la dua mondmilito estis granda kresko de gulagoj, en la jaroj 1942-1953 daŭre restis en ili jam 10-12 milionoj, t. e. pi malpli 5% de la tuta populacio de Sovetunio
Literaturo
redakti- K. Steiner, Sep mil tagoj en Siberio, romano en Esperanto priskribanta la sorton de vera komunisto, suferanta en GULAGO.
- RÓZSÁS János [elp. Ro’ĵa’ŝ Ja’noŝ] , Faktoj pri GULAG, subtitolo: Hungaroj en punlaborejoj de GULAG kaj pri Solĵenicin, Unua eldono aperis paperforme en Hungario kiel Suplemento de „Debrecena Bulteno” en 1997, ISSN 0865-9559. Esperanto-traduko el la hungara originalo Tények a GULÁG-ról.
- Gustaw Herling-Grudziński, Inny Świat (Alia Mondo), la 9-a pola eldono: Varsovio 1996 ISBN 83-07-02576-1; unuafoje en la angla en 1951 A World Apart: a Memoir of the Gulag
- Stanisław Swianiewicz, Forced Labour and Economic Development, Londono 1965, ISBN 0-313-24983-0.
- Stanisław Swianiewicz, W cieniu Katynia (En la ombro de Katin), Warszawa 1990, ISBN 83-07-02093-X
- Robert Conquest, The Great Terror (1968), kompletigita eldono: The Great Terror: A Reassessment (1990) ISBN 0-19-505580-2; pola eldono: Wielki Terror (1997), ISBN 83-902063-9-0.
- Józef Czapski, Na nieludzkiej ziemi (Sur nehoma tero), Krakovo 2001, ISBN 83-240-0000-3, Wydawnictwo Znak
- Aleksandr Solĵenicin, Archipelag Gułag 1918-1956, Poznań 2008, ISBN 978-83-7510-343 (volumoj 1-3)
Vidu ankaŭ
redaktiEksteraj ligiloj
redakti- http://www.esperanto.mv.ru/Malkonstruo/repr.html Arkivigite je 2004-10-18 per la retarkivo Wayback Machine - mito-kritika paĝo de Jurij Finkel
- http://www.memo.ru/history/NKVD/GULAG/maps/ussri.htm - Mapo de Gulago
- http://www.angelfire.com/de/Cerskus/english/Gulag1.html - Foto albumino de Gulago
- http://www-hoover.stanford.edu/publications/books/gulag.html Arkivigite je 2005-03-06 per la retarkivo Wayback Machine
- http://www.nytimes.com/2003/06/11/books/11MCFA.html?th
- Stanislavo Belov (2018-08-08). “Mi sidis en ĉeloj de NKVD…” (rememoroj de malliberulino) (esperante). Blogger. Arkivita el la originalo je 2018-08-11. Alirita 2018-08-11 .