Budapeŝta Ŝtata Operejo
La Budapeŝta Ŝtata Operejo estas la plej grava operejo de Budapeŝto situanta laŭ la plej impona avenuo de la ĉefurbo.
Budapeŝta Ŝtata Operejo | |||
---|---|---|---|
![]() | |||
Bazaj datoj | |||
Tipo | Teatro | ||
Konstrutempo | 1875–1884 | ||
Malfermo | 1884 | ||
Adreso | |||
Paĝaro | [1] | ||
Situo | Budapeŝto | ||
Situo | |||
Geografia situo | 47° 30′ 10″ N, 19° 3′ 30″ O (mapo)47.5027819.05833Koordinatoj: 47° 30′ 10″ N, 19° 3′ 30″ O (mapo) [+] | ||
| |||


Historio redakti
La unua origina hungara opero estis prezentita en privata teatra trupo de László Kelemen (aktoro) en 1793 en la tiama Pest (urbo). Ekde 1827 estis prezentitaj ankaŭ operoj aŭ muzikaj teatraĵoj en Nacia Teatro de Pest. Ekde 1872 oni okupiĝis pri la memstara operejo. Delegitoj petis permeson de Francisko Jozefo la 1-a pri la konstruado, kiu jesis, kaze de la operejo estos malpli granda, ol tiu domo de Vieno. La inaŭguro okazis en 1884. La imperiestro diris: vere tiu domo estas malpli granda, ol en Vieno, sed pli bela. Dekomence Francisko Jozefo havis apartan niĉon por ĝui la prezentadojn.
La konstruaĵo havas longojn 113 m, larĝojn 59 m, altojn 51 m. La tegmentan strukturon projektis János Feketeházy. En 1896 pretiĝis ankaŭ la metroo, kiu havas tie haltejon. En 1912 trakonstruo okazis laŭ projekto de István Medgyaszay.
Komence la direktoro estis Ferenc Erkel. Inter 1888–1891 la dirigento estis Gustav Mahler, kiu faris gloran epokon de la operdomo. Komence de la socialismo sukcesa kampanjo estis, sekve ankaŭ simplaj laboristoj vizitadis la prezentaĵojn. Longe estris la operejon Emil Petrovics.
En la 1970-aj jaroj tie kantadis ekzemple Mario del Monaco, Nicolai Gedda, Theo Adam, Grace Bumbry, Montserrat Caballé, Tito Gobbi, Plácido Domingo kaj José Carreras.
Baleto redakti
Komence en Magyar Színház, poste en la Operejo funkciis ankaŭ baletistoj, en la frua 20-a jarcento estis videblaj jam ankaŭ altnivelaj baletaj spektakloj helpe de ĉefe eksterlandaj artistoj. Komence Henrik Benkő estis la dirigento. En 1937 en la Operejo ekfunkciis la baleta instituto [2] Arkivigite je 2017-07-16 per la retarkivo Wayback Machine.
Signifaj baletaj estroj estis Gyula Harangozó (1950–1960), Ferenc Nádasi (1960–1961), György Lőrincz (baletisto) (1961–1977), László Seregi (1977–1983), Imre Dózsa (1983–1984), Adél Orosz (baletisto) (1984–1988), Gábor Keveházi (1989–1992), György Szakály (1992-?)
Kelkaj aliaj membroj estis Ágoston Balogh, Irén Bartos, Mária Bérczes, Ede Brada, Federico Campilli, Jan Ciepliński, Erzsébet Dvorszky, Lili Felméry, József Forgách (baletisto), Nicola Guerra, Etelka Kálmán, Mária Kékesi, Krisztina Keveházi, Emília Nirschy, Anna Pallay, Klotild Ugray.
Teatrestroj (elekto) redakti
En la Operejo la testrestroj havis plurajn titolojn (intendantoj, ĉefdirektoroj, komisaroj).
Intendantoj redakti
- Frigyes Podmaniczky (1875)
- István Keglevich (1886-1888, 1898-1902)
- Ferenc Beniczky (1888-1891)
- Géza Zichy (1891-1894)
- Elek Nopcsa (1894-1897)
Komisaroj redakti
- Podmaniczky Frigyes (1875)
- Ferenc Beniczky (1888–1891)
- József Stresser (1894)
- Elek Nopcsa (1894–1897)
- Kálmán Huszár (1897–1898)
- Miklós Bánffy (1912–1917)
- Gyula Wlassics (1920–1925)
- Szilveszter Ókovács (2011–2013)
Ĉefdirektoroj redakti
- Emil Petrovics (1986–1990)
- Endre Ütő (1991–1995)
- László Vámos (1995–)
- Miklós Szinetár (1996–2001, 2003–2005)
- Miklós Locsmándi (2001–2002)
- Árpád Jutocsa Hegyi (2005-2006)
- Ádám Horváth (operkantisto) (2011)
- Szilveszter Ókovács (2013-)
Aliaj redakti
- Ferenc Erkel (direktoro, 1884-1886)
- Gustav Mahler (direktoro, 1888—1891)
- Artúr Nikisch (direktoro, 1893—1895)
- Imre Mészáros (aldisto) (direktoro, 1900-1901, 1907-1912)
- Rezső Máder (direktoro, 1901—1907, 1922—1925)
- Dezső Zádor (operkantisto) (1919)
- Emil Ábrányi (pli juna) (direktoro, 1919—1920)
- István Kerner (direktoro, 1920—1921)
- Miklós Radnai (direktoro, 1925—1935)
- Tibor Fajth (direktoro, 1958—1962)
Elektitaj dirigentoj redakti
Elektitaj aliaj membroj redakti
- Géza Allaga, violonĉelisto
- Georg Anthes, kantisto, reĝisoro
- József Balogh (klarnetisto)
- József Bazsinka, tubjisto
- Ottó Berg, helpekzercisto
- Erzsébet Bodó, kantisto
- Csilla Boross, kantisto
- Zsigmond Bürger, violonĉelisto
- Márta Chiovini, koncertmajstro
- Emília Csánky, hobojisto
- János Devich, violonĉelisto
- Béla Drahos, flutisto
- Judit Faludi, violonĉelisto
- Frigyes Ferenczi, reĝisoro
- Vilmos Grünfeld, koncertmajstro
- László Hara (pli aĝa), fagotisto
- Géza Hargitai, koncertmajstro
- Ferenc Hartai, flutisto
- Viktória Herencsár, zimbalonisto
- Ferenc Jancsin, koncertmajstro
- József Kozma, helpekzercisto
- Dragomir Krančević, koncertmajstro
- András Kürthy, dramaturgo
- György Lakatos, fagotisto
- Hédy Lubik, harpisto
- Béla Melles, koncertmajstro
- Imre Mészáros (aldisto), inspektoro
- Lajos Montag, kontrabasisto
- Géza Németh, aldisto
- János Ónozó, kornisto
- Imre Pető, helpekzercisto
- Zoltán Pongrácz, helpekzercisto
- Henrik Prőhle, flutisto
- András Rékai, reĝisoro
- Miklós Rékai, harpisto
- Henrik Rohmann, harpisto
- Ferenc Romagnoli, kornisto
- Rezső Roubal, timbalisto
- István Rudas, inspektoro
- Nóra Salvi, hobojisto
- Jenő Sipos, kantopedagogo
- Ferenc Szende, reĝisoro, kantisto
- Loránt Szűcs, helpekzercisto
- Mihály Szűcs, koncertmajstro
- Ida Tarjáni Tóth, zimbalonisto
- Zoltán Tibay, kontrabasisto
- Klára Zsindelyné Tüdős, kostumisto