Listo de cirilaj literoj

Listartikolo en Vikipedio

En tiu ĉi artikolo estas uzita traduko de teksto el la artikolo List of Cyrillic letters en la angla Vikipedio.

Listo de cirilaj literoj[1]

Ĉi tie estas prezentitaj la cirilaj alfabetoj, kiu estas aŭ estis uzataj. En la subaj tabeloj troviĝas cirilaj literoj, kaj montriĝas respektivaj al ili la ĉefaj sonoj el diversaj lingvoj (detalojn vidu en la artikoloj pri lingvoj). La literoj kun komplikaj supersignoj (kiujn oni rigardas apartaj literoj en neniu lingvo) kaj digrafoj forestas en la tabeloj, krom ѐ kaj ѝ[a]. Arkaikaj literoj, ne plu uzataj en iu lingvo, same forestas. La blua fono indikas bazajn (kirilicajn) literojn. Ne ĉiuj lingvoj, kiuj uzas aŭ uzis cirilajn alfabetojn ĉeestas la tabelojn.

Uzado de literoj en diversaj lingvoj
Lingvaro Slava lingvaro Aliaj Hindeŭropaj Urala Kaŭkaza
Lingvo ru be uk rue sr[b] bg mk mo os tg sjd mhr mrj udm kca yrk ab kbd ce
А а /a/ /ɑ/ /a/ /ɑ/ /a/ /ɑ/ /aː/
Ӑ ӑ  
Ӓ ӓ   /ʲa/ /æ/ /ɐ/  
Ә ә   /ɤ/~/ʌ/  
Ӛ ӛ   /ɘ/  
Ӕ ӕ   /ɐ/  
Б б /b/ /β/, /b/ /b/
В в /v/ /ʋ/~/w/ /v/
Г г /g/ /ɣ/ /ɦ/ /g/ /ɣ/, /g/ /g/ /ɣ/, /g/ /g/ /ɣ/ /g/
Ґ ґ   /g/  
Ѓ ѓ   /ɟ/  
Ғ ғ   /ʁ/  
Ӷ ӷ   /ɣ/~/ʁ/  
Ҕ ҕ   /ɣ/  
Д д /d/ /ð/, /d/ /d/
Ђ ђ   /d͡ʑ/  
Е е /je/, /e/ /e/ /je/, /ʲe/ /e/ /je/, /ʲe/ /e/, /ʲe/, /je/ /je/, /ʲe/, /e/, /ɤ/ /ɛ/ /e/, /ja/, /aj/ /e/, /ɛ/ː, /je/, /ie/
Ѐ ѐ   /e/  
Ё ё /jo/[с] /jɔ/ /jɔ/   /jo/ /jɒ/ /jo/, /ʲo/ /jo/ /jo/, /ʲo/   /jo/
Ӗ ӗ  
Ҽ ҽ   /t͡ʂʰ/  
Ҿ ҿ   /t͡ʂʼ/  
Є є   /je/  
Ж ж /ʐ/ /ʒ/ /ʐ/ /ʒ/ /ʐ/ /ʒ/
Ӂ ӂ   /d͡ʒ/  
Җ җ  
Ӝ ӝ   /d͡ʒ/  
З з /z/ /z/~/ʒ/ /z/
З́ з́   /ʑ/[b]  
Ҙ ҙ  
Ӟ ӟ   /d͡ʑ/  
Ӡ ӡ   /d͡z/  
Ѕ ѕ   /d͡z/  
И и /i/ /ɪ/ /i/ /i/, /ʲi/ /i/ /i/~/ɨ/ /i/
Ѝ ѝ   /i/  
Ӥ ӥ   /i/  
Ӣ ӣ   /iː/  
І і /i/  
Ї ї   /ji/  
Ӏ ӏ   /ʔ/ /ʢ/
Й й /j/ /j/ /j/ /j/
Ҋ ҋ   //  
Ј ј   /j/ /j/   //  
К к /k/ /kʼ/ /k/
Қ қ   /q/   /kʰ/  
Ҟ ҟ   /qʼ/  
Ҡ ҡ  
Ӄ ӄ   /q/  
Ҝ ҝ  
Л л /l/~/ɫ/ /l/ /l/~/ɫ/ /l/ /l/~/ɫ/ /l/ /l/~/ɮ/ /l/
Ӆ ӆ   //  
Љ љ   /ʎ/ /ʎ/  
М м /m/
Ӎ ӎ   //  
Н н /n/
Ӊ ӊ   //  
Ң ң  
Ӈ ӈ   /ŋ/   /ŋ/  
Ҥ ҥ   /ŋ/  
Њ њ   /ɲ/ /ɲ/  
О о /o/ /ɔ/ /o/ /ɔ/ /o/ /ɔ/ /o/ /ɔ/ /o/
Ӧ ӧ   /ø/ /ʌ/ /ø/  
Ө ө   /ŏ/  
Ӫ ӫ   /ɵ/~/ɞ/  
Ҩ ҩ   /ɥ/  
П п /p/ /pʼ/ /p/
Ҧ ҧ   /pʰ/  
Р р /r/ /r/~/ɾ/ /r/
Ҏ ҏ   //  
С с /s/ /s/~/ʃ/ /s/
С́ с́   /ɕ/[b]  
Ҫ ҫ  
Т т /t/ /tʼ/ /t/
Ҭ ҭ   /tʰ/  
Ћ ћ   /t͡ɕ/  
Ќ ќ   /c/~/t͡ɕ/  
У у /u/ [/u/]; /w/ /u/
Ў ў /w/  
Ӳ ӳ  
Ӱ ӱ   /y/ /y/  
Ӯ ӯ   /ɵ/~/ø/  
Ү ү  
Ұ ұ  
Ф ф /f/
Х х /x/ /h/ /χ/ /x/ /χ/ /x/
Ҳ ҳ   /h/   /ħ/  
Һ һ   /ʰ/~/h/  
Ц ц /t͡s/
Ҵ ҵ   /t͡sʼ/  
Ч ч /t͡ɕ/ /t͡ʂ/ /t͡ʃ/ /ʈ͡ʂ/ /t͡ʃ/ /t͡ɕ/ /t͡ʃ/ /t͡ɕ/ /t͡ʃʰ/ /t͡ʃ/
Ӵ ӵ   /t͡ɕ/  
Ҷ ҷ   /d͡ʒ/   /t͡ʃʼ/  
Ӌ ӌ  
Ҹ ҹ  
Џ џ   /ɖ͡ʐ/ /d͡ʒ/   /ɖ͡ʐ/  
Ш ш /ʂ/ /ʃ/ /ʂ/ /ʃ/ /ʃ/~/ʂ/ /ʃ/ /ʂ/ /ʃ/
Щ щ /ɕː/ /ʃt͡ʃ/ /ʃt/   /ʃt͡ʃ/ (/ʃt͡ʃ/) /ç/ /ʃt͡ʃ/ /ɕ/(/ː/) /ʃt͡ʃ/ /ɕː/ /ɕ/  
Ъ ъ [d]   [d] /ɤ/~/ɐ/   [e] /ʔ/ [d] /ˠ/ /ʔ/
Ы ы /ɨ/ /ɨ/   /ɨ/ (/i/) /ɨ/ /ɤ/ /ɨ/~/ɯ/ /ɨ/ /ə/ (/i/)
Ӹ ӹ   /ɯ/~/ə/  
Ь ь /ʲ/ /ʲ/ /ʲ/ (/ʲ/) /ʲ/ [f]
Ҍ ҍ   /ʲ/  
Э э /ɛ/ /ɛ/   /ə/ (/e/) /e/ /e/, /ɛː/ /e/, /æ/   /e/
Ӭ ӭ   /ʲe/  
Ю ю /ju/ /ju/ /ju/ /ju/
Я я /ja/ /jɑ/ ja /ja/ /ja/ /jɑ/ /ja/ /jɑ/ /ja/
Lingvo ru be uk rue sr bg mk mo os tg sjd mhr mrj udm kca yrk ab kbd ce
Uzado de literoj en diversaj lingvoj
Lingvaro Tjurka lingvaro Tung. Mongola Ĉina
Lingvo az tk kk ky krc ba tt alt kjh sah tyv uz ug cv evn bua mn xal dng
А а /ɑ/ /a/ /ɑ/ /a/, /æ/ /a/ /ɑ/ /a/ /ɑ/ /a/~/æ/ /ɑ/ /a/ /a/, /ɑ/
Ӑ ӑ /ə/  
Ӓ ӓ  
Ә ә /æ/ /æ/ /æ/ /æ/ /ɤ/
Ӛ ӛ  
Ӕ ӕ  
Б б /b/ /b/~/p/ /b/ /w/ /b/ /p/
В в /v/ /β/ (/v/) /v/ /w/ /w/, /v/ (/v/) /v/ (/v/) /v/, /w/ /w/ (/v/) /ʋ/ /v/ (/w/~/β/) /w/ /w/
Г г /ɡ/ /ɡ/~/ʁ/ /ɡ/ /ɡ/, /ɣ/ /ɡ/ /ɡ/, /ɣ/ /ɡ/ /ɡ/, /ɢ/ /k/
Ґ ґ  
Ѓ ѓ  
Ғ ғ /ɣ/ /ʁ/ /ɣ/ /ɣ/ /ɣ/ /ʁ/  
Ӷ ӷ  
Ҕ ҕ /ɣ/~/ʁ/  
Д д /d/ /d/~/t/ /d/ /t/
Ђ ђ  
Е е /e/ /iɘ/ /je/, /e/ /e/ /e/ /e/, /je/, /jɤ/ /e/ /je/, /e/ (/e/, /je/) /e/, /je/ /ɛ/, /ɛ/ /e/ /ɛ/ /je/ /ji/~/jo/ /je/ /iɛ/
Ѐ ѐ  
Ё ё /jo/ (/jo/) /jo/ /ø/ /jo/ (/jo/) /jo/ (/jo/) (/jɔ/) (/jo/) /jo/ /jɔ/ /iɔ/
Ӗ ӗ /ɘ/  
Ҽ ҽ  
Ҿ ҿ  
Є є  
Ж ж /ʒ/ /d͡ʒ/ /d͡ʒ/, /ʒ/ /ʒ/ (/ʒ/) /ʒ/ /d͡ʒ/ /ʒ/ /ʐ/ /ʒ/ /t͡ʃ/ /ʐ/
Ӂ ӂ  
Җ җ /d͡ʒ/ /ʑ/ /d͡ʒ/ /d͡ʒ/ /t͡ʂ/, /t͡ɕ/
Ӝ ӝ  
З з /z/ /ð/ /z/ (/z/) /z/ /t͡s/
З́ з́  
Ҙ ҙ /ð/  
Ӟ ӟ  
Ӡ ӡ  
Ѕ ѕ  
И и /i/ /ɪ/ /ɪ/, /ɯ/ /i/ /i/, /ei/
Ѝ ѝ  
Ӥ ӥ  
Ӣ ӣ  
І і   /ɘ/   /ɪ/  
Ї ї  
Ӏ ӏ  
Й й /j/ /j/, // /j/ /i/ /j/
Ҋ ҋ  
Ј ј /j/ /ɟ/  
К к /c/ (/k/) /k/~/q/ /k/ /k/~/q/ /k/ /k/, /q/ /k/ /k/~/q/ /k/ (/k/) (/kʰ/~/x/) (/k/) /kʰ/
Қ қ /q/ /q/  
Ҟ ҟ  
Ҡ ҡ /q/  
Ӄ ӄ  
Ҝ ҝ /ɟ/  
Л л /l/ /ɮ/ /l/
Ӆ ӆ  
Љ љ  
М м /m/
Ӎ ӎ  
Н н /n/
Ӊ ӊ  
Ң ң /ŋ/ /ŋ/ /ŋ/ /ŋ/ /ŋ/ /ŋ/
Ӈ ӈ /ŋ/
Ҥ ҥ /ŋ/ /ŋ/
Њ њ  
О о /o/ /uʊ/ /o/ /ɔ/ /o/ /ɔ/
Ӧ ӧ /ø/  
Ө ө /ø/ /yʉ/ /ø/ /ø/ /ø/ /ø/ /ø/ /o/  
Ӫ ӫ  
Ҩ ҩ  
П п /p/ /p/~/pʰ/ /p/ (/p/) (/pʰ/) /pʰ/
Ҧ ҧ  
Р р /ɾ/ /r/ /ɾ/ /r/ /ɾ/ /r/ /ɾ/ /r/ /ɚ/, /r/
Ҏ ҏ  
С с /s/ /θ/ /s/
С́ с́  
Ҫ ҫ /θ/ /ɕ/  
Т т /t/ /t/~/tʰ/ /t/ /tʰ/
Ҭ ҭ  
Ћ ћ  
Ќ ќ  
У у /u/ /w/, /ʊw/, /ʉw/ /u/ /u/, /w/ /u/ /ʊ/ /ɤu/, /u/
Ў ў /w/ /o/ /u/
Ӳ ӳ /y/  
Ӱ ӱ /y/  
Ӯ ӯ  
Ү ү /y/ /ʉ/ /y/ /y/ /y/, /w/ /y/ /ʏ/ /y/ /u/ /y/
Ұ ұ /ʊ/  
Ф ф /f/ /ɸ/ (/f/) /f/ /ɸ/ (/f/) /f/~/ɸ/ (/f/) /f/ (/f/) (/f/~/pʰ/) (/f/) /f/
Х х /x/~/χ/ /h/~/x/ (/x/) /h/ /x/ /χ/ /x/
Ҳ ҳ /h/  
Һ һ /h/ /h/ /h/ /h/ /h/ /h/ /h/  
Ц ц (/t͡s/) (/t͡s/) /t͡s/ (/t͡s/) /t͡sʰ/
Ҵ ҵ  
Ч ч /t͡ʃ/ (/t͡ɕ/) /t͡ʃ/ /ɕ/ (/t͡ʃ/) /t͡ʃ/ /c/ /t͡ʃ/ /t͡ɕ/ /t͡ʂʰ/, /t͡ɕʰ/
Ӵ ӵ  
Ҷ ҷ  
Ӌ ӌ /d͡ʒ/  
Ҹ ҹ /d͡ʒ/  
Џ џ  
Ш ш /ʃ/ (/ʃ/) /ʃ/ /ʂ/ /ʃ/ /ʂ/
Щ щ (/ʃt͡ʃ/) (/ɕ/) /ʃt͡ʃ/, /ʃː/ (/ʃ/) /ɕ/ /ʃɕ/ (/ʃt͡ʃ/) /ɕː/ (/ɕː/) (/ʃt͡ʃ/) (/ɕː/, /ɕt͡ɕ/) (/ʃt͡ʃ/) /ɕ/
Ъ ъ [g] /ʲ/ /ʔ/ [g] /ˤ/ /ʔ/ [g] [d] [g]
Ы ы /ɯ/ /ə/ /ɯ/ /ɨ/ /ɯ/ /ɤ/ /ɯ/ /ɯ/ /i/ /ʉ/ /i/ /ɪ/, /ɨə/
Ӹ ӹ  
Ь ь [g] /ʲ/ /ʔ/ /ʲ/ [g] /ʲ/ [g] [g] /ʲ/ [g]
Ҍ ҍ  
Э э /e/ (/e/) /e/ /e/, /æ/ /e/ /e/, /ʔ/ (/e/) /e/ /ɛ/ /e/ /ɛ/ /e/ /ɛ/
Ӭ ӭ  
Ю ю /ju/ /jʉw/, /jʊ//w/ /ju/, /jy/ /y/ /ju/ /ju/, /jy/ (/ju/) /ju/ (/ju/) [/ju/ /ju/, /jʊ/ /jʊ/ /iɤu/
Я я /ja/ /jɑ/ /ja/, /jɑ/ /æ/ /ja/ /ja/, /jæ/ (/jɑ/) /ja/ (/ja/) (/jɑ/ (/ja/) /ja/ /ia/, /iɑ/
Lingvo az tk kk ky krc ba tt alt kjh sah tyv uz ug cv evn bua mn xal dng
  • [a] La literojn ѐ kaj ѝ oni rigardas variantoj de literoj е kaj и respektive, do ili ne estas apartaj literoj. Sed ili ja ĉeestas en la tabeloj, ĉar ili estas uzataj en kelkaj sudslavaj lingvoj por eviti ambiguecon kaj havas apartajn Unikodajn kodojn.
  • [b] La literoj з́ kaj с́ ĉeestas nur en montenegra alfabeto, la cetero de kiu estas tute identa al la serba alfabeto, do ne estas apartaj kolumnoj.
  • [c] En la rusa ordinare la literon ё oni skribas sen tremao, tute same kiel е. Nur en porinfanaj eldonoj kaj en eldonoj por tiuj, kiuj lernas la rusan, oni ĉiam uzas la literon ё.
  • [d] En tiuj lingvoj ъ montras, ke antaŭa konsonanto ne estas palataligita.
  • [d] En la oseta ъ kune kun konsonanto signifas novajn fonemojn, precipe ejektivojn.
  • [f] En la ĉeĉena lingvo ь kune kun konsonantoj aŭ vokaloj signifas novajn fonemojn.
  • [g] Uzata nur en pruntovortoj.
  • Ekzistas multaj lingvoj, por kiuj oni uzas pli ol unu alfabeto (ekzample, krom la cirila oni uzas la latinan aŭ/kaj la araban alfabeton).
  • En la belorusa kaj la ukraina oni uzas apostrofon, kiu indikas, ke antaŭa konsonanto ne estas palataligita.
  • En la azerbajĝana oni uzas apostrofon ⟨ʼ⟩ kiel literon.
  • En la neneca oni uzas apostrofon ⟨ʼ⟩ kaj duopan apostrofon ⟨ˮ⟩ kiel literojn.

Referencoj redakti

  1. Ager, Simon (ed.) Omniglot: writing systems & languages of the world. Cyrillic script. Alirita 2020-01-05.

Eksteraj ligiloj redakti