Vitelsbaĥoj

La Vitelsbaĥoj (germane Wittelsbacher) estas unu el la plej aĝaj nobelaj dinastioj de Germanio. Jam en la jaro 1000 dokumento mencias la grafon Otto la 1-a de Scheyern, latine Otto comes de Skyrum, kiun oni konsideras pra-patron de la Vitelsbaĥoj. El la vitelsbaĥa dinastio venis dum pluraj jarcentoj la regantoj de Bavario kaj de Palatinato. Ilia familia sidejo, mezepoka fortikaĵo, situis en Oberwittelsbach, parto de la urbo Aichach, en la nuna distrikto Aichach-Friedberg de Bavario.

Vitelsbaĥoj
Dinastio
Blazono de la vitelsbaĥaj dukoj de Bavario ĉirkaŭ 1300
Devena nomo	Wittelsbach
Apero	1180 [#]
Lando	Sankta Romia Imperio • Bavario [#]
Religio	katolikismo; en Svedio luteranismo en Palatinato 1556-1685 luteranismo/kalvinismo, poste denove katolikismo
Dinastiaj rilatoj
Fondinto	grafo Otto la 1-a de Scheyern [#]
Branĉo de	Luitpoldings [#]
Branĉoj	Dinastio Palatinato-Simmern • Dinastio Palatinato-Zweibrücken [#]
Regadoj
Imperiestroj de la Sankta Romia Imperio
Ludoviko la Bavaro, Rupreĥto la 1-a, Karolo la 7-a
Dum	1314–1347, 1400–1410, 1742–1745
Reĝo de Hungario
Béla la 5-a
Dum	1305–1307
Reĝo de Danio, Norvegio, Svedio
Kristoforo de Bavario
Dum	1440/41/42–1448
Palatinataj grafoj kaj princoj-elektistoj de Palatinato
Dum	13-a jarcento - 1777
Sekvanto	(unuiĝo kun Bavario)
Dukoj, princoj-elektistoj kaj reĝoj de Bavario
Dum	11-a jarcento - 1918
Sekvanto	(respubliko)
Reĝo de Bohemio
Frederiko la 1-a / 5-a
Dum	1619-1620
Antaŭulo	Habsburgoj
Sekvanto	Habsburgoj
Reĝoj de Svedio
Branĉo Palatinato-Zweibrücken
Dum	1654 – 1720
Antaŭulo	Vasa
Sekvanto	Hesia dinastio
Reĝo de Grekio
Otto la 1-a
Dum	1832–1862
Antaŭulo	–
Sekvanto	Oldenburga dinastio
[#]	Fonto: Vikidatumoj

Al la Vitelsbaĥoj apartenis, interalie:

Regantoj de la Sankta Romia Imperio

Reĝoj kaj/aŭ Imperiestroj:

• 1314–1347: Ludoviko la 4-a, nomata Ludoviko la Bavaro
• 1400–1410: Rupreĥto la 1-a
• 1742–1745: Karolo la 7-a, aŭ Karolo Albreĥto

Reĝo de Hungario

• 1305-1307: Otto la 3-a (Bavario), (1290-1312 duko de Duklando Malsupra Bavario), estis 1305-1307 kiel "Béla la 5-a" reĝo de Hungario.

Reĝo de Danio, Norvegio kaj Svedio

• 1440-1448: Kristoforo la 3-a (Danio, Norvegio kaj Svedio), naskita kiel Christoph von Pfalz-Neumarkt

Princoj-elektistoj de Kolonjo

1583 - 1761

Regantoj de Palatinato

Grafoj de Palatinato

1294 - 1356

Princoj-elektistoj de Palatinato

ĝis 1623, kaj denove ekde 1648.

• 1610-1623 Frederiko la 5-a, estis ankaŭ reĝo Frederiko la 1-a de Bohemio. Perdas la princo-elektistecon.

• 1648 La Vestfalia Paco kreas okan elektistecon kaj donas ĝin al la Palatinato. Bavario pluhavas la elektistecon gajnitan en 1623.

Reĝo de Bohemio

• 1619-1620 Frederiko la 1-a de Bohemio, la "vintra reĝo".

Regantoj de Bavario

Dukoj de Duklando Bavario

ĝis 1623

Princoj-elektistoj de Bavario

1623 - 1777

La 25-an de februaro 1623 duko Maksimiliano la 1-a de Bavario ricevis la princo-elektistecon de Palatinato. (Komence nur persone, ekde 1628 eĉ herede.)

• 1623-1651 Maksimiliano la 1-a, estis ekde 1597 duko Maksimiliano
• 1651–1679 Ferdinando Maria, regis la unuajn jarojn sub regenteco de sia patrino Maria Anna de Aŭstrio (1610-1665).
• 1679–1726 Maksimiliano la 2-a Emanuelo, ankaŭ duko de Luksemburgo
• 1726–1745 Karolo Albreĥto, 1741-1743 ankaŭ reĝo de Bohemio, ekde 1742 Karolo la 7-a (Sankta Romia Imperio), imperiestro
• 1745–1777 Maksimiliano la 3-a Jozefo

Princoj-elektistoj de Palatinato-Bavario

1777 - 1806

1777 La bavaria linio de la Vitelsbaĥoj formortas kaj la bavaria elektisteco nuliĝas. La palatinata princo-elektisto heredas la bavarian tronon kaj eknomas sin "princo-elektisto de Palatinato kaj Bavario". (vidu ankaŭ: Milito de bavara sukcedo)

• 1777-1799 Karolo Teodoro (Palatinato kaj Bavario)
• 1799-1806 Maksimiliano la 4-a, ekde 1806 reĝo Maksimiliano la 1-a Jozefo

Reĝoj kaj princoj-regantoj de Bavario

1806 - 1918

• 1806-1825 reĝo Maksimiliano la 1-a Jozefo, estis antaŭe princo-elektisto Maksimiliano la 4-a de Bavario. (Ne konfuzu kun princo-elektisto Maksimiliano la 1-a, 1623-1651.)
• 1825-1848 reĝo Ludoviko la 1-a
• 1848-1864 reĝo Maksimiliano la 2-a
• 1864-1886 reĝo Ludoviko la 2-a, la "fabela reĝo"
• 1886-1916 oficiale: reĝo Otto (mense malsana)
• 1886-1912 praktike: "princo reganta" (Prinzregent) Luitpold
• 1912-1913 praktike: "princo reganta" (Prinzregent) Ludoviko, ekde 1913 ankaŭ oficiale kiel reĝo
• 1913-1918 reĝo Ludoviko la 3-a

Reĝoj de Svedio

1654 – 1720

• 1654–1660 Karolo la 10-a Gustavo
• 1660–1697 Karolo la 11-a, filo de la antaŭa
• 1697–1718 Karolo la 12-a, filo de la antaŭa
• 1718–1720 Ulrika Eleonora, fratino de la antaŭa

Reĝo de Grekio

1832 - 1862

• Otto la 1-a

Vidu ankaŭ

• Kastelo Burg Wittelsbach en Aichach
• Asteroido 90712 Wittelsbach