Henri Poincaré

Jules Henri POINCARÉ [ĵul anrI pŭinkarE) (29-a de aprilo, 1854 - 7-a de julio, 1912), kutime nomata simple Henri POINCARÉ , estis unu el plej gravaj teoriaj sciencistoj el Francio. Li donis multajn fundamentajn kontribuaĵojn al matematiko, matematika fiziko kaj astra mekaniko. Li faris la konjekton de Poincaré, unu el plej famaj problemoj en matematiko.

Henri Poincaré
Persona informo
Henri Poincaré
Naskonomo	Jules Henri Poincaré
Naskiĝo	29-an de aprilo 1854 (1854-04-29) en Nancio, Meurthe-et-Moselle,  Francio
Morto	17-an de julio 1912 (1912-07-17) (58-jaraĝa) en Parizo,  Francio
Mortis per	Embolio vd
Tombo	Tombejo de Montparnasse, Div. 16 48.836837 °N, 2.325625 °O / 48.836837; 2.325625 (mapo) vd
Religio	ateismo vd
Lingvoj	franca vd
Loĝloko	Francio vd
Ŝtataneco	Francio vd
Alma mater	École nationale supérieure des mines de Paris (1875–) Franca Politeknika Lernejo (1873–) Liceo Henriko Poincaré Scienca Fakultato de Parizo Universitato de Parizo vd
Subskribo
Familio
Patro	Émile-Léon Poincaré (en) vd
Gefratoj	Aline Boutroux (en) vd
Edz(in)o	Jeanne-Louise Poulain d'Andecy vd
Infanoj	Jeanne Poincaré (en) , Léon Poincaré (en) vd
Parencoj	Nicolas Poincaré (en) (pranepo) Raymond Poincaré (patrofrata kuzo) Lucien Poincaré (en) (patrofrata kuzo) vd
Profesio
Okupo	matematikisto filozofo de scienco topologo universitata instruisto verkisto inĝeniero astronomo fizikisto filozofo universala klerulo vd
Laborkampo	Algebra geometrio, analitiko, geometrio, topologio, matematiko, meĥaniko, filozofio, matematika fiziko kaj principo de relativeco vd
Doktoreca konsilisto	Charles Hermite vd
Verkado
Verkoj	La Science et l'Hypothèse / Henri Poincaré ❦ konjekto de Poincaré ❦ grupo de Poincaré ❦ reventeoremo de Poincaré ❦ disko de Poincaré ❦ dualeco de Poincaré ❦ neegalaĵo de Poincaré ❦ bildigo de Poincaré ❦ teoremo de Poincaré-Bendixson ❦ teoremo de Poincaré-Hopf ❦ duonebena modelo de Poincaré ❦ lemo de Poincaré ❦ metriko de Poincaré ❦ teoremo de Poincaré-Birkhoff-Witt ❦ teoremo de Poincaré-Birkhoff ❦ ekvacio de Poincaré-Lelong ❦ metodo de Poincaré-Lindstedt ❦ Poincaré plot ❦ Poincaré-reziduo ❦ serio de Poincaré ❦ Poincaré separation theorem ❦ teoremo de Poincaré-Miranda ❦ spaco de Poincaré ❦ operatoro de Poincaré-Steklov ❦ Poincaré sphere vd
Postenoj Postenoj seĝo 24 de la Franca Akademio (1908–1912) prezidanto (1906–1906) prezidanto (1900–1900) prezidanto (1886–1886) vd
Honorigoj Honorigoj (1911)  Bruce Medal (en) (1905)  Bolyai-premio (1905)  Matteucci-medalo (1905)  Ordeno de la Polusa Stelo (1901)  Sylvester Medal (en) (1900)  Gold Medal of the Royal Astronomical Society (en) (26-a de aprilo 1894)  eksterlanda ano de la Reĝa Societo (1885)  Premio Poncelet  Konkurso Ĝenerala  Komandoro de la Honora Legio vd
Membrecoj Membrecoj Franca Akademio (1908–1912) Akademio de Sciencoj de Francio (1908–) Amerika Filozofia Societo (1899–) Usona Nacia Akademio de Sciencoj (Foreign Associate of the National Academy of Sciences (en) ) (1898–) Reĝa Societo de Edinburgo (1895–) Reĝa Societo de Londono (1894–) Accademia delle Scienze di Torino (1892–) Reĝa Sveda Akademio de Sciencoj Getingena Akademio de Sciencoj Prusa Akademio de Sciencoj Akademio Nacia de Scienco de la Kvardeko Bavaria Akademio de la Scienco Hungara Scienca Akademio Rusia Akademio de Sciencoj Académie lorraine des sciences (en) Usona Akademio de Artoj kaj Sciencoj Reĝa Nederlanda Akademio de Artoj kaj Sciencoj Peterburga Akademio pri Sciencoj Académie de Stanislas (en) vd
vd	Fonto: Vikidatumoj

Henri Poincaré

En sia esplorado pri la Tri-korpa problemo, Poincaré estis la unua persono, kiu malkovris ĥaosan nehazardan sistemon kaj donis la bazon de la moderna ĥaosoteorio. Poincaré antaŭvidis la verkon de Albert Einstein.

Li apartenis al la patrona komitato de Internacia Scienca Asocio Esperanta (ISAE), kies prezidanto estis generalo Hippolyte Sebert.

Vivo

Poincaré studis ekde 1873 matematikon en la École Polytechnique kaj daŭrigis siajn studojn en la elita altlernejo École des Mines sub Charles Hermite. Li laboris unue kiel min-inĝeniero kaj poste iris kiel matematikdocento al la universitato de Caen. Tamen li daŭrigis siajn aktivecojn en la mina branĉo dum sia tuta vivo. Jam du jarojn post sia doktoriĝo (1879) Poincaré en 1881 estis vokita regula profesoro (professor ordinarius) al la Sorbonne en Parizo kaj tenis tiun profesorecon ĝis sia morto en 1912.

Li estis membro kaj dumtempe gvidanto de la Bureau des Longitudes en Parizo. En tiu franca institucio por ekzakta tempo- kaj longecodeterminado li okupis sin pri la internacia sinkronigo de la tutmonda tempo kaj de ties koncernsistemo. Por tiuj taskoj ĉirkaŭ 1970 fondiĝis aparta internacia servo, kiu poste transiris al IERS, la tutmonda terrotacia servo.

Rimarkindas ankaŭ lia sinteno pri la rilatoj inter scienco kaj kredo. Laŭ li, scienco kaj kredo harmonias ĉar ili havas la saman fonton, nome la kreita racio: la kristana religio kreis kaj urĝas al scienco.

Li iĝis honora membro de Hungara Scienca Akademio en 1906.

Verko

Relativecoteorio

Oni konsideras ke Poincaré preskaŭ estis la malkovranto de Speciala Relativeco: Jam en la Unua Kongreso de Matematikistoj, (Zuriko, 1897), li diris: "Absoluta spaco, absoluta tempo, eĉ Eŭklida Geometrio, ne estas kondiĉoj trudeblaj sur mekanikon; oni povas esprimi la faktojn kiuj ligas ilin surbaze de ne-Eŭklida Geometrio". En 1906 li, sendepende de Einstein atingis plurajn rezultatojn egalajn al tiuj de la Speciala Relativeco.

Li ankaŭ montris ke la transformaj ekvacioj elpensitaj far Hendrik Lorentz konsistigas grupon.

Literaturo

• 

Vidu ankaŭ

• Bertrand Russell
• Fiziko
• 2021 Poincaré

Eksteraj ligiloj

• http://www.utm.edu/research/iep/p/poincare.htm Arkivigite je 2004-02-02 per la retarkivo Wayback Machine
• http://www.marxists.org/reference/subject/philosophy/works/fr/poincare.htm
• http://www.sciam.com/print_version.cfm?articleID=0003848D-1C61-10C7-9C6183414B7F0000