Darjuŝ Mehrĝui

Darjuŝ Mehrĝui (perse داریوش مهرجویی; naskita la 8an de decembro 1939 en Teherano kai mortis la 14-an de octobro 2023 en Karaĝo, ankaŭ literumita kiel Mehrĝui,Mehrjoui, kaj Mehrjuyi) estis irana direktoro, scenaristo, produktanto, filmredaktisto kaj membro de la Irania Akademio de la Artoj.

Darjuŝ Mehrĝui
Persona informo
Naskiĝo	8-an de decembro 1939 (1939-12-08) en Teherano
Morto	14-an de oktobro 2023 (2023-10-14) (83-jaraĝa) en Karaĝ
Mortokialo	pikado
Lingvoj	persa • angla
Ŝtataneco	Imperia Ŝtato Irano • Irano
Alma mater	Universitato de Kalifornio en Los-Anĝeleso
Familio
Frat(in)o	Zhila Mehrjui
Edz(in)o	Vahideh Mohammadifar
Infanoj	3
Okupo
Okupo	filmreĝisoro • scenaristo • tradukisto • reĝisoro
Verkoj	The Cow

Mehrĝui estis fondmembro de la Irana Neva Ondo movado de la fruaj 1970-aj jaroj. Lia dua filmo, Gav (Bovo), estas konsiderita kiel la unua filmo de tiu movado, kiu ankaŭ inkludis Mas'ud Kimijai kaj Naser Tagvai. La plej multaj el liaj filmoj estas inspiritaj per literaturo kaj prilaboritaj laŭ iranaj kaj eksterlandaj romanoj kaj teatraĵoj.

Frua vivo kaj eduko

Darjuŝ Mehrĝui estis naskita al etburĝa familio en Teherano. Li montris intereson en pentrado de miniaturoj, muziko, kaj ludado de santuro kaj piano. Li pasigis multe da tempo en kinejo, precipe por spekti usonajn filmojn kiuj ne estis dublitaj kaj inter-rompitaj per klarigaj titolkartoj kiuj klarigis la intrigon ĉie en la filmoj. Ĉe tiu tempo Mehrĝui komencis lerni la anglan por plibonigi ĝuadon de la filmoj. La filmo kiu havis la plej fortan efikon sur li kiam li infanis, estis Bicikloŝtelistoj fare de Vittorio De Sica. En la aĝo de 12, Mehrĝui konstruis 35 mm projekciilon, luprenis du-bobenajn filmojn kaj komencis vendi biletojn al siaj najbaraj amikoj. Kvankam grandiĝinta en religiema familio, Mehrĝui diris ke, en la aĝo de 15, "La vizaĝo de dio iom post iom iĝis iomete nebula por mi, kaj mi perdis mian kredon."

En 1959, Mehrĝui iris al Usono por studi ĉe Departemento de Kino (Sekcio de Kino) de Universitato de Kalifornio ĉe Los-Anĝeleso (UCLA). Unu el liaj instruistoj estis Jean Renoir, kiun Mehrĝui kreditis por instrui al li por labori kun aktoroj. Mehrĝui estis malkontenta kun la filmprogramo pro ĝia emfazo de la teknikaj aspektoj de filmo kaj la kvalito de la plej multaj el la instruistoj. Mehrĝui diris pri siaj edukistoj, "Ili ne instruus al vi ion ajn tre signifaj... ĉar la instruistoj estis la speco de homoj kiuj ne povis fari ĝin en Holivudo mem ... [kaj faris] alportu la putran atmosferon de Holivudo al la klaso kaj trudu ĝin al ni." Li interŝanĝis sian maĵoron al filozofio kaj studentiĝis ĉe UCLA en 1964.

Mehrĝui komencis sian propran literaturan revuon en 1964, Pars Review. La intenco de la revuo estis alporti nuntempan persan literaturon al okcidentaj legantoj. Dum tiu tempo li skribis sian unuan manuskripton kun la intenco filmigi ĝin en Irano. Li moviĝis reen al Teherano en 1965.

Reen en Teherano, Mehrĝui trovis dungadon kiel ĵurnalisto kaj manuskriptisto. De 1966 ĝis 1968 li estis instruisto ĉe la Centro por Fremdlingvaj Studoj de Teherano, kie li instruis klasojn en literaturo kaj angla lingvo. Li ankaŭ faris prelegojn pri filmoj kaj literaturo ĉe la Centro por Aŭd-vidaj Studoj tra la Tehrana universitato.

Komenca kinkariero 1966-1972

Darjuŝ Mehrĝui faris sian debuton en 1966 kun Diamanto 33, granda parodio de la filmaj serio pri James Bond. La filmo ne estis finance sukcesa. Sed lia dua plenlonga filmo, Gaav , alportis al li nacian kaj internacian rekonon. La filmo Gaav, simbola dramo, temas pri simplanima vilaĝano kaj lia preskaŭ mita alligitaĵo al lia bovino.

La filmo estas prilaborita laŭ novelo fare de fama irana literatura figuro Gholamhossein Sa'edi. Sa'edi estis amiko de Mehrĝui kaj sugestis la ideon al li kiam Mehrĝui serĉis taŭgan duan filmon, kaj ili kunlaboris rilate al. la manuskripto. Tra Sa'edi, Mehrĝui renkontis la aktorojn Ezzatolah Entezami kaj Ali Nassirian, kiuj rezultis en unu el la ludoj de Sa'edi. Mehrĝui laborus kun Entezami kaj Nassirian dum sia kariero. La partituro de la filmo estis komponita fare de muzikisto Hormoz Farhat. La filmo estis kompletigita en 1969.

En la filmo, Entezami ludas rolon de Masht Hassan, kamparano en izolita vilaĝo en suda Irano. Hassan havas proksiman rilaton kun sia bovino, kio estas lia nura posedo (Mehrĝui diris ke Entezami eĉ similis bovinon en la filmo). Kiam aliaj homoj de la vilaĝo de Hassan malkovras ke la bovino estis mistere senvivigita, ili decidas entombigi la bovinon kaj rakonti al Hassan ke ĝi forkuris. Dum enen funebrante pri la bovino, Hassan iras al la garbejo kie ĝi estis konservita kaj komencas supozi la identecon de la bovino. Kiam liaj amikoj provas preni lin al hospitalo, Hassan faras memmortigon.

Gaav estis malpermesita por pli ol jaro fare de la Ministerio de Kulturo kaj Artoj, malgraŭ esti unu el la unuaj du filmoj en Irano se temas pri ricevi registarfinancadon. Tio estis plej verŝajna ĉar Sa'edi estis kontestata figuro en Irano. Lia laboro estis tre kritikata de la Pahlavi-registaro, kaj li estis arestita dek ses fojojn. Kiam ĝi estis finfine distribuita en 1970, ĝi estis multe laŭdata kaj gajnis premion ĉe la filmfestivalo de la Ministerio de Kulturo, sed ĝi daŭre malricevis eksportpermeson. En 1971, la filmo estis kontrabandita el Irano kaj submetita al la Festivalo de Venecio kie, sen programado aŭ subtekstoj, ĝi iĝis la plej granda okazaĵo de la festivalo de tiu jaro. Ĝi gajnis la Internacian Kritikistopremion en Venecio, kaj poste tiun jaron, Entezami gajnis la Plejbonan Aktorpremion ĉe la Ĉikago Internacia Filmfestivalo.

Kune kun Qeysar de Masoud Kimiai kaj Calm in Front of Others (Trankvilo en Fronto de Aliaj) de Nasser Taqvai, la filmo Gaav iniciatis la movadon de Irana Nova Ondo kaj estas konsiderita turnopunkto en la historio de irana kinarto. Publiko ricevis ĝin kun granda entuziasmo, malgraŭ la fakto ke ĝi ignoris ĉiujn tradiciajn elementojn de biletvendeja allogaĵo. Ĝi estis ekzamenita internacie kaj ricevis grandan laŭdon de multaj kinkritikistoj. Pluraj de la eminentaj aktoroj de Irano (Entezami, Nassirian, Jamshid Mashayekhi, kaj Jafar Vali) ludis rolojn en la filmo.

Atendante ke Gaav estus publikigita kaj akiri internacian rekonon, Mehrĝui estis okupata per la reĝisorado de du pliaj filmoj. En 1970 li pafis Agha-ye Hallou (Mr. Naive), komedio kiu ĉefrolis kaj estis skribita fare de Ali Nassirian. Mehrĝui diris ke, "Post ĉiuj cenzurproblemoj kun Gaav, [li] volis fari sen-probleman filmon." La filmo ankaŭ ĉefroligis Faĥri Ĥorvaŝ kaj Entezami.

En la filmo, Nassirian pozas kiel simplanima, naiva vilaĝano kiu iras al Teherano por trovi edzinon. En la grandurbo li estas traktita malglate kaj konstante trompita fare de lokaj okazigistoj kaj trompartistoj. Kiam li iras en robbutikon por aĉeti geedziĝrobon, li renkontas belan junan virinon (Faĥri Ĥorvaŝ) kaj svatas al ŝi. La juna virino montriĝas prostitutino kiu repudias lin kaj prenas sian monon, por foruzi lin reen al sia vilaĝo malplena.

Agha-ye Hallou estis ekzamenita ĉe la Sepa Filmfestivalo en Teherano en 1971 kie ĝi gajnis premiojn por Plej Bona Filmo kaj Plej Bona Reĝisoro. Poste tiun jaron ĝi estis ekzamenita ĉe la 7-a Moskva Internacia Kinfestivalo. Ĝi estis komerca sukceso en Irano.

Post finado de Agha-ye Hallou en 1970, Mehrĝui vojaĝis al Berkeley kaj komencis skribi adaptadon de Woyzeck de Georg Büchner por nuntempa irana scenaro. Li iris reen al Irano poste en 1970 por filmi Postchi (La Leterportisto), kiu ĉefroligis Nassirian, Entezami kaj Jaleh Sam.

En la filmo, Nassirian ludas Taghi, mizeran ŝtatoficiston kies vivo turnas en kaoson. Li pasigas siajn tagojn kiel malfeliĉa leterportisto kaj havas du noktolaborlokojn por pagi siajn ŝuldojn. Lia mizero kaŭzis impotencon kaj sur li estas eksperimentinta amatora herbisto kiu estas unu el liaj dungantoj. Lia nura naiva espero estas ke li venkos en la nacia loterio. Kiam li malkovras ke lia edzino estas la amantino de la plej riĉa terposedanto de sia urbo, Taghi eskapas al la loka arbaro kie li travivas mallongan momenton de paco kaj harmonio. Lia edzino venas serĉante lin, kaj en kolereksplodo Taghi murdas ŝin kaj estas poste kaptita pro sia krimo.

Postchi alfrontis la samajn cenzurtemojn kiel Gaav, sed estis poste liberigita en 1972. Ĝi estis ekzamenita en Irano ĉe la unua Teherana Internacia Filmfestivalo kaj ĉe la Sepa Kin-festivalo. Internacie ĝi estis ekzamenita ĉe la Festivalo de Venecio, kie ĝi ricevis specialan mencion en la 22-a Berlina Internacia Kinfestivalo, kie ĝi ricevis la Interfilman Premion, kaj en la Festivalo de Cannes de 1972, kie ĝi estis ekzamenita kiel parto de la Reĝisora Duonmonato.

La Ciklo 1973-1978

En 1973 Mehrĝui komencis reĝisori tion kio devis esti lia plej aklamita filmo, La Ciklo Mehrĝui ricevis la ideon por la filmo kiam amiko sugestis, ke li esploru la nigran merkaton kaj kontraŭleĝan sangotrafikon en Irano. Terurigite pro tio kion li trovis, Mehrĝui prenis la ideon al Gholamhossein Sa'edi, kiu skribis prezentaĵon pri la subjekto, "Aashghaal-duni". La teatraĵo iĝis la bazo por la scenaro, kiu tiam povis esti aprobita fare de la Ministerio de Kulturo antaŭ la produktado povis komenciĝi. Pro premo de la irana medicina komunumo, aprobo estis prokrastita dum unu jaro ĝis Mehrĝui komencis filmi la filmon en 1974. La aktoroj estis Saeed Kangarani, Esmail Mohammadi, Ezzatollah Entezami, Ali Nassirian kaj Fourouzan.

En la filmo, Kangarani ludas kiel Ali ibn Abi Talib, adoleskanto kiu alportis sian forvelkantan patron (Mohammadi) al Teherano por trovi kuracistan helpon. Ili estas tro malbonaj por havigi ajnan helpon de la loka hospitalo, sed Dro. Sameri (Entezami) ofertas al ili monon en interŝanĝo por donado de kontraŭleĝaj kaj nesekuraj sangdonacoj ĉe loka sangobanko. Ali ibn Abi Talib komencas doni sangon kaj poste laboras por Dro. Sameri en logado de sangodonantoj, malgraŭ disvastigado de malsanoj en la procezo. Ali ibn Abi Talib renkontas alian kuraciston (Nassirian) kiu provas establi legitiman sangobankon, kaj helpas al Dro. Sameri en sabotado de siaj planoj. Ali ibn Abi Talib ankaŭ renkontas kaj iĝas la amanto de juna flegistino, ludita fare de Fourouzan. Ĉar Ali ibn Abi Talib iĝas pli kaj pli implikita en la kontraŭleĝa sangokontrabandado, la sano de lia patro plimalboniĝas ĝis li finfine mortas kaj Ali ibn Abi Talib devas decidi kiun padon lia vivo prenos. La filmtitolo, Dayereh-Mino, rilatas al linio de poemo de Hafiz Shirazi: " Pro la ciklo de la universo, mia koro sangas. "

La filmo estis kunsponsorita fare de la Ministerio de Kulturo sed renkontis opozicion de la irana medicina establado kaj estis malpermesita por tri jaroj. Ĝi estis finfine liberigita en 1977, kun helpo de premo de la usona registaro de Jimmy Carter por pliigi homajn rajtojn kaj intelektajn liberecojn en Irano. Pro superplena kinfoirejo, la filmo premieris en Parizo, kaj tiam estis liberigita internacie kie ĝi ricevis favorajn recenzojn kaj estis komparita kun Los Olvidados de Luis Buñuel kaj Accattone de Pier Paolo Pasolini. La filmo gajnis la Premion de la Internacia Federacio de la Kina Gazetaro ĉe la Berlina Kinfestivalo en 1978.

Dum tiu tempo, Irano ekzamenis grandajn politikajn ŝanĝojn. La okazaĵoj gvidantaj ĝis la Irana revolucio de 1979 kaŭzis laŭpaŝan malstreĉon de striktaj cenzurleĝoj, kiuj por Mehrĝui kaj aliaj artistoj okazigis bonegan esperon.

Atendante ke La Ciklo estus publikigita, Mehrĝui laboris pri pluraj dokumentaj filmoj. Alamut, dokumenta filmo pri la Isamailioj, estis komisiita de irana ŝtata televido en 1974. Li ankaŭ estis komisiita fare de la Irana Sangotransfusia Centro por krei tri mallongajn dokumentajn filmojn pri sekuraj kaj sanaj sangdonacoj. La filmoj estis utiligitaj fare de la Monda Organizaĵo pri Sano en pluraj landoj dum jaroj. En 1978, la irana Sanministerio komisiis Mehrĝui por fari la dokumentan Peyvast kolieh, koncerne ren-transplantadojn.

Filmkariero post la Irana revolucio 1979

La Irana revolucio estis daŭranta ekde 1978 tra strikoj kaj manifestacioj. La monarkio de Irano kolapsis la 11-an de februaro 1979 kiam gerilanoj kaj ribeltrupoj supervenkis soldatojn lojalajn al la ŝaho en armita stratbatalado. Irano voĉdonis pere de nacia referendumo por iĝi islama respubliko la 1-an de aprilo 1979, kaj por aprobi novan teokratian konstitucion per kio Ĥomejni iĝis Suprema Estro de la lando, en decembro 1979.

Mehrĝui deklaris ke li, "entuziasme partoprenis en la revolucio, filmante mejlojn da bobenoj de ĝiaj ĉiutagaj okazaĵoj." Post la revolucio, la cenzuro de la Pahlavi-registaro estis ĉesigita, kaj por tempo, arta libereco ŝajnis prosperi en la lando. Estis raportite ke la ajatolaho Ruhollah Ĥomejni vidis Gaav en irana televido kaj ŝatis ĝin, nomi ĝin "tre instrua" kaj komisiis novajn presaĵojn por esti direktitaj al distribuo. Tamen la Ĥomejni-registaro daŭriĝus por trudi siajn proprajn regulojn por cenzuro en Irano, specife leĝojn kiuj estis en konformo al islama juro. Estis ankaŭ postulate ke registara oficisto ĉeestu dum la filmado de ĉiuj filmoj.

Mehrĝui tiam reĝisoris Hayat-e Poshti Madrese-ye Adl-e Afagh ( La lernejo kien mi iris) en 1980. La aktoroj estis Ezzatollah Entezami kaj Ali Nassirian kaj la intrigo estas de rakonto de Fereydoon Doostdar. La filmo estis sponsorita fare de la irana Instituto por la Mensevoluo de Infanoj kaj Junuloj, kies kinproduktada sekcio estis kun-fondita fare de Abbas Kiarostami. La filmo, vidita kiel alegorio por la lastatempa revolucio, temas pri grupo de gimnazianoj kiuj aliĝas al fortoj kaj ribelas kontraŭ sia aŭtoritata kaj perforta lernejestro. Kinkritikisto Hagir Daryoush kritikis kaj la filmon kaj Mehrĝui kiel propagando kaj laboro de la nova registaro pli ol Mehrĝui mem.

En 1981, Mehrĝui kaj lia familio vojaĝis al Parizo kaj restis tie dum pluraj jaroj, kune kun pluraj aliaj iranaj rifuĝintoj en Francio. Dum tiu tempo li faris trajt-longan duon-dokumentan filmon pri la poeto Arthur Rimbaud por franca Televido, Voyage au Pays de Rimbaud (Vojaĝo al la lando de Rimbaud) en 1983. Ĝi estis montrita ĉe la Festivalo de Venecio de 1983 aj ĉe la Londona Kinfestivalo same de 1983.

En 1985, Mehrĝui kaj lia familio estis resenditaj al Irano kaj Mehrĝui rekomencis sian kinkarieron sub la nova registaro.

En Hamoun (1990), portreto de intelektulo kies vivo iĝas aparta, Mehrĝui serĉis prezenti la post-revolucian turnon de sia generacio de politiko ĝis mistikismo. Hamoon estis voĉdonita kiel la plej bona irana filmo iam fare de legantoj kaj kontribuantoj al la irana ĵurnalo "Filma Monato".

En 1995, Mehrĝui faris Parus, nerajtigitan lozan filmadaptigon de la libro Franny and Zooey de J. D. Salinger. Kvankam la filmo povus esti distribuita laŭleĝe en Irano ĉar la lando havas neniujn oficialajn kopirajtorilatojn kun Usono, Salinger metis siajn advokatojn bloki la laŭplanan rastrumon de la filmo en Lincoln Centro en 1998. Mehrĝui nomis la agon de Salinger "frapanta", klarigante ke li vidis sian filmon kiel "speco de kultura interŝanĝo." Lia venonta filmo, de 1997, Leila, estas melodramo koncerne urban, burĝa-klasan paron kiuj ekscias ke la edzino estas nekapabla ekhavi infanojn.

Kinaj stilo kaj heredaĵo

Moderna irana kino komencas per Darjuŝ Mehrĝui. Mehrĝui lanĉis realismon, simbolecon, kaj la sentemojn de kinarto. Liaj filmoj havas iun similecon kun tiuj de Rosselini, De Sica kaj Satyajit Ray, sed li ankaŭ aldonis ion karakterize iranan, en la procezo komencante unu el la plej bonegaj modernaj filmondoj.

Tiu konstanto en la laboro de Mehrĝui estis lia atento al la malkontentoj de samtempulo, ĉefe urba, Irano. Lia filmo The Pear Tree (1999) estis aklamita kiel la apoteozo da la ekzameno de la direktoro de la irana burĝaro.

Ekde lia filmo The Cow en 1969, Mehrĝui, kune kun Nasser Taqvai kaj Masoud Kimiai, estis instrumenta en pavimi laŭ la manieron por la irana kinematografia renesanco, tielnomita la "irana nova ondo."

Filmaro (kiel reĝisoro)

• Almas 33 (Diamanto 33), 1966
• Gav (La Bovino), 1969
• Agaje Halu (Sinjoro Naivulo), 1970
• Postĉi (La Leterportisto), 1970
• Dajereje Mina (La Ciklo de Mina), 1975 (distribuita en 1978)
• Hajate Poŝtije Madresejee Adle Afag (La Lernejo, kiun ni ĉeestis), 1980 (distribuita en 1986)
• Voyage au pays De Rimbaud (Vojaĝo al la lando de Rimbaud), 1983 (dokumenta filmo en Francio)
• Eĝare-Neŝinha (La domluantoj), 1986
• Ŝirak, 1988
• Hamun, 1990
• Banu (La Damo), 1991 (liberigite en 1998)
• Sara, 1993
• Pari, 1995
• Lejla , 1996
• Deraĥt-e Golabi (La Pirarbo), 1998
• La Miksaĵo, 2000
• Rakontoj de Insulo (epizodo Kara Kuzino Perdiĝis), 2000
• Bemani, 2002
• Mehmane Maman (La gasto de panjo), 2004
• Santuri , 2007
• Tehran, Tehran (Teherano, Teherano), 2010
• Asemane mahbub (Amata ĉielo), 2011
• Narenji Puŝ, (Oranĝe-vestato) 2012

Premioj

Mehrĝui ricevis 49 naciajn kaj internaciajn premiojn inkluzive de:

• Golden Seashell, Donostia Internacia Kin-Festivalo, 1993.
• Silver Hugo, Chicago International Film Festival (Ĉikago Internacia Film-Festivalo) 1998.
• Kristala Simorg, Faĝr Film-Festival 2004.

Referencoj

• Darjuŝ Mehrĝui ĉe Interreta filma datumbazo (angle)
• Hamid Dabashi, Masters & Masterpieces of Iranian Cinema (Majstroj & Majstraĵoj de Irana Kinejo), 451 p. (Mage Publishers, Washington, Dc, 2007); Ĉapitro-IV, pp 107-134:Dariush Mehrĝui;=The Cow (Dariush Mehrĝui; La Bovino). ISBN 0-934211-85-X