Mezameriko
|
Ne konfuzu ĉi tiun artikolon kun Centra Ameriko. |
Mezameriko (aŭ Mezamerika civilizo) estas historia kultura regiono situanta en granda parto de nuntempa Meksiko, Gvatemalo, Belizo, Salvadoro kaj Kostariko, kies indiĝenaj kulturoj havas plurajn komunajn ecojn. La plej famaj mezamerikaj kulturoj estis la olmekoj, toltekoj, meŝikoj kaj majaoj.
| Mezameriko | |||
|---|---|---|---|
| Mondregiono | |||
                 .png) | |||
| Lando | Centra Ameriko | ||
| - koordinatoj | 16° 0′ 0″ N, 93° 0′ 0″ U (mapo)16-93Koordinatoj: 16° 0′ 0″ N, 93° 0′ 0″ U (mapo) | ||
|
|||
|
|||
 |
|||
| Mezameriko | |||
 Vikimedia Komunejo: Mesoamerica [+] |
|||
GeografioRedakti
TopografioRedakti
Mezameriko etendiĝas de norda limo en la nord-meksika dezerto ĝis suda limo en la tropikaj arbaroj de Kostariko. La klimato ene de tiuj limoj variegas. Gravan rolon en la geografio de ĉi tiu regiono havas montaroj, inter kiuj la plej grandaj estas Suda Patrinmontaro, Okcidenta Patrinmontaro kaj Orienta Patrinmontaro.
La plej gravaj geografiaj areojRedakti
Influo al historia evoluoRedakti
Lingvaj familiojRedakti
Majalingvaj popolojRedakti
Naŭalingvaj popolojRedakti
Otomi-mangealingvaj popolojRedakti
Alialingvaj popolojRedakti
KronologioRedakti
Enveno de homo kaj prahistorioRedakti
Antaŭklasika periodoRedakti
Klasika periodoRedakti
Epiklasika periodoRedakti
Postklasika periodoRedakti
Kulturaj areojRedakti
CentramerikoRedakti
Jukatano, Nikaragvo kaj Surmonta GvatemaloRedakti
OaĥakoRedakti
VerakrucoRedakti
GereroRedakti
Centra MezamerikoRedakti
Pacifika marbordoRedakti
OkcidentoRedakti
NortokcidentoRedakti
Komunaj ecojRedakti
Paul Kirchoff, kiam li geografie skizis la mezamerikan areon, samtempe proponis karakteraron komunan al ĉiuj tiuregionaj kulturaj, kiu difinas ilin. Inter tiuj karakteroj li rimarkigis la uzon de du kalendaroj, ritan de 260 tagoj, kaj alian de 365 tagoj; la dudekuman nombrosistemon kaj la bildohieroglifan skribosistemon, homoferadon, la adoro al iuj gedioj (inter kiuj elstaras la gedioj de akvo, fajro, kaj la Plumhava Serpento), kaj kelkajn aliajn.
Christian Duverger argumentas ke la meŝika kulturo estis la ĉefesprimo de la mezamerika civilizo. Tiun perspektivon tamen kontraŭbatalis aliaj aŭtoroj (kiel López Austin, López Luján kaj Florescano), kiuj asertas, ke la mezamerika civilizo estas rezulto de interagado de diversaj popoloj. Krom etna diverso rilate iujn aferojn, Mezameriko fariĝis relative homogena rilate aliajn pro daŭraj komercaj kaj militaj kontaktoj inter siaj regionoj.
EkonomioRedakti
AgrikulturoRedakti
IntercomercoRedakti
KalendaroRedakti
ReligioRedakti
SkribadoRedakti
Olmeka skribadoRedakti
Sapoteka skribadoRedakti
Epi-olmeka skribadoRedakti
Majaa skribadoRedakti
Postklasikaj centramericaj scribadojRedakti
Duumeca pensadoRedakti
Mezamerikaj kulturoj evoluigis tendencon kompreni paron de malajn konceptoj kiel paron de aspektoj de unu fundamentaĵo. Tiu duuma koncepta stilo markis publikan religion kaj politikon kiel ankaŭ popolajn kredojn kaj ĉiutagan konduton. Ĝi naskiĝis de kultura kunfandiĝo inter navatloj kaj aŭtoktonoj. La plej reprezentaj ekzemploj estas la kredoj je nahual kaj la mezamerika pilkludo.
