Linz
Linco (germane Linz [linc]) estas la ĉefurbo de Supra Aŭstrio. Supra Aŭstrio estas unu inter la 9 federaciaj landoj de Aŭstrio. Linco havas loĝantaron de ĉirkaŭ 200.000 personoj. Linco situas inter Munkeno, en Germanio, kaj Vieno, en Aŭstrio, ĉe la rivero Danubo. Linco estas grava industria urbo.
Linz | |||||
---|---|---|---|---|---|
statuturbo de Aŭstrio komunumo de Aŭstrio urbego distrikto de Aŭstrio vd | |||||
Blazono | |||||
Administrado | |||||
Ŝtato | Aŭstrio | ||||
Fed. lando | Supra Aŭstrio | ||||
Statuso | eksterdistrikta urbo | ||||
| |||||
| |||||
En TTT | Oficiala retejo [+] | ||||
Demografio | |||||
Loĝantaro | 210 165 (2023) [+] | ||||
Loĝdenso | 2 189 loĝ./km² | ||||
Geografio | |||||
Geografia situo | 48° 18′ N, 14° 17′ O (mapo)48.30583333333314.286388888889Koordinatoj: 48° 18′ N, 14° 17′ O (mapo) [+] | ||||
Alto | 261 m [+] | ||||
Areo | 95,99 km² (9 599 ha) [+] | ||||
Horzono | UTC+01:00 [+] | ||||
| |||||
| |||||
Alia projekto | |||||
Vikimedia Komunejo Linz [+] | |||||
| |||||
Historie Linco situis nur sur la suda bordo de Danubo; la parto norde nomiĝas Urfahr kaj de 1919 apartenas al Linco. De Urfahr estas etŝpura fervojo al monteto Pöstlingberg, kun belaj pilgrima preĝejo kaj panoramo al la urbo kaj la danuba valo. La fervojo havas maksimuman deklivon de pli ol 10 % kaj tiel kredeble estas la plej kruta frot-trakcia fervojo de la mondo.
Linco estas naskiĝurbo de Arnold Mimbeck. Keplero kaj Bengt-Arne Wickström tie instruis.
En 2009 Linco estis Eŭropa Kultura Ĉefurbo, kune kun Vilno.
Distriktoj
redaktiEstas 12 distriktoj:
- Ebelsberg
- Pichling
- Neue Heimat
- Kleinmünchen, Scharlinz
- Franckviertel, Hafenviertel
- Bindermichl, Spallerhof, Oed
- Bulgariplatz
- Freinberg, Froschberg, Bahnhofsviertel
- Linz-Zentrum
- Uhrfahr-Zentrum, Pöstlingberg
- Dornach, Auhof, Magdalena
- Gründberg, Harbach, Heilham
Geografio
redaktiLinco situas en la orienta Supra Aŭstrio kaj kuŝas sur ambau flankoj de la Danubo. La urbo troviĝas en la Linca ebenaĵo kaj en okcidento limas al la Kürnberg-a arbo kaj al la fruktodona Eferding-a ebeno. Norde de la Danubo la urbo limas al la molaj montetoj de la Mulej-kvarono. La orienta limo estas la Danubo. Sude de la urbo komencas la Antaŭalpoj.
De la 96 km² urba areo estas 47,7% verda lando, 7,4% akvaĵo, 11,9% trafika areo kaj 32,9% areo por konstruaĵoj.
Klimato
redaktiLa temperaturo ŝanceliĝas en longjara monata mezo inter −2,2 °C en januaro kaj 18,4 °C en julio. La meza precipitokvanto estas ĉirkaŭ 50 mm en la monatoj septembro ĝis aprilo kaj altigas al ĉirkaŭ 90 mm en la someraj monatoj junio, julio kaj augusto.
La longjara meza jara temperaturo (determinita en la jaroj 1961-1990) estas, laŭ la datoj de la mezur-stacio ĉe flughaveno Hörsching 8,8 °C. La meza valoro de la jaro 2004 estis 9,4 °C. Ankaŭ 2005 kaj 2006 estis kun diferenco de +0,5 °C superaveraĝe varme.
Historio
redaktiFrua Historio
redaktiĈirkaŭ 400 antaŭ Kristo estiĝis ene de la hodiaua urba areo kaj en la proksima ĉirkaŭaĵo, laulonge de la Danubo, pluraj keltaj fortikaĵoj kaj loĝlokoj. Ene de la hodiaua urbolimo kuŝis Gründberg kaj Freinberg kiel impresaj keltaj remparoj.
Verŝajne jam la loĝloko sur la monteto Freinberg kelte nomiĝis "Lentos", kiu signifas "fleksa" au "kurbigita". La nomo poste estis transdonita al la romania kastrumo. La fortikaĵo estis transprenata de Romanio, verŝajne kun la plejparte pacema konkerado de la reĝolando Noricum.
Antikvo
redaktiLa kastelo Lentia estis fondinta inter 166 kaj 180 dum la Markomaniaj militoj.
Linco estis menciita la unuan fojon en la jaro 410 en la romiana ŝtata manlibro kiel "Lentia". La loĝloko do estis nomata laŭ la kurbiĝo de la Danubo, ĉe kiu ĝi troviĝis.
Por sekurigi la konekton tra la Danubo la romianoj meze de la 1-a jarcento fondis kastelon, kiu estis anstataŭata per pli granda en la 2-a jarcento. Lentia estis detruita post la 2-a jarcento kelkfoje per invadoj de la ĝermanoj, tamen transdaŭris al la Elorienteŭropaj popolmigradoj kaj tiamaniere kontinuigis loĝatecon ĝis post la malfrua antikvo.
Mezepoko
redaktiEn la frua mezepoko Linco gajnis valoron pro la antaŭeniĝon de la duklando Bavario. 799 la germana nomo de la urbo estis menciita dokumente la unuan fojon kiel "Linze". 806 ĝi estis levigita al komercejo. Dum la regno de la Karolidoj Linco havis taskojn pri komerco kaj dogano. Ĝis 1210 Linco estis sub la regno de Bavario.
Sub la Babenbergoj Linco evoluis al urbo, ĝis 1240 ĝi ricevis urban juĝiston kaj urban sigelon. La vojimposto en Linco estis unu el la plej gravaj enspezofontoj de la Austraj dukoj, pro kio la urbo prosperis. Pro ĝia posicio ĉe la limo al Bavario Linco estis interese por koncilioj de princoj. 1335 ĉi tie la Habsburgoj finadis la akiron de Karintio. 1230 estiĝis la nova ĉefplaco.
Ekde la fino de la 13-a jarcento Linco estis sidejo de la landa ĉefo kaj tiamaniere la centra loko de la ĉirkaua regiono. Frederiko_la_3-a elektis Lincon eĉ kiel rezidejan urbon kaj faris ĝin centro de la Sankta Romia Imperio, post kiam Vieno estis konkerita far Matiaso_la_1-a.
La plej unua landa parlamento okazis 1452 en Wels, la dua jam 1457 en la kastelo de Linco. 1490 Linco iĝis landa ĉefurbo. Dum la 15-a jarcento la Lincaj civitanoj povis akiri la rajton por la elekto de la urbestro kaj de konsilantaro kaj al la aliaj rajtoj. Je la 3-a de marto 1497 Linco ricevis de imperiestro Maksimiliano_la_1-a la rajtojn, konstrui ponton super la Danubo. Tiu estis nur la tria Danuba ponto, post Vieno kaj Krems.
Moderna epoko
redaktiFine de la Dua Mondmilito la urbo restis en la limo inter la zonoj de Sovetunio kaj la aliaj kapitalismaj aliancanoj. Tiele dividite per la rivero Danubo, la urbocentro restis en povo de Usono kaj la orienta parto por Sovetunio.
Vidindaĵoj
redaktiFamuloj kun ligoj al Linz
redakti- Adolf Hitler
- Fritz Eckhardt
- Herbert W. Duda, orientalisto
- János Batsányi
- Karl Jax, filologo
- Károly Bartha
- Marianne von Willemer
- Miklós Kun (kirurgo)
- Oswald Haselbauer, esperantisto
- Roland Weißmann, ĵurnalisto
- Susanna Kubelka, verkistino
Esperanto en Linco
redaktiLa ejoj rilataj kun Esperanto estas:
- La strato "Zamenhofstraße" (Zamenhof-strato) proksime la aŭtostrato elveturejo "Linz-VÖEST" de aŭtostrato A7
- La nuna Esperanto - Monumento antaŭ la ĉefstacidomo
- La iama Esperanto - Monumento (dekonstruita en 2009)
La regiona Esperanto klubo Estonto troviĝas en Linz.
Partneraj urboj
redaktiInter la partneraj urboj estas
- la urbodistrikto Charlottenburg-Wilmersdorf de Berlino en Germanio
Bildaro
redakti-
Pilgrima kirko super Linco
-
Muzeo pri arto
-
Linca katedralo
-
Linco ĉe placo Taŭbenmarkt
Vidu ankaŭ
redaktiEksteraj ligiloj
redakti- Oficiala retejo de la urbo Linz
- interaktiva urbomapo
- Kepler-Universitato Linz
- http://www.khs-linz.ac.at Arkivigite je 2004-05-11 per la retarkivo Wayback Machine Universitato de Artoj kaj Industria Dezajno Linz
- http://www.bruckneruni.at Anton Bruckner Privata Universitato pri Muziko, Dramo kaj Danco