Bistrița

Bistrița [bistrica] (hungare Beszterce [besterce], germane Bistritz [bistric]) estas urbo en Rumanio en la nordorienta parto de la Baseno de Transilvanio ĉe la okcidenta piedo de Căliman-montaro laŭ la rivero Bistrița oriente de Dej. Ĝi estas la ĉefurbo de la distrikto Bistrița-Năsăud. Administre apartenas al ĝi Unirea (Bistriţa), Viişoara (Bistriţa), Slătiniţa, Sărata (Bistriţa), Ghinda kaj Sigmir.

Fotokumetaĵo de elstaraj konstruaĵoj en la urbo

Bistrița
municipo de Rumanio centro de distrikto en Rumanio vd
Flago	Blazono
Administrado
Lando	Rumanio
Regiono	Transilvanio
Distrikto	distrikto Bistrița-Năsăud
Ĝemelurboj Wels (2014–) Zielona Góra (2001–) Besançon Herzogenrath La-Aglo Columbus Reĥovot Montreuil vd
Poŝtkodo	420008–420198
En TTT	Oficiala retejo [+]
Demografio
Loĝantaro	78 877  (2021) [+]
Loĝdenso	542 loĝ./km²
Geografio
Geografia situo	47° 8′ N, 24° 29′ O (mapo)47.13333333333324.483333333333 [+]
Alto	356 m [+]
Areo	145,47 km² (14 547 ha) [+]
Horzono	UTC+02:00 [+]
Bistrița (Rumanio) DEC Situo de Bistrița
Alia projekto
Vikimedia Komunejo Bistrița [+]

Loĝantaro

En 1910 ĝi havis 13 236 loĝantojn (germanoj, rumanoj, hungaroj); en 1956 20 292; en 1992 82 366 (rumanoj, 8 % hungaroj) kaj laŭ la stato de 2021 en la urbo vivis 78 877 loĝantoj sur areo de 145,47 kvadrataj kilometroj, kio rezultigas loĝdenson de 542 loĝantoj/km².

Historio

Ĝiaj unuaj mencioj skribaj estis en 1243, 1250. Ĝi estis fondita de saksoj enkoloniiĝintaj en la dua duono de la 12-a jarcento kaj la unua duono de la 13-a jarcento. Post 1526 la urbo fariĝis la posedaĵo de Petru Rareş, sed la saksoj kontraŭstaris kaj li ne povis okupi ĝin. La triono de ĝia loĝantaro pereis dum la pesto en la jaroj 1554-1556. En 1602 post 22-taga sieĝo fare de generalo Basta la urbo kapitulacis. La pesto post 1602 ripetiĝis kaj la novaj loĝantoj, same saksoj, venis tien el najbaraj vilaĝoj. En la jaroj 1671 kaj 1672 instaliĝis tie armenoj, sed en 1712 la saksoj elpelis ilin. La armenoj elpelitaj alvenis al Szamosújvár. Ĝis 1919 kaj inter 1940 kaj 1944 apartenis al Hungario, (Beszterce-Naszód).

Inter 1913 kaj 1941 aperis ĉi-tie la germanlingva semajngazeto Bistritzer Deutsche Zeitung kaj inter 1890 kaj 1918 Bistritzer Zeitung.

Fonto

• Magyar nagylexikon, 1-18., 1993-2004, Budapeŝto.

Renomaj personoj

• Adrian Virgil Pintea (n. la 9-a de oktobro 1954): aktoro.
• Ágnes Kriza (1937 – Kluĵo, 1996: operkantistino.
• András Koncz-Münich (n. 21-a de februaro 1969): artisto
• Andrei Mureșanu, verkisto kaj politikisto
• Christian Pomarius aŭ Christian Baumgarten (Bistrița/Bistritz 1500 – 28-a de aŭgusto 1565): historiverkisto.
• Dezső Korniss pentristo
• Éva Bodó Vass (*27-a de majo 1947): operkantistino.
• Éva Kiss-Bitay (Beszterce, 20-a de majo 1928) – naturscienca verkistino.
• Ferenc Földes (16-a de marto 1910 – Ukrainio, 13-a de januaro 1943): kulturpolitikisto, filozofia verkisto.
• Ferenc Teleki, grafo (4-a de aprilo 1785 – Paszmos, 16-a de decembro 1831): poeto, matematikisto, ano de la Hungara Scienca Akademio (1831).
• Ferencné Révhegyi (n. 17-a de majo 1892 – m. en Budapest, 25-a de julio 1987): altlerneja kantoinstruistino.
• Franz Karl Franchy, ĵurnalisto kaj verkisto
• Fréda B. Kovács (n. 6-a de junio 1900 – m. en Cleveland, 7-a de decembro 1967): verkistino, instruistino.
• Gabriella Szabó (Bistrița, 1975, sportistino.
• Imre Haynal, vitéz Váradi (12-a de novembro 1882 – Budapest, 3-a de februaro 1979): kuracisto pri internaj malsanoj, universitata profesoro, ano de la Hungara Scienca Akademio, laŭreato de Kossuth-premio.
• Johannes Libelius (inter 1475 kaj 1485 – Gensdorf, ? 1566): evangelia eklezia verkisto.
• Johannes Ursinus (dato kaj loko de naskiĝo nekonataj - Segesvár, 22-a de marto 1611): kronikisto.
• József Lestyán (n. en Szováta, 21-a de septembro 1886 – Bistrița, 27-a de junio 1952): arthistoriisto.
• Lajos Kisgyörgy (n. 11-a de januaro 1909 – Budapest, 6-a de februaro 1976): pistolpafisto, trejnisto.
• László Bencze (n. 23-a de marto 1969): dizajnisto.
• László Lukács (9-a de junio 1911 – 17-a de marto 1992, Cluj-Napoca): lernolibrverkisto, lingvisto.
• Levente Moravetz (n. 17-a de julio 1957): aktoro.
• Levente Szakács (n. 6-a de junio 1970) operkantisto (tenoro).
• Loránd Daday (n. 6-a de novembro 1893 – Dej, 23-a de julio 1954): verkisto.
• Margit Szilvássy (n. 16-a de oktobro 1910 – Budapest, 7-a de februaro 1988): operkantistino (soprano, mezzosoprano).
• Martin Brenner (n. antaŭ 1520 – Hermannstadt, 24-a de januaro aŭ februaro 1553): kuracisto, humanista filologo, vojaĝ-taglibroverkisto.
• Miklós Bencze (n. 23-a de marto 1969): pentristo, entreprenisto.
• Pál Horváth (Reşiţa, 15-a de marto 1932 – 11-a de novembro 1978, Bistrița) – Instruisto, popolkuntivanto, pedagogia fakverkisto.
• Paulus Kyr (ĉirkaŭ 1506 – Braŝovo?, ĉirkaŭ 1588): kuracisto, fakverkisto pri la sana vivo por junuloj.
• Pavel Bucur (n. 1-a de novembro 1945): skulptisto.
• Piroska Horváth (n. 1936): pedagogino, verkistino, pentristino
• Richard Huss (2-a de februaro 1885 – Debrecen, 14-a de februaro 1941): germanisto, filologo.
• Zoltán Pattantyus-Ábrahám (n. 6-a decembro 1973): pentristo
• Zoltán Szilágyi (n. Nireş, 13-a de novembro 1933): instruisto pri historio, lokhistoriisto, politikisto.

Bibliografio

• Ernst Wagner: Geschichte der Stadt Bistritz in Siebenbürgen (Historio de urbo Bistrița de Transilvanio). 1988, (kun 85 komplementaĵoj) (germane).
• Gheorghe Mandrescu: Architectura în stilul renașterii în Bistrița (Arkitekturaĵoj en stilo de renesanco en Bistrița). Cluj-Napoca, 1999; (rumane).

Eksteraj ligiloj

• Oficiala retejo (rumane)