Roŝ Ĥodeŝ
Roŝ Ĥodeŝ (hebree ראש חודש; traduko: Komenco de la Monato; laŭvorte: Kapo de la Monato) estas la nomo por la unua tago de ĉiu monato de la hebrea kalendaro, markita per la naskiĝo de nova luno. Oni konsideras ĝin negrava ferio, parenca al la mezaj tagoj de Pesaĥo, Jom Kippur kaj Roŝ Haŝana.[1]
Deveno redakti
La Libro de Eliro establas la komencon de la hebrea kalendaro:
"Kaj la Eternulo ekparolis al Moseo kaj al Aaron en la lando Egipta, dirante: 'Ĉi tiu monato estu por vi komenco de la monatoj; la unua ĝi estu por vi inter la monatoj de la jaro.'" (12:1-2)[2]
En la Libro de Nombroj, Dio parolas pri la festo de la nova luno al Moseo:
"Kaj en la tago de via ĝojo kaj en viaj festoj kaj en viaj novmonataj tagoj trumpetu per trumpetoj ĉe viaj bruloferoj kaj ĉe viaj pacoferoj." (10:10)
En Psalmo 81:3 ambaŭ nova kaj plena luno estas menciitaj kiel tempo de rekono de la hebreoj.
La okazo de Roŝ Ĥodeŝ estis originale konfirmita je la atesto de atestantoj kiuj observis la novan lunon.[3] Post kiam la Sinedrio deklaris Roŝ Ĥodeŝ por aŭ plena monato aŭ manka, 29-taga monato, sciigo de ĝi tiam estus komunikita dum Izraelo kaj la diasporo.
Kutimo evoluis laŭ kiu suplementa tago povus esti aldonita al la monato por certigi ke certaj ferioj (kiel Jom Kippur) ne okazus je la tagoj antaŭ ol aŭ post kiam Ŝabato.
Anonco redakti
Roŝ Ĥodeŝ estas la tago post novluno. Nuntempe, oni povas precize kalkuli la tempon de astronomie determinitaj novlunoj ĝis 10000 jaroj antaŭ aŭ post nun.[4] Tamen, Judaj religiaj reguloj ofte permesas prokrastojn (Dehioth) de la "kapo de la monato".[5]
Malgraŭ la ekzisto de fiksa kalendaro, Roŝ Ĥodeŝ estas ankoraŭ anoncita en sinagogoj je la antaŭa Ŝabato (nomiĝas Ŝabat Mevarchim — La Ŝabato de Beni [la novan monaton]). La anonco okazas post la legado de la Tora, antaŭ ol ĝia reveno al ĝia ŝranketo, en preĝo komencanta "Estu Via volo... ke Vi renovigos ĉi tiun monaton por ni por bona kaj por beno". La nomo de la nova monato kaj la tago de la semajno kiam ĝi komenciĝas estas vokitaj dum la preĝo. Kelkaj komunumoj laŭmende antaŭenigas la preĝon per anonco de la preciza dato kaj tempo kiam la novluno aperos, kiu nomiĝas la molad aŭ "naskiĝo".[6] Roŝ Ĥodeŝ Tiŝrej (kiu estas ankaŭ Roŝ Haŝana) estas neniam anoncita.
Observo redakti
Tradiciaj observoj redakti
Dum la vespera servo de Roŝ Ĥodeŝ, la preĝo Jaale Ve-Javo estas aldonita al la Avoda, la preĝo por la restarigo de la Templo kaj segmento de la Amida. Dum la matena servo, Jaale Ve-Javo estas denove deklamita kaj duona Halel (Psalmoj 113-118) estas deklamita (krome de Roŝ Ĥodeŝ Tevet, kiu okazas dum Ĥanuko, kiam la plena Halel estas deklamita). La Libro de Nombroj 28:1-15, kiu inkluzivas la proponojn de Roŝ Ĥodeŝ, estas legita. Suplementa preĝa servo, kiu nomiĝas Musaf, estas aldonita por memorfesti la originalajn oferojn en la Templo. La meza beno ĉi tie estas "Raŝej Ĥodaŝim". Post servo, multaj deklamas Psalmon 104. La Jaale Ve-Javo preĝo estas ankaŭ insertita en la Danko post Manĝoj (Birkat Ha-Mazon). Multaj laŭmendas manĝi specialan manĝon omaĝe al Roŝ Ĥodeŝ, kiel la Kodo de Juda Leĝo sugestas. Tiu ĉi laŭmendo provizas al oni la ŝancon deklami Jaale Ve-Javo en la Graco post Manĝoj. Kelkaj Ĥasidaj Judoj kantas Psalmon 104 dum ĉi tiu manĝo.
Se Roŝ Ĥodeŝ okazas Ŝabate, la normala Tora legado estas kompletigita per legado de Nombroj 28:9-15. La normala Haftara estas anstataŭigita per speciala Roŝ Ĥodeŝ Haftara. Ankaŭ la Musaf preĝo estas modifita. La centra beno estas anstataŭigita per alternativa versio (Ata Jacarta) kiu mencias kaj la Ŝabato kaj Roŝ Ĥodeŝ. Se Roŝ Ĥodeŝ okazas dimanĉe, malsama Haftara, Maĥar Ĥodeŝ ("Morgaŭ estos la Novluno", I Samuel 20:18-42) estas legita. La Kiduŝ Levana (sanktigo de la luno) estas deklamita baldaŭ post Roŝ Ĥodeŝ, kutime je la unua sabata nokto post Roŝ Ĥodeŝ.
Roŝ Ĥodeŝ kaj virinoj redakti
Laŭ la Talmudo (traktato Megila 22b), virinoj ne rajtas labori je Roŝ Ĥodeŝ kaj Raŝi, komentante pri ĉi tiu tekstero, karakterizas la agadojn de kiuj ili devas sin deteni: ŝpinado, teksado kaj kudrado—la kapabloj kiujn virinoj kontribuis al la konstruaĵo de la Miŝkan (Tabernaklo). La midraŝo Pirke De-Rabeno Eliezer esploras ĉi tiun malpermeson en ĉapitro 45:
"Aaron argumentis kontraŭ li mem, dirante: Se mi diras al Israelo, Donu vi al mi oron kaj arĝenton, ili tuj alportos ĝin; sed jen mi diros al ili, Donu vi al mi la orelringojn de viaj edzinoj kaj de viaj filoj, kaj la afero tuj malsukcesos, kiel estas skribita "Kaj Aaron diris al ili, Derompu la orajn ringojn." La virinoj aŭdis (tion ĉi), sed ili estis nevolaj doni iliajn orelringojn al iliaj edzoj; sed ili [la virinoj] diris al ili [la edzoj]: Vi deziras fari gravuritan bildon de fandita bildo sen ajna potenco por savi. La Sanktulo, Kiu estu bena, donis al la virinoj ilian rekompencon en ĉi tiu monda kaj en la mondo venanta. Kiun rekompencon Li donis al ili en ĉi tiu mondo? Ke ili devus observi la novlunojn pli rigore ol la viroj, kaj kiun rekompencon Li donos al ili en la mondo venanta? Ili destinas esti renovigita kiel la novlunoj, kiel estas skribita: Kiu satigas viajn jarojn per bonaj aferoj; por ke via juneco estas renovigita kiel la aglo."[7]
Virina-centritaj Roŝ Ĥodeŝ observoj varias laŭ la grupoj, sed multaj estas centrita de malgrandaj renkontiĝoj de virinoj, kiuj nomiĝas Roŝ Ĥodeŝ grupoj. Estas ofte aparta intereso en la Ŝeĥina, konsiderita de la kabalo esti virina aspekto de Dio. Ĉi tiuj grupoj okupiĝas pri granda vario de agadoj kiuj estas centritaj je aferoj gravaj al Judaj virinoj, dependanta de la prefero de la membroj de la grupo. Multaj Roŝ Ĥodeŝ grupoj esploras spiritecon, religian edukadon, ritojn, sanajn aferojn, muzikon, ĉantadon, arton kaj/aŭ kuiradon. Kelkaj grupoj ankaŭ elektas eduki junajn Judajn virinojn el ilia komunumo pri sekseco, mem-imago kaj aliaj virinaj mensaj kaj fizikaj sanaj aferoj.[8]
La taso de Mirjam (por la profetino Mirjam) devenis dum la 1980aj jaroj en Bostona Roŝ Ĥodeŝ grupo; ĝi estis inventita de Stephanie Loo, kiu plenigis ĝin per majim hajim (akvofonta akvo, laŭvorte: viva akvo) kaj uzis ĝin en feminista ceremonio de gvidita medito.[9] Kelkaj Pesaĥa sederoj (inkluzive la originala Seder de Virinoj, sed ne limigita al sole virina sederoj) nun fiksis la tason de Mirjam krom la tradicia taso por la profeto Elija, foje akompanita de rito por honori Mirjam.[10] La taso de Mirjam estas ligita al la midraŝo de la puto de Miriam, kiu estas rabena legendo kiu rakontas pri mirakla puto kiu akompanis la Izraelidoj dum ilia 40 jaroj en la dezerto post la Elirado el Egiptio.[11]
Vidu ankaŭ redakti
Referencoj redakti
- ↑ La Libro de Doganoj: Kompleta Manlibro por la Juda Jaro.
- ↑ Ĉiuj trairejoj de la Torah estas prenita de
- ↑ Mishnah
- ↑ NASAa – Luno Fazoj. Arkivita el la originalo je 2014-08-02. Alirita 2015-11-17.
- ↑ Arthur Spier
- ↑ Tehillat HaShem
- ↑ Pirke de Rabeno Eliezer: La Ĉapitroj de Rabeno Eliezer la Granda Laŭ la Teksto de la Manuskripto Apartenanta al Abraham Epstein de Vieno.
- ↑ Ŝi Kiu Loĝas Ene: Feminista Vizio de Renoviĝinta judismo San Francisco: Harper San Francisco, 1995, vidas esp.
- ↑ Why Miriam’s Cup? Because without Miriam, Jewish life would not exist | j. the Jewish news weekly of Northern California. Jweekly.com (2015-04-02). Alirita 2015-04-13.
- ↑ Miriamscup.Com.
- ↑ Esserman, Rachel, "Defrosting Judaism: A look at the Ritualwell Website" (Print), 1 September 2006, paĝo 5. Kontrolita 29 January 2014. Arkivigite je 2014-04-07 per la retarkivo Wayback Machine Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2014-04-07. Alirita 2015-11-17.
Eksteraj ligiloj redakti
- My Jewish Learning: Rosh Chodesh Arkivigite je 2006-10-19 per la retarkivo Wayback Machine
- Jewish Virtual Library - Rosh Chodesh
- Rabbi Eliezer Melamed, Peninei Halachah - Zmanim, Rosh Chodesh Arkivigite je 2013-03-29 per la retarkivo Wayback Machine