| „ "Ekzistas malsanoj, pri kiuj oni antaŭe neniam aŭdis, sed kiuj kvazaŭ subite komencas disvastigi en ĉiam pli vastaj rondoj. Ankaŭ en lingvoj ekzistas tiaj infektaj malsanoj, eĉ en Esperanto, kaj mi volas atentigi ĉi tie pri unu, kiun mi observis jam de kelkaj jaroj. Mi volas nomi ĝin la „tiomkiom- malsano". Kiam ni serĉas en la Universala Vortaro la vortojn „kiom" kaj „tiom", ni facile konstatas per la donitaj tradukoj, ke ili esprimas kvanton aŭ nombron, sed ne gradon. Se oni volas esprimi la gradon de la kvalito, nomata de iu adjektivo, oni devas fari tion, metante la vortojn „kiel" kaj „tiel" antaŭ la koncernan adjektivon. Ekzemple oni diras en bona Esperanto: „hodiaŭ ne estas tiel varme, kiel hieraŭ; lia embaraso estis tiel granda, ke li tute ne vidis min". Oni facile povas kontroli tion per la ekzemploj en la Ekzercaro de la Fundamento, aŭ konsultante bonan vortaron, kia estas la Plena Vortaro. ... Vere oni jam povas paroli pri malsano en la lingvo kaj estas bone, ke ni apliku kontraŭ ĝi la necesajn medikamentojn..."
Per tiu alarmkrio („Esperanto Internacia”, 1938; p.99-101) s-ro Isbrucker jam antaŭ jaroj instigis al zorga gardemo, al baldaŭa resanigo de la infektitoj.
Ankaŭ al nia lingvo-teritorio la minaco de la tiom-kiom-ismo tute ne estis fantazia, kiam fidinda kaj nemalprave multuzata gramatiko kiel Tra la Labirinto de Faulhaber ĝin malkaŝe favoras, profetante ke pro sia logikeco la uzado de TIOM-KIOM iom post iom elpuŝos la antikvigintajn TIEL-KIEL, kiam la grado estu indikata. Ekzemple: „ni ne estas tiom naivaj, kiom kredas kelkaj homoj".
Kiel ajn aŭtoritata estas la voĉo de la Prezidanto de la Akademio kiam ĝi avertas kontraŭ la kontraŭ-fundamenta ŝanĝo de la signifo de la korelativoj, tiu sola, preterpasa admono apenaŭ sufiĉos por elimini nedezirindan influon de fontoj el kiuj
daŭre kaj ĉiam denove pli junaj generacioj de esperantistoj ŝate kaj plenfide ĉerpas sian lingvoscion.
Kaj jen la tasko kiun al si proponas la aŭtoro de DU MALSANOJ. Prilumante la problemon el diversaj anguloj, li klopodas por determini la laŭ-fundamentan uzadon de TIOM-KIOM, forigi la necertecon kiu regas sur tiu kampo, malaperigi konflikton kiu minacas la unuecon de Esperanto. Ne nur al la TIOM-KIOM-problemo li direktas sian atenton, sed ankaŭ al la demando „KIA aŭ KIEL?", kies revolucia efiko estas apenaŭ malpli grava.
En sia strikte metoda procedo la aŭtoro kolektas ampleksan provizon da ekzemploj el Zamenhofaj tekstoj, provas malkovri la lingvistikajn influojn kiuj kaŭzis la preferon de la Majstro por la elektitaj formoj, trovas ke kie oni akuzas Zamenhof pri nelogikeco, li plej ofte kvazaŭ instinkte sekvas la pli praktikan ekzemplon de la naturaj lingvoj. Ĉu vere la Majstro pro tio estu kritikinda kaj korektinda?
La facileco de lingva uzado - kaj Esperanto estu antaŭ ĉio: facila - ja ne ĉiam dependas de ĝia logikeco.
S-ro de Hoog paralele analizas la teoriojn de la renovigantojn (precipe
de la amsterdama skolo), montras ke la ŝanĝoj proponitaj en la nomo de la
logiko, jen ne estas tiel logikaj kiel oni asertas, jen kontraŭas la konstatojn de
la lingvistiko.
La ampleksan kaj riĉe dokumentitan pritraktadon, kies legado malgraŭ la ŝajna sekeco de la temo estos plezuro por ĉiu kiu interesiĝas pri lingvo-problemoj, li finas per alvoko al esperantistaro: ke ĝi unuece sekvu la tute pravigeblan ekzemplon de Zamenhof, kio „ebligos al ni transdoni Esperanton al posta generacio en ĝia pura originala formo".
Informon pri la ĉefaj ekzamenitaj esprimoj kun la kompara vorto KIEL donu la sekvanta resumo.
Dum la kia-istoj uzas, rekomendas aŭ postulas parolturnojn kiel „knabo KIA mi; li estas tia KIA lia patro; ŝi aspektas sama KIA vi; malĝoja KIA la alia", Zamenhof ĉiam uzas KIEL se la komparo estas esprimita per frazoparto. Do: „mizera estaĵo KIEL mi; mi ne estas tia KIEL la aliaj, la uzado de la artikolo estas tia sama kiel en aliaj lingvoj ; pala KIEL neĝo". La vorton KIA li uzas nur, kiam, ekzistas plena sintaksa korelativeco (KIA ago, TIA pago) aŭ kiam ĝi enkondikas adjektivan subpropozicion kun kompara senco (Regis tia frosto, KIAN ni ĉe ni ne havis) .
La tiom-kiom-malsano prosperis kiel rimedo por esprimi gradon: „ili ne estas TIOM malbonaj KIOM la homoj".
Zamenhof, sentante ke grado kaj maniero estas malfacile disigeblaj kaj sekvante en tio la tendencon ĉe naturaj lingvoj, prefere uzis adverbon de maniero (KIEL) por gradesprimo de kvalito („mi estas TIEL forta KIEL vi") kaj la iom-serion por la gradesprimo de agoj („tiu lingvo TIOM fortikiĝus en la mondo, ke...") .
La saman naturan vojon li iras en la parolturnoj : TIOM PLI bona.; IOM varmeta.
Certe, estas kelkaj citaĵoj el la verkaro de Zamenhof kiuj ne lasas sin enpuŝi en tiujn malmultajn regulojn.
S-ro de Hoog montras, ke ili tamen ne estas nekonsekvencaj aŭ eraraj, sed necesaj rimedoj por traduki pli subtilajn nuancojn kiujn postulis la delikata lingvosento de la Majstro. Ni ripetu : ne sen plezuro la scivola studanto legos la lerte prezentitan komentarion. F.C. ” |
