Vikipedio

Aziaj Ludoj

plursporta evento en Azio
Polurinda artikolo
 Ĉi tiu artikolo bezonas poluradon, ĉar fuŝa lingvaĵo por parte tro rekta traduko el la angla kaj ne sufiĉa alĝustigo al la esperanta sintakso..
La priskribo de la problemo troviĝas ĉi tie. Bonvolu ŝanĝi la enhavon por plibonigi la artikolon.

La aziaj Ludoj, ankaŭ konataj kiel Asiad, estas tutkontinenta mult-sporta evento organizata ĉiun kvaran jaron inter atletoj de ĉiuj super Azio.[1] La Ludoj estis reguligitaj de la azia Luda Federacia (AGF) de la unuaj Ludoj en Nova Delhi, Barato, ĝis la 1978 Ludoj. Pro tio ke la 1982 Ludoj ili estis organizitaj de la Olimpika Konsilio de Azia (OCA), post kiam la disrompo de la azia Luda Federacio.[2] La Ludoj estas rekonita de la Internacia Olimpika Komitata (IOC) kaj estas priskribita kiel la dua plej granda mult-sporta evento post la Olimpikaj Ludoj.[3][4]

Aziaj Ludoj
emblemo
ripetiĝanta sporta evento • sporta konkurso
Branĉoj • rowing at the Asian Games vd
Fondita en 1951
En TTT Oficiala retejo vd
v • d • r

En ĝia historio, naŭ nacioj gastigis la aziajn Ludojn. Kvardek ses nacioj partoprenis en la Ludoj, inkluzivanta Israelon, kiu estis ekskludita de la Ludoj post ilia lasta partopreno en 1974.

La lastaj Ludoj estis tenitaj en Incheon, Suda Koreio de la 19-a de septembro ĝis la 4-a de oktobro 2014.

Historio redakti

Antaŭa formado redakti

Antaŭ ol la aziaj Ludoj estis tenitaj, renkontiĝo sciita kiel la Foraj Orientaj Ĉampionecaj Ludoj ekzistis kiu estis unue proponinta en 1912 ĉe loko fiksita inter la Imperio de Japanio, la Filipinaj Insuloj kaj Ĉinio. La Foraj Orientaj Ludoj estis unue tenitaj en Manilo en 1913 kun 6 partoprenantaj nacioj. Dek pli da Foraj Orientaj Ludoj estis tenitaj ĝis 1934. Kontraŭ la fono de la dua Sino-japana Milito en 1934, en la vizaĝo de la insisto de Japanio sur inkluzivanta Manchu Imperio kiel konkursanta nacio en la Ludoj, Ĉinio anoncis sian retiron de partopreno. Sekve, la Foraj Orientaj Ludoj enhorarigita por 1938 estis nuligitaj. La organizo estis fine ĉesigita.

Formado redakti

Post kiam la dua mondmilito, nombro de aziaj landoj fariĝis sendependaj. Multaj de la lastatempe sendependaj aziaj landoj deziris la formadon de nova tipo de konkurso per kio azia superregado ne estis esprimita tra perforto, sed male plifortigita tra reciproka kompreno. Dum la 1948 Summer Olympics en Londono, konversacio inter sportistoj de Ĉinio kaj Filipinoj levis la ideon restarigi la Forajn Orientajn Ludojn. Tamen, Guruo Dutt Sondhi, la indiana Internacia Olimpika Komitato reprezentanto, ne kredis tiun restarigon de la Foraj Orientaj Ludoj sufiĉe montrus la spiriton de unueco kaj nivelo de atingo okazanta en aziaj sportoj. Rezulte, li proponis al sportaj gvidantoj la ideo de havanta tute novan konkurson  - kiu venis esti la aziaj Ludoj. Tio ĉi gvidis al interkonsento formi la azian Atletan Federacion. Prepara komitato estis tiam instalita redakti la luon por ĉi tiu nova korpo. Sur 13 februaro 1949, la azia Atleta Federacio estis formale inaŭgurita en Nova Delhi, apud la noma azia Luda Federacio, kun Nova Delhi anoncita kiel la unua gastiganta urbo de la aziaj Ludoj kiu estis enhorarigita esti tenita en 1950.[5][6]

Krizo, reorganizado, vastigo redakti

 
Unue aziaj Ludoj malfermanta ceremonion

Komencanta en 1962, la Ludoj estis frapita de pluraj krizoj. Unue, la gastiganta landa Indonezio, rifuzita permesi la partoprenon de Israelo kaj Tajvano pro politikaj kaj religiaj aferoj. Rezulte, la IOC forigis ĝian sponsorecon de la Ludoj kaj finita Indonezion kiel unu el la IOCaj membroj.[7] La azia Futbala Konfederacia (AFC), Internacia Amatora Atletiko Federacia (IAAF) kaj Internacia Halterleva Federacio (IWF), ankaŭ forigita ilian rekonon de la Ludoj.[8][9][10]

En 1970, Suda Koreio falis ĝian planon gastigi la Ludojn supoze pro nacia sekureca krizo, tamen la ĉefa kialo estis pro financa krizo, deviganta la antaŭan gastigantan Tajlandon administri la Ludojn denove en Bangkok uzanta financojn translokigita de Suda Koreio.[11] Antaŭ la Ludoj, Japanio estis demandita gastigi la Ludojn, sed malpliiĝita pro Ekspozicio '70 en Osaka.[12] Ĉi tiu eldono ankaŭ markis la unuan tempon la Ludoj havas televidan elsendadon dum la mondo.[13] En 1974, la Ludoj formale rekonis la partoprenon de Ĉinio, Norda Koreio kaj Mongolia. Israelo estis permesita partopreni malgraŭ la kontraŭstaro de araba mondo, dum Tajvano rajtis daŭri partoprenanta (kiel "ĉinan Taipei" malgraŭ ĝia statuso estis aboliciita en ĝenerala renkontiĝo sur 16 novembro 1973 de Luda Federacio.[14]

La lasta estas 1978, Pakistano falis ĝian planon gastigi la Ludojn en 1975 pro financa krizo kaj politikaj aferoj.[15] Tajlando proponis helpi kaj la Ludoj estis ankoraŭ foje tenita en Bangkok. Tamen, ankoraŭ foje, ŝatas en 1962, Tajvano kaj Israelo estis rifuzita la partoprenon de Luda Federacio, inter politikaj aferoj kaj sekurecaj timoj.[16] Pluraj regantaj korpoj protestita kontraŭ la malpermeso, kiel IAAF, minacita bari la partoprenantajn ludistojn de 1980 Summer Olympics, tio ĉi kaŭzis plurajn teamojn retiri antaŭ la Ludoj.[17][18]

Sekvanta ĉi tiun serion de krizoj, la Nacia Olimpika Komitato en Azio decidis revizii la konstitucion de la azia Luda Federacio. Nova asocio, nomis la Olimpikan Konsilion de Azio, estis kreita en novembro 1981 kun la ekskludo de Israelo.[19] Barato estis jam enhorarigita gastigi la 1982 Ludoj kaj la OCA decidis ne fali la malnovan AGFan kalendaron. La OCA formale kontrolis la Ludojn komencanta kun la 1986 aziaj Ludoj en Suda Koreio.[20] En la sukcesantaj Ludoj, Tajvana (Respubliko de Ĉinio) estis re-agnoskita, sed estis devigita de Ĉinio konkurenci sub la nomo ĉina Taipei.[21]

En 1994, la Ludoj inkluzivis la eksajn respublikojn de Sovetio: Kazaĥio, Kirgizio, Taĝikio, Turkmenio kaj Uzbekio por la unua tempo. Ĝi estis ankaŭ la unua tempo ke la Ludoj estis tenita ekster la ĉefurbo de la gastiganta lando.[22] Tamen, Irako estis interrompita de la Ludoj pro la persa Golfa Milito en 1990, dum Norda Koreio bojkotis la Ludojn pro politikaj aferoj. Ĝi estis ankaŭ makulita de la morto de Nepalese delegacio Nareshkumar Adhikari dum komenca ceremonio de la Ludoj.[23] La 1998 Ludoj markis la kvaran tempon la Ludoj estis tenita en Bangkok, Tajlando. La kvara komenca ceremonio okazita sur 6 decembro, komparita al 9 decembro por la antaŭa 3. Ĉiuj kvar ludoj estis malfermita de H.M.King Bhumibol Adulyadej. La dato de la ferma ceremonio restita kiel 20 decembro por ĉiuj 4 ludoj gastigita de Tajlando.

Simboloj redakti

Simila al la Olimpikaj Ludoj, la Olimpika Konsilio de Azio ankaŭ uzas simbolojn reprezenti la idealojn de la aziaj Ludoj, nome:

  • Olimpika Konsilio de Azia Flago
  • Azia Luda flamo
  • Olimpika Konsilio de Azia Himno

Partopreno redakti

 
2006 aziaj Ludoj

Ĉiuj 45 membroj filiiĝita al la Olimpika Konsilio de Azia (OCA) estas elektebla partopreni en la Ludoj.

Laŭ membriĝo en la OCA, transcontinental Kazaĥio partoprenas en la aziaj Ludoj sed Egiptio faras ne, partoprenanta en la Tutafrikaj Ludoj male. Diversaj landoj partoprenanta en la eŭropaj Ludoj prefere ol la aziaj Ludoj estas parte aŭ plene en Azio: Turkio, Rusio (gravaj partoj en Azio); Azerio, Kartvelio (preskaŭ tute en Azio); Kipro, Armenio, Israelo (plene en Azio).

En historio, 46 Naciaj Olimpikaj Komitatoj (NOCs) sendis konkursantojn al la Ludoj. Israelo estis ekskludita de la Ludoj ekde 1976, la kialo citita kiel estanta pro sekurecaj kialoj.[24] Israelo petis partopreni en la 1982 Ludoj, sed la peto estis malakceptita de la organizintoj pro okazaĵo en 1972 Summer Olympics.[25] Israelo estas nun membro de la eŭropa Olimpika Komitata (EOC).

Tajvano, Palestino, Hong Kong kaj Macau partoprenas en la aziaj Ludoj laŭ membriĝo en OCA. Pro ĝia daŭranta ambigua politika statuso, Tajvano partoprenas en la Ludoj sub la flago de ĉina Taipei ekde 1990. Macau NOC estas permesita konkurenci kiel unu el la NOCs en aziaj Ludoj, malgraŭ ne estanta rekonita de la Internacia Olimpika Komitata (IOC) por partopreno en la Olimpikaj Ludoj.

En 2007, la Prezidanto de OCA, Sheikh Ahmed Al-Fahad Al-Ahmed Al-Sabah, malakceptita proponon permesi Aŭstralion partopreni en la Ludoj. Li deklaris ke dum Aŭstralio aldonus bonan valoron al la aziaj Ludoj, ĝi estus maljusta al Oceanio Naciaj Olimpikaj Komitatoj (ONOC).[26] Estanta membroj de ONOC, Aŭstralio kaj Nov-Zelando partoprenas en Pacifikaj Ludoj ekde 2015.

Nur sep landoj, nome Barato, Indonezio, Japanio, Filipinoj, Sri Lanka, Singapuro kaj Tajlando konkurencis en ĉiuj eldonoj de la ludoj.

Sportoj redakti

Kvardek kvar sportoj estis prezentita en azia Luda historio, inkluzivanta 2014 Ludojn en Incheon.

Sporto Jaroj
Aquatics Ekde 1951
Archery Ekde 1978
Atletiko Ekde 1951
Volanludo Ekde 1962
Basbalo Ekde 1994
Korbopilko Ekde 1951
Tabulaj ludoj 2006–2010
Bodybuilding 2002–2006
Rulanta 1978, 1986, ekde 1994
Boksanta Ekde 1954
Kanuado Ekde 1986
Kriketo Ekde 2010
Indikaj sportoj 1998–2010
Bicikliranta 1951, ekde 1958
Dancesport 2010
Draka boato 2010
Ĉevalrajdado 1982–1986, ekde 1994
Ĉirkaŭbaranta 1974–1978, ekde 1986
Kampa hokeo Ekde 1958
Futbalo Ekde 1951
Golfo Ekde 1982
Gimnastikoj Ekde 1974
Sporto Jaroj
Manpilkado Ekde 1982
Judo Ekde 1986
Kabaddi Ekde 1990
Karateo Ekde 1994
Moderna pentatlono 1994, 2002, ekde 2010
Rulilaj sportoj 2010
Remanta Ekde 1982
Rugbea unio Ekde 1998
Velanta 1970, ekde 1978
Sepaktakraw Ekde 1990
Pafanta Ekde 1954
Softball Ekde 1990
Mola teniso Ekde 1990
Skvaŝo Ekde 1998
Tabla teniso 1958–1966, ekde 1974
Taekwondo 1986, ekde 1994
Teniso 1958–1966, ekde 1974
Triathlon Ekde 2006
Volebalo Ekde 1958
Halterlevo 1951–1958, ekde 1966
Luktanta Ekde 1954
Wushu Ekde 1990

Medala kalkulo redakti

De la 45 Naciaj Olimpikaj Komitatoj partoprenanta dum la historio de la Ludoj, 43 nacioj gajnis almenaŭ ununuran medalon en la konkurso, lasanta tri naciojn: Bhutan, Maldives kaj Timor-Leste ankoraŭ gajnas ununuran medalon. 37 nacioj gajnis almenaŭ unu oran medalon (nura Japanio kaj Barato tiel faris ĉe ĉiuj aziaj Ludoj), dum Japanio kaj Ĉinio fariĝis la nura du nacioj en historio aperi kiel entutaj ĉampionoj.

Samsung MVPa premio redakti

Samsung enkondukis la Plej Valora Ludista (MVP) premio en aziaj Ludoj komencanta en la 1998 Ludoj en Bangkok, Tajlando. Malsupre estas la listo de gajnintoj:

Jaro Atleto Sporto Ref
1998 Koji Ito  Atletiko [27]
2002 Kosuke Kitajima  Naĝanta [27]
2006 Parki Tae-hwan  Naĝanta [28]
2010 Lin Dan  Volanludo [29]
2014 Kosuke Hagino  Naĝanta [30]
2018 Rikako Ikee  Naganta [31]

Eldonoj redakti

Jaro Ludoj Gastiganto Datoj Nacioj Atletoj Sportoj Eventoj Ref
1951 I Nova Delhi, Barato  4–11 marto 11 489 6 57 [32]
1954 II Manilo, Filipinoj  1–9 majo 19 970 8 76 [33]
1958 III Tokio, Japanio  24 1a de – majo junio 16 1,820 13 97 [34]
1962 IV Jakarta, Indonezio  24 4a de – aŭgusto septembro 12 1,460 13 120 [35]
1966 V Bangkok, Tajlando  9–20 decembro 16 1,945 14 143 [36]
1970 VI Bangkok, Tajlando  9–20 decembro 16 2,400 13 135 [37]
1974 VII Tehran, Irano  1–16 septembro 19 3,010 16 202 [38]
1978 VIII Bangkok, Tajlando  9–20 decembro 19 3,842 19 201 [39]
1982 IX Nova Delhi, Barato  19 4a de – novembro decembro 33 3,411 21 199 [40]
1986 X Seoul, Suda Koreio  20 5a de – septembro oktobro 27 4,839 25 270 [41]
1990 XI Beijing, Ĉinio  22 7a de – septembro oktobro 36 6,122 29 310 [42]
1994 XII Hiroshima, Japanio  2–16 oktobro 42 6,828 34 337 [43]
1998 XIII Bangkok, Tajlando  6–20 decembro 41 6,554 36 376 [44]
2002 XIV Busan, Suda Koreio  29 14a de – septembro oktobro 44 7,711 38 419 [45]
2006 XV Doha, Kataro  1–15 decembro 45 9,520 39 424 [46]
2010 XVI Guangzhou, Ĉinio  12–27 novembro 45 9,704 42 476 [47]
2014 XVII Incheon, Suda Koreio  19 4a de – septembro oktobro 45 9,501 36 439 [48]
2018 XVIII Jakarta-Palembang, Indonezio  18 2a de – aŭgusto septembro 45 11,300 40 465 [49]
2022 XIX Hangzhou, Ĉinio  10–25 septembro Estonta evento
2026 XX Nagoya, Japanio  18 3a de - septembro oktobro Estonta evento
2030 XXI Doha, Kataro  ? Estonta evento
2034 XXII Riado, Sauda Arabio  ? Estonta evento

Jarcenta Festo redakti

Sur 8 novembro 2012, la OCA decidita ĉe ĝia 31a Ĝenerala Asembleo en Macau krei specialan multi-sporta evento vokis aziajn Ludojn Jarcenta Festo en festo de la 100a datreveno de la Orientaj Ludoj (poste fariĝis Ege Orientaj Ĉampionecaj Ludoj).[50] OCA premiis Filipinojn la gastigantaj rajtoj kiel ĝi estis la sama gastiganto 100 jaroj antaŭe. La evento estis originale enhorarigita esti tenita en Boracay Insulo, Malay, Aklan sur 27 al 29 novembro 2013 sed pro la eventoj ĉirkaŭiganta Tajfunon Haiyan, ĝi estis movita al januaro 2014.[51][52]

Referencoj redakti

  1. ↑ China's Great Leap: The Beijing Games and Olympian Human Rights Challenges. Seven Stories. ISBN 9781583228432.
  2. ↑ OCA History. OCA. Arkivita el la originalo je 2011-05-22. Alirita 2010-08-14.
  3. ↑ "Asian Games Taps Three-Time Olympic Sportscaster For New Sports Radio Talk Show", 8 February 2010. Kontrolita 8 September 2010.
  4. ↑ "Fully renovated basketball arena ready for Asian Games", 22 July 2009. Kontrolita 8 September 2010. Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2010-06-13. Alirita 2021-12-28.
  5. ↑ 亚运会是从什么时候开始举办的,每几年举办一次?. wangchao.org. Arkivita el la originalo je 2013-09-07. Alirita 2010-08-14.
  6. ↑ "亚运会的前世今生：前身远东运动会 中国成绩优异", 4 August 2010. Kontrolita 14 August 2010.
  7. ↑ "Track: Asian Games Dropped By Olympics", 23 August 1962. Kontrolita 14 August 2010.
  8. ↑ 第4届 1962年雅加达亚运会. data.sports.163.com. Alirita 14 August 2010.
  9. ↑ "Penalty Dealt to Indonesia", 13 September 1962. Kontrolita 14 August 2010.
  10. ↑ "Warning", 30 August 1962. Kontrolita 14 August 2010.
  11. ↑ 第六届 1970年曼谷亚运会. Data.sports.163.com. Alirita 22 July 2010.
  12. ↑ Thailand’s Sporting Spirit. Pattaya Mail Sports. Alirita 2010-07-22.
  13. ↑ 第六届 1970年曼谷亚运会. data.sports.163. Alirita 9 October 2010.
  14. ↑ 第七届 1974年德黑兰亚运会. data.sports.163.com. Alirita 9 October 2010.
  15. ↑ 第8届 1978年曼谷亚运会. Data.sports.163.com. Alirita 22 July 2010.
  16. ↑ "Asian Games Federation says no to Israel", 3 June 1978. Kontrolita 9 October 2010. [rompita ligilo]
  17. ↑ "New Israeli rejection forces Asian athletes to risk Olympic hope", 22 November 1978. Kontrolita 9 October 2010.
  18. ↑ "Indonesia, Hong Kong protest ban on Israel", 4 December 1978. Kontrolita 9 October 2010.
  19. ↑ "Israelis facing Asian ban", 10 December 1981. Kontrolita 9 October 2010.
  20. ↑ "Olympics", 28 November 1981. Kontrolita 9 October 2010.
  21. ↑ "China welcomes Taiwan's AG trip", 16 July 1988. Kontrolita 9 October 2010.
  22. ↑ 第12届 1994年广岛亚运会. data.sports.163.com. Alirita 9 October 2010.
  23. ↑ "Let the Games Begin", 3 October 1994. Kontrolita 9 October 2010.
  24. ↑ "Asian Games ban Israel", 26 July 1976. Kontrolita 29 July 2007.
  25. ↑ "Israel not invited to Asian Games", 26 May 1982. Kontrolita 29 July 2007.
  26. ↑ "No place for Australia in Asian Games", 2007-04-17. Kontrolita 2010-07-29.
  27. ↑ 27,0 27,1 "Outstanding Japanese athletes in Asian Games", 21 January 2010. Kontrolita 8 May 2011. Arkivigite je 2017-09-09 per la retarkivo Wayback Machine Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2017-09-09. Alirita 2015-09-24.
  28. ↑ "S Korean Swimmer Park Named MVP", 16 December 2006. Kontrolita 8 May 2011.
  29. ↑ "Lin Dan voted Asian Games MVP", 28 November 2010. Kontrolita 8 May 2011.
  30. ↑ "Samsung MVP Award: 2014 MVP is Kosuke Hagino of Japan", 4 October 2014. Kontrolita 4 October 2014.
  31. ↑ Ŝablona eraro: la argumento titolo estas bezonata.
  32. ↑ 1st AG New Delhi 1951. OCA. Arkivita el la originalo je 2011-12-08. Alirita 2010-07-22.
  33. ↑ 2nd AG Manila 1954. OCA. Arkivita el la originalo je 2011-05-22. Alirita 2010-07-22.
  34. ↑ 3rd AG Tokyo 1958. OCA. Arkivita el la originalo je 2010-11-08. Alirita 2010-07-22.
  35. ↑ 4th AG Jakarta 1962. OCA. Arkivita el la originalo je 2010-11-07. Alirita 2010-07-22.
  36. ↑ 5th AG Bangkok 1966. OCA. Arkivita el la originalo je 2010-11-07. Alirita 2010-07-22.
  37. ↑ 6th Asian Games Bangkok 1970. OCA. Arkivita el la originalo je 2014-10-11. Alirita 2013-12-27.
  38. ↑ 7th AG Tehran 1974. OCA. Arkivita el la originalo je 2011-05-22. Alirita 2010-07-22.
  39. ↑ 8th AG Bangkok 1978. OCA. Arkivita el la originalo je 2010-11-07. Alirita 2010-07-22.
  40. ↑ 9th AG New Delhi 1982. OCA. Arkivita el la originalo je 2010-06-13. Alirita 2010-07-22.
  41. ↑ 10th AG Seoul 1986. OCA. Arkivita el la originalo je 2010-11-07. Alirita 2010-07-22.
  42. ↑ 11th AG Beijing 1990. OCA. Arkivita el la originalo je 2010-11-07. Alirita 2010-07-22.
  43. ↑ 12th AG Hiroshima 1994. OCA. Arkivita el la originalo je 2010-11-07. Alirita 2010-07-22.
  44. ↑ 13th AG Bangkok 1998. OCA. Arkivita el la originalo je 2010-11-07. Alirita 2010-07-22.
  45. ↑ 14th AG Busan 2002. OCA. Arkivita el la originalo je 2011-12-08. Alirita 2010-07-22.
  46. ↑ 15th AG Doha 2006. OCA. Alirita 2010-07-22.
  47. ↑ 16th AG Guangzhou 2010. OCA. Alirita 2010-11-29.
  48. ↑ 17th AG Incheon 2014. OCA. Alirita 19 September 2014.
  49. ↑ 18th AG Jakarta-Palembang 2018. OCA. Alirita 20-a de septembro 2014.[rompita ligilo]
  50. ↑ OCA General Assembly opens in Macau. OCA. Arkivita el la originalo je 2014-01-08. Alirita 2012-11-09.
  51. ↑ Philippines to host 2013 Centennial Asian Games. Inquirer Sports. Alirita 2013-02-19.
  52. ↑ Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2020-11-25. Alirita 2022-01-08.

Vidu ankaŭ redakti

Eksteraj ligiloj redakti

Bibliotekoj
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Aziaj_Ludoj&oldid=8457555"