Savoja dinastio

La Domo de Savojo estas eŭropa dinastio, kiu titoliĝis grafo de Savojo (1033) kaj poste duko de Savojo (1416), princo de Piemonto, reĝo de Kipro kaj Jerusalemo, reĝo de Sicilio (1713), reĝo de Sardio (1720) kaj fine reĝo de Italio (1861). Ankaŭ efemera imperiestro de Etiopio (1936) post la konkero de tiu lando far la faŝistaj trupoj.

Savoja dinastio
Dinastio
Blazono
nobela familio
Apero	1003 vd
Fino	12-a de junio 1946 vd
Lando	Reĝlando Italio vd
Dinastiaj rilatoj
Fondinto	Umberto la 1-a la Blanka-Mana vd
Branĉoj	dinastio Savojo-Karinjano • dinastio Savojo-Aĥeo • dinastio Savojo-Racconigi • dinastio Savojo-Aosta • dinastio Savojo-Nemours • dinastio Savojo-Villars • dinastio Savojo-Soissons • grafoj de Villafranca • Savojo-Bresse • House of Savoy-Genoa vd
Regadoj
Grafoj de Savojo
Dum	1033–
Dukoj de Savojo
Dum	1416–
Titularaj reĝoj de Jerusalemo
Dum	1416–
Titularaj reĝoj de Armenio
Dum	1416–
Titularaj reĝoj de Kipro
Dum	1416–
Reĝoj de Sicilio
Dum	1713–1720
Reĝoj de Sardio
Dum	1720–1861
Reĝoj de Italio
Dum	1861–1946
Imperiestro de Etiopio
Dum	1936–1941
Reĝo de Hispanio
Dum	1870–1873
Reĝo de Albanio
Dum	1939–1943
vd	Fonto: Vikidatumoj

Blazono de Savojo ("de gorĝo kun arĝenta kruco") kun duka krono kaj kolringo de la Ordeno de la Tre Sankta Anunciacio

Blazono de Savojo ekde 1890

Nobelecaj titoloj

Ĝiaj titoloj estas "per la dia graco":

• Reĝo de Sardio, de Kipro, de Jerusalemo kaj de Armenio.
• Princo de Piemonto, de Karinjano (Carignan), de Oneglio, de Poitin, de Trin, de Carmagnola, de Montmélian, de Chieri, de Dronero, de Crescentino, de Riva de Chieri kaj Banna, de Busca, de Bene, de Brà.
• Princo kaj Ĉiama Vikario de la Sankta Romia Imperio en Italio kaj Princo kaj Prefekto de la duklando de Aosto.
• Duko de Savojo, de Ĝenovo, de Montferato, de Aosto, de Chablais, de Ĝenevo, de Plaisance.
• Markizo en Italio, de Saluzzo, de Suzo, de Maro, de Oristano, de Cesana, de Savona, de Tarentezo (Tarentaise), de Borgomanero kaj Curregio, de Caselle, de Rivoli de Pianezza, de Govone, de Salussola, de Racconigi… de Cavallermaggiore, de Marene, de Modane kaj de Lanslebourg (nun parto de Val-Cenis), de Livorno Ferraris, de Santhia, de Aglié, de Centallo kaj Demonte, de Desana, de Ghemme, de Vigone.
• Grafo de Morianio (Maurienne), de Barge, de Villefranche, de Genevois (la ĉirkaŭaĵo de Ĝenevo), de Nico, de Tende, de Romont, de Asti, de Alessandria, de Goceano, de Novarre, de Tortone, de Bobbio, de Soissons, de Saint-Antioco (en Sardio), de Pollenzo, de Roccabruna (en Piemonto), de Tricerro, de Bairo, de Ozegna, de Appertole.
• Barono de Vaud kaj de Faucigny.
• Senjoro de Vercelli, de Pignerol, de Lommelline kaj de la valo de la Sesia, de la markizolando de Ceva.
• Granda Senjoro de Monaco, de Roquebrune kaj de dekono de Menton.
• Patricio nobela venecia, patricio de Ferrare.
• Suvereno kaj Estro de la Reĝa Domo de Savojo.

Ŝtatoj de Savojo

Mapo de la Savojaj Ŝtatoj

La Ŝtatoj de Savojo grade konstruiĝis kun periodoj de disvolviĝo kaj de malvolviĝo (kutime favore al Francio).

La unua ĉefurbo de la Savojaj Ŝtatoj estis la urbo nun franca Chambéry (ŝamberi), anstataŭita en 1563 de la urbo nun itala Torino, kiu estis malpli facile atakebla de la francoj. En la sama epoko la Domo de Savojo devigis en ĉiuj siaj ŝtatoj la skriban uzon de la toskana lingvo itala, kiu estis preskaŭ neparolata en la duklando.

La Ŝtatoj de Savojo malaperis post la Traktato de Torino, kiun subskribis je la 24-a de marto 1860 la franca imperiestro Napoleono la 3-a kaj Viktoro Emanuelo la 2-a, kiu estis reĝo de Sardio, de Kipro kaj de Jerusalemo, kaj duko de Savojo. Tiu lasta donis al Francio la duklandon de Savojo, kiu fariĝis la francaj departementoj de Savoie kaj Haute-Savoie, kaj la graflandon de Nico kun la urboj Menton kaj Roquebrune, kiuj fariĝis la franca departemento de Alpes-Maritimes. Li konservis siajn aliajn terposedaĵojn kaj faris el ili parton de la nova reĝlando de Italio.

1) Jen la provincoj, kiuj daŭre partoprenis en la Ŝtatoj de Savojo :

• la duklando de Savojo, dividita en provincoj :
  • la Savojo mem aŭ Duka Savojo, kun sia ĉefurbo Chambéry
  • la Morianio (Maurienne : morJEN), kun sia ĉefurbo Saint-Jean-de-Maurienne (Sankta Johano de Morianio)
  • la Tarentezo (Tarentaise : taranTEZ), kun sia ĉefurbo Moûtiers (mutje)
  • la Ĝenevio (Genevois: ĵenvuA, d:Q570659, sen la urbo Ĝenevo!), kun sia ĉefurbo Annecy (ansi)
  • la Faucigny (fosinJI), kun sia ĉefurbo Bonneville (bonvil)
  • la Chablais (ŝablE, d:Q869650), kun sia ĉefurbo Thonon-les-Bains (tonon-le-ben)
• la Piemonto, kun sia ĉefurbo Torino
• la Aosta Valo, kun sia ĉefurbo Aosto
• la graflando de Nico
• Sardio... per la interŝanĝo Sicilio/Sardio difinita de la Traktato de Utrecht kaj konfirmita de la Traktato de Londono je la 2-a de aŭgusto 1718, la Ŝtatoj de Savojo (duklando) fariĝis la Reĝlando de Sardio (Regnum Sardiniae et Corsicae) kun sia ĉefurbo en Torino. Vic-reĝlando estis starigita en Cagliari antaŭ la kompleta unuiĝo en 1847, kiu nuligis la sardiajn statutojn.

2) Jen la tri provincoj, kiuj portempe partoprenis en la Ŝtatoj de Savojo de la 13-a jarcento ĝis la Traktato de Liono en 1601 :

• la Bresse (bres), kun sia ĉefurbo Bourg-en-Bresse (bur-en-bres)
• la Bugey (buĵe)
• la lando de Gex (ĵeks)

3) Jen la provincoj, kiuj mallonge partoprenis en la Ŝtatoj de Savojo :

• la urbo Ĝenevo
• la provinco de Carouge (karuĵ)
• la lando de Vaŭdo, kun sia ĉefurbo Laŭzano
• la kantono de Neŭŝatelo
• la Valezo kun sia ĉefurbo Sion
• Sicilio
• la Franc-Lyonnais (fran-ljone)
• la urbo Oneglio (nuntempe parto de Imperia)
• la liberaj urboj Menton kaj Roquebrune, protektataj, sed ne aneksitaj de la reĝo de Sardio de 1848 ĝis 1861

Genealogio

La originoj de la Domo de Savojo estas tre malfacile konateblaj pro manko de tiamaj dokumentoj. La fondinto de la dinastio Umberto la 1-a de Savojo "Blanka Mano" aperis inter la kunuloj de la reĝo Rodolfo la 3-a de Burgonjo kaj de lia edzino Ermengardo fine de la 10-a jarcento. Iuj asertis, ke li havas saksan originon tra la "duko Beroldo" (nevo de la imperiestro Odono kaj patro de la grafo Umberto), kaj tio klarigus la intimajn ligojn kun la familio de Saksio ĝis la 19-a jarcento. Aliaj preferis originon gaŭla-romianan aŭ eĉ nobelecan de Romio por pli favora destino de la dinastio en Italio.

La kutima regulo hereda estas la vira unuenaskiteco de la Salia Leĝo: heredas la plej proksima kaj la plej aĝa viro el la familio de la ĵus mortinta suvereno kaj estro de la Domo de Savojo. La numerado de ĝiaj sinsekvaj estroj ne konsideras la ŝanĝojn de titolo. La ununura escepto devenas de la reĝoj Umberto la 1-a kaj Umberto la 2-a de Italio, kiuj titoliĝis ne laŭ nure savoja kutimo, kaj konsekvence ne estis Umberto la 3-a aŭ la 4-a...

La Domestro de Savojo estis :

• la grafo kaj poste la duko de Savojo antaŭ 1861
• la reĝo de Italio de 1861 ĝis 1946.
• Umberto la 2-a de Italio de 1946 ĝis 1983
• post 1983 lia filo, la princo de Napolo Viktoro-Emanuelo de Savojo. Sed iuj reĝistoj ne plu konsideras lin inda fariĝi reĝo post lia geedziĝo en 1970 kun burĝidino Marina Doria, kaj anstataŭe apogas la dukon Amadeo la 3-a de Aosto kaj lian filon Ajmono.

La Domo de Savojo havas plurajn branĉojn :

• 1) la "unuenaskiteca" branĉo estingiĝis en 1263, kiam mortis Bonifaco de Savojo, kaj estas duenaskito de la branĉo de Piemonto, kiu fariĝis Domestro de Savojo (Amadeo la 5-a de Savojo).
• 2) la branĉo de la senjoroj de Piemonto, kiu devenas de Tomaso la 2-a de Piemonto (m.1259). Li havis tri filojn, kiuj fondis tri branĉojn:
  • Tomaso la 3-a de Piemonto fondis la branĉon de la senjoroj de Piemonto, kiu estingiĝis en 1418.
  • Amadeo la 5-a de Savojo fondis novan branĉon de grafoj de Savojo.
  • Ludoviko la 1-a de Vaŭdo fondis la branĉon de la senjoroj de Vaŭdo, kiu estingiĝis en 1339.
• 3) La branĉo de la grafoj de Savojo fondita de Amadeo la 5-a donis plurajn branĉetojn :
  • la unuenaskiteca branĉeto estingiĝis en 1831, kaj familiano de Savoie-Carignan (Savojo-Karinjano) fariĝis Domestro de Savojo.
  • la branĉeto de Savoie-Nemours (Savojo-Nemuro) estingiĝis en 1659. Ĝin fondis Filipo de Savojo (m.1533), duko de Nemours (Nemuro) kaj filo de Filipo la 2-a de Savojo.
  • la branĉeto de Savoie-Carignan (Savojo-Karinjano), kiun fondis Tomaso de Savojo (m.1533), princo de Carignan (Karinjano) kaj filo de Karlo-Emanuelo la 1-a de Savojo. La unuenaskiteca idaro havas ankoraŭ reprezentantojn : ĝi fariĝis en 1831 la Domo de Savojo kaj en 1861 la Domo de Italio. Duenaskiteca idaro de la grafoj de Soissons (Sŭasono) estingiĝis en 1736. La Domo de Italio donis du "duenaskitecajn" idarojn, kiuj ankoraŭ havas reprezentantojn : la dukoj de Ĝenovo kaj la dukoj de Aosto (Savojo-Aosto).

Grafoj de Savojo (11-a jarcento–1416)

Umberto la 1-a "Blanka Mano" (ĉ.980-ĉ.1027-1048), 1-a de la grafoj de Savojo
│
├─> Amadeo la 1-a "la Vosto" (?- ĉ.1047-ĉ.1051), 2-a grafo de Savojo
│
└─> Odono la 1-a (?-ĉ.1051-ĉ.1060), 3-a grafo de Savojo
    │
    ├─> Petro la 1-a (?-ĉ.1060-ĉ.1078), 4-a grafo de Savojo
    │
    └─> Amadeo la 2-a (ĉ.1048-ĉ.1078-1094), 5-a grafo de Savojo
        │
        └─> Umberto la 2-a "la Dika" (?-1094-1103), 6-a grafo de Savojo
            │
            └─> Amadeo la 3-a (ĉ.1095-1103–30-a de aŭgusto 1149), 7-a grafo de Savojo, mortis dum la 3-a Krucmilito
                │
                └─> Umberto la 3-a "la Beatulo" (1136-1149-1189), 8-a grafo de Savojo
                    │
                    └─> Tomaso la 1-a (ĉ.1177-1189-1233), 9-a grafo de Savojo kaj Senjoro de Piemonto
                        │
                        ├─> Amadeo la 4-a (1197-1233-1253), 10-a grafo de Savojo
                        │   │
                        │   └─> Bonifaco la 1-a "Roland" (1244-1253-1263), 11-a grafo de Savojo
                        │
                        ├─> Tomaso la 2-a (1199-1259) >>> princoj de Piemonto
                        │   │
                        │   ├─> Tomaso la 3-a (1248-1282)
                        │   │   │
                        │   │   └─> Filipo la 1-a (1278-1334), princo de Aŝajo de 1301 à 1307
                        │   │       │
                        │   │       └─> Ĵakvo (1315-1367)
                        │   │           │
                        │   │           ├─> Filipo la 2-a (1340-1368)
                        │   │           │
                        │   │           ├─> Amadeo (1363-1402)
                        │   │           │
                        │   │           └─> Ludoviko (1364-1418)
                        │   │
                        │   ├─> Amadeo la 5-a "la Granda" (ĉ.1249-1285-1323), 14-a grafo de Savojo
                        │   │   │
                        │   │   ├─> Eduardo la 1-a "la Liberala" (1284-1323-1329), 15-a grafo de Savojo
                        │   │   │
                        │   │   └─> Ajmono la 1-a "la Pacema" (1291-1329-1343), 16-a grafo de Savojo
                        │   │       │
                        │   │       └─> Amadeo la 6-a "la Verda Grafo" (1334-1343-1383), 17-a grafo de Savojo
                        │   │           │
                        │   │           └─> Amadeo la 7-a "la Ruĝa Grafo" (1360-1383-1391), 18-a grafo de Savojo
                        │   │                │
                        │   │                └─> Amadeo la 8-a "la Pacema" (1383-1416-1451), 19-a grafo
                        │   │                    kaj 1-a de la dukoj de Savojo, princo de Piemonto
                        │   │
                        │   └─> Ludoviko la 1-a (1250-1302) >>> senjoroj de Vaŭdo
                        │       │
                        │       └─> Ludoviko la 2-a (1290-1350)
                        │           │
                        │           └─> Ludoviko la 3-a (m.1339)
                        │
                        ├─> Petro la 2-a (ĉ.1203-1263-1268), 12-a grafo de Savojo
                        │
                        └─> Filipo la 1-a (1207-1268-1285), 13-a grafo de Savojo

Dukoj de Savojo (1416-1720) kaj Reĝoj de Sardio (1720-1860)

Amadeo la 8-a (1383-1416-1451), 1-a de la dukoj de Savojo, princo de Piemonto.
Oni elektis lin kiel Papon en 1469. Tial li abdikis favore al sia filo kaj fariĝis la Antipapo Felikso la 5-a
│
└─> Ludoviko la 1-a (1413-1440-1465), 2-duko de Savojo
    │
    ├─> Amadeo la 9-a "la Beatulo" (1435-1465-1472), 3-a duko de Savojo
    │   │
    │   ├─> Filiberto la 1-a "la Ĉasisto" (1465-1472-1482), 4-a duko de Savojo
    │   │   kun Jolando de Francio kiel regentino
    │   │
    │   └─> Karlo la 1-a "la Militisto" (1468-1482-1490), 5-a duko de Savojo
    │       │
    │       └─> Karlo la 2-a aŭ Karlo-Johano-Amadeo (1489-1490-1496), 6-a duko de Savojo
    │           kun Blankino de Montferato kiel regentino
    │
    ├─> Ludoviko (1436-1482), grafo de Ĝenevo, reĝo de Kipro
    │
    └─> Filipo la 2-a "Senlanda" (1438-1496-1497), 7-a duko de Savojo
        │
        ├─> Filiberto la 2-a "la Bela" (1480-1497-1504), 8-a duko de Savojo
        │
        ├─> Karlo la 3-a "la Bona" (1486-1504-1553), 9-a duko de Savojo
        │   │
        │   └─> Emanuelo-Filiberto la 1-a "Fer-Kapa" (1528-1553-1580), 10- duko de Savojo
        │       │
        │       └─> Karlo-Emanuelo la 1-a "la Granda" (1562-1580-1630), 11- duko de Savojo
        │           │
        │           ├─ Viktoro-Amedeo la 1-a (1587-1630-1637), 12-a duko de Savojo
        │           │  │
        │           │  ├─> Francisko-Jacinto la 1-a (1627-1637-1638), 13-a duko de Savojo
        │           │  │   kun Kristino de Francio kiel regentino
        │           │  │
        │           │  └─> Karlo-Emanuelo la 2-a (1634-1638-1675), 14-a duko de Savojo
        │           │      kun Kristino de Francio kiel regentino
        │           │      │
        │           │      └─> Viktoro-Amadeo la 2-a (1666-1675-1732), 15- duko de Savojo,
        │           │          kun Maria-Johanino Baptistino de Savojo-Nemuro kiel regentino de 1675 ĝis 1684
        │           │          reĝo de Sicilio (1713-1720) kaj la 1-a de la reĝoj de Sardio (1720-1730)
        │           │          abdikis favore al sia filo je la 3-a de septembro 1730
        │           │          sed poste provis denove reĝiĝi kaj estis enprizonigita
        │           │          │
        │           │          └─> Karlo-Emanuelo la 3-a (1701-1730-1773), 2-a reĝo de Sardio
        │           │              │
        │           │              └─> Viktoro-Amadeo la 3-a (1726-1773-1796), 3-a reĝo de Sardio
        │           │                  │
        │           │                  ├─> Karlo-Emanuelo la 4-a (1751-1796-1819), 4-a reĝo de Sardio
        │           │                  │   abdikis je la 4-a de junio 1802 favore al sia filo Viktoro-Emanuelo
        │           │                  │
        │           │                  ├─> Viktoro-Emanuelo la 1-a (1759-1802-1824), 5-a reĝo de Sardio
        │           │                  │   abdikis je la 13-a de marto 1821 favore al sia frato Karlo-Felikso
        │           │                  │
        │           │                  └─> Karlo-Felikso la 1-a (1765-1831), 6-a reĝo de Sardio
        │           │
        │           └─> Tomaso (1595-1656), princo de Karinjano >> Domo de Savojo-Karinjano
        │               │
        │               ├─> Emanuelo-Filiberto (1628-1709)
        │               │   │
        │               │   └─> Viktoro-Amadeo la 1-a (1690-1741)
        │               │       │
        │               │       └─> Ludoviko-Viktoro (1721 † 1778)
        │               │           │
        │               │           └─> Viktoro-Amadeo la 2-a (1743 † 1780)
        │               │               │
        │               │               └─> Karlo-Emanuelo (1770 † 1800)
        │               │                   │
        │               │                   ├─> Karlo-Alberto la 1-a (1798-1831-1849), 7-a reĝo de Sardio
        │               │                   │   abdikis je la 23-a de marto 1849 favore al sia filo
        │               │                   │   │
        │               │                   │   ├─> Viktoro-Emanuelo la 2-a (1820-1849-1878)
        │               │                   │   │   8-a reĝo de Sardio kaj 1-a de la reĝoj de Italio
        │               │                   │   │
        │               │                   │   │
        │               │                   │   └─> Amadeo la 1-a (1845-1890)>>> dukoj de Aosto
        │               │                   │       reĝo de Hispanio
        │               │                   │       │
        │               │                   │       └─> Emanuelo-Filiberto (1869-1931)
        │               │                   │           │
        │               │                   │           ├─> Amedeo la 2-a ((1898-1942
        │               │                   │           │   vic-reĝo de Etiopio
        │               │                   │           │
        │               │                   │           └─> Ajmono (1900-1948
        │               │                   │               reĝo de Kroatio (Tomislavo la 2-a)
        │               │                   │               │
        │               │                   │               └─> Amadeo la 3-a (1943)
        │               │                   │
        │               │                   └─> Ferdinando (1822-1855) >>> dukoj de Ĝenovo
        │               │                       │
        │               │                       └─> Tomaso (1854-1931)
        │               │                           │
        │               │                           ├─> Ferdinando (1884-1963)
        │               │                           │
        │               │                           └─> Eŭgenio (1906), duko de Ankono
        │               │
        │               └─> Eŭgenio-Maŭrico (1635-1673) >>> grafoj de Sŭasono
        │                   │
        │                   ├─> Ludoviko-Tomaso (1657-1702)
        │                   │   │
        │                   │   ├─> Emanuelo-Tomaso (1687-1729)
        │                   │   │
        │                   │   └─> Eŭgenio-Johano-Francisko (1714-1734)
        │                   │
        │                   └─> Eŭgenio (1663-1736)
        │
        └─> Filipo (1490-1533) >>> dukoj de Nemuro
            │
            └─> Ĵakvo (1531-1585)
                │
                ├─> Karlo-Emanuelo (1567-1595)
                │
                └─> Henriko la 1-a (1572-1632)
                    │
                    ├─> Ludoviko (1615-1641)
                    │
                    ├─> Karlo-Amadeo (1624-1652)
                    │
                    └─> Henriko la 2-a (1625-1659)

Reĝoj de Italio (1861-1946)

Viktoro-Emanuelo la 2-a (1820-1878), 8-a reĝo de Sardio (1849) kaj poste 1-a reĝo de Italio (1861)
│
└─> Umberto la 1-a (1844-1878-1900), 2-a reĝo de Italio
    │
    └─> Viktoro-Emanuelo la 3-a (1869-1900-1947), 3-a reĝo de Italio
        Li abdikis je la 9-a de majo 1946 favore al sia filo.
        │
        └─> Umberto la 2-a (1904-1946-1983), 4-a reĝo de Italio ĝis la 2-a de junio 1946.
            Li forlasis la regadon kaj ekziliĝis kiam la itala popolo referendumis por la respubliko
            │
            └─> Viktoro-Emanuelo (1937-?) heredis en 1983 la domestrecojn dukan de Savojo kaj reĝan de Italio
                │
                └─> Emanuelo-Filiberto (1972-?), princo de Venecio

Devizo

La Domo de Savojo havas enigman devizon FERT, kiu aperis ĉirkaŭ 1392 kaj kies signifo estas necerta. En 1409 la prefaco de la statutoj de la Ordeno de la Tre Sankta Anunciacio interpretas tiun vorton FERT kiel ĵuritan fidelecon al la Sankta Virgulino Maria (Fert Vincula Fidei). Iuj proponis plurajn aliajn signifojn : ĉu la akronimo de latina frazo "Fortitudo Eius Rhodum Tenuit" ("Lia braveco defendis Rodison"), alude al la milita ekspedicio de la grafo Amadeo la 3-a de Savojo dum la 2-a Krucmilito ? Ĉu "Foedere Et Tenemur Religion" ("Ni estas devigitaj de Alianco kaj de Religio") ? Ĉu la mokaĵoj alude al la vivo de Viktoro-Amadeo la 2-a "Foemina Erit Ruina Tua" ("Virino ruinigos vin") kaj "Frappez, Entrez, Rompez Tout" ? ("Frapu, Eniru, Rompu Tute") ?! Daŭras la mistero ...

Ordenoj de la Domo de Savojo

Ekzistas pluraj Ordenoj de la Domo de Savojo :

• Ordeno de la Tre Sankta Anunciacio, kreita ĉ. 1363 de la grafo Amadeo la 6-a de Savojo kaj poste plufoje modifita.
• Ordeno de Sanktaj Maŭrico kaj Lazaro, kreita en 1424 de la duko Amadeo la 8-a de Savojo.
• Ordeno de Savojo (kreita por la militistoj de Viktoro-Emanuelo la 1-a de Savojo en 1815 kaj poste kreita por la civiluloj en 1831 de la Karlo-Alberto de Savojo).
• Ordeno de la Krono de Italio (kreita en 1868 de la reĝo Viktoro-Emanuelo la 2-a
• Ordeno de Merito de Savojo (kreita en 1988 de S.A.R. la princo Viktoro-Emanuelo).

Tombejoj

Abatejo de Hautecombe en 1864

Baziliko de Superga

Ili estis tradicie entombigitaj en la abatejo Hautecombe, kiun fondis en 1125 la grafo Amadeo la 3-a de Savojo borde de la franca lago Bourget. La reĝo de Sardio Karlo-Emanuelo la 3-a de Savojo inaŭguris je la 5-a de novembro 1731 la bazilikon de Superga ĉe Torino, kiun konstruis la baroka arkitekto itala Filippo Juvarra, kaj en kiu estas entombigitaj la suverenoj de Sardio ekde Viktoro-Amadeo la 2-a ĝis Karlo-Alberto (krom Karlo-Felikso kiu ripozas en Hautecombe). La reĝoj de Italio Viktoro-Emanuelo la 2-a kaj Umberto la 1-a estas entombigitaj en la Panteono de Romo, kaj la aliaj en Hautecombe.

 

 

Bibliografio

• Gravaj verkoj legendaj pri la Domo de Savojo :

CIBRARIO (L.) : Storia della monarchia di Savoia. 3 vol. Turin, 1844

COGNASSO (F.) : I Savoia. Milan, 1971.

COSTA DE BEAUREGARD (H.) : Mémoires historiques sur la Maison Royale de Savoie et sur les pays soumis à sa domination puis le commencement du XI° siècle jusqu’à 1796 inclusivement. 3 vol. Turin, 1816

DUMAS (A.) : La Maison de Savoie, 5 vol. Turin, 1852-1857.

GUICHENON (S.) : Histoire généalogique de la Maison Royale de Savoie, Lyon, 1660.

FERRERO Di LAVRIANO (F.M.) : Histoire genealogique de la Maison Royale de Savoye (rist. anast. 1732) 2003, eldonejoj OrsiniDeMarzo.com, Milano, ISBN 88-7531-003-3

HAYWARD (H.) : Histoire de la Maison de Savoie. 2 vol. Paris, 1941.

LITTA (P.) : "Tavole genealogiche della Real Casa di Savoia" In famiglie celebri italiane.

LOVIE (J.) : "La Maison de Savoie et l’Europe" in l’Histoire en Savoie. 56. 1979.

MANZONI (G) : Epopea di Savoia. Milan, 1932.

OLIVA (G.) : I Savoia, novecento anni di une dinastia. Milan, 1998

RICOTTI (E.) : Storia della monarchia piemontese, Florence, 1861.

TAVEAU (J.M.) : La Maison de Savoie. Montfleury. 1979.

• Koncizaj verkoj pri la Domo de Savojo ĝis la 15-a jarcento :

CARBONELLI (G.) : Come vivevano i primi conti di Savoia. Casale, 1931.

CHAUME (M.) : "Etudes carolingiennes. Le problème de la Maison de Savoie" in Annales de Bourgogne. III. 21932.

CORDEY (J.) : "Les comtes de Savoie et les rois de France pendant la guerre de cent ans" in Bibliothèque de l’Ecole des Hautes Etudes. Fasc. 189, Paris, 1907.

COX (E.) : The eagles of Savoy, the house of Savoy XIIIth century. Princeton, 1973.

DE MANTEYER (G.) : La Provence du premier au douzième siècle. Paris, 1908.

DE MANTEYER (G.) : Les origines de la Maison de Savoie en Bourgogne Grenoble, 1901-1904.

DEMOTZ : "Histoire de la Maison de Savoie, les comtes qui en 400 ans firent la Savoie" in L’Histoire en Savoie 5 5, 1979. rééd 1994. .

DEMOTZ (B.) : Le comté de Savoie du début du XIII° siècle au début du XV° siècle, étude du pouvoir dans une principauté réussie. Thèse Lyon 3. 1985.

GERBAIX DE SONNAZ (A.) : Studi storici sul contado di Savoia e marchesato in Italia, Turin, 1883

LABRUZZI (F.) : La monarchia di Savoia dalle origini all’anno 1103, Rome, 1900.

MARIE JOSE : La Maison de Savoie (les origines, le comte vert et le comte rouge). Paris, 1956.

MUGNIER (F.) : Les Savoyards en Angleterre au XIII° siècle. Chambéry , 1890.

ROUBERT (J.) : "La seigneurie des archevêques–comtes de Tarentaise du X° au XVI° siècle" In Mémoires de l’Académie de Savoie.1961.

TABACCO (G.) : Lo stato sabaudo nel sacro Romano Impero. Turin, 1928.

RENAŬ (C.) : "le comté humbertien de Savoye-Belley" in Bulletin de la Société Le Bugey. 1911.

• Koncizaj verkoj pri la Domo de Savojo dum la 16-a kaj 17-a jarcentoj :

AMORETTI (G)° : Il ducato di Savoia dal 1559 al 1713. Turin, 1984.

IOLI (G.) : Da Carlo Emmanuele I a Vittorio Amedeo 2, actes du congrès de San Salvatore Montferrato des 20-22 septembre 1985.

LOVIE (J.) : "Histoire de la Maison de Savoie, les ducs de Savoie". in l’Histoire en Savoie 67. 1982. reed. 1994.

• Koncizaj verkoj pri la Domo de Savojo dum la 18-a kaj 19-a jarcentoj :

ALBERTI (degli) : Lettere inedite di Carlo Emmanuele IV, Vittorio Emmanuele I, Carlo Felice e Carlo Alberto Turin, 1901.

MACK SMITH (D.) : I Savoia re d’Italia. 1990, rééd 1992

PALLUEL-GUILLARD (A.) : "Histoire de la Maison de Savoie: les rois" in L’Histoire en Savoie. 79, 1985. Reed. 1994.

Bildoj

Homoj

• 
  la 10-a grafo:
  Amadeo la 4-a
• 
  la 11-a grafo:
  Bonifaco la 1-a
• 
  la 12-a grafo:
  Petro la 2-a
• 
  la 13-a grafo:
  Filipo la 1-a
• 
  la 14-a grafo:
  Amadeo la 5-a
• 
  la 15-a grafo:
  Eduardo la 1-a
• 
  la 16-a grafo:
  Ajmono la 1-a
• 
  la 17-a grafo:
  Amadeo la 6-a
• 
  la 18-a grafo:
  Amadeo la 7-a
• 
  la 19-a grafo:
  Amadeo la 8-a

Blazonoj

• 
  Origino saksa: la ĉevalo de Malsupra Saksio kaj la striata blazono de Saksio
• 
  Malnova blazono savoja
• 
  Savoja blazono ekde Tomaso la 1-a
• 
  Savojo 1563
• 
  Savojo 1630
• 
  Savojo 1720
• 
  Savojo 1815
• 
  Savojo 1831
• 
  Flago de Italio 1861–1946
• 
  Piemonto
• 
  Savojo-Nemuro 1652
• 
  Savojo-Karinjano 1630
• 
  Savojo-Aosto
• 
  Savojo-Karinjano-Sŭasono
• 
  Savojo-Ĝenovo
• 
  Kruco de "Sanktaj Maŭrico kaj Lazaro"

Eksteraj ligiloj

• Historio de Savojo en la franca Vikipedio.
• Historio de Savojo 1416-1792 en la franca Vikipedio.
• Historio de Savojo 1792-1815 en la franca Vikipedio.
• Blazonoj de la Dinastio de Savojo en la franca Vikipedio
• Kategorio: Domo de Savojo en la itala Vikipedio
• Lakona historio de la Dinastio de Savojo angle
• Genealogio de la Dinastio de Savojo angle
• Oficialaj retpaĝoj de la Dinastio de Savojo (itale)
• Oficialaj retpaĝoj de la dinastiaj ordenoj de Savojo (france, angle, itale)
• Oficialaj retpaĝoj de la Internacia Asocio de la Kavaliroj de la Dinastiaj Ordenoj de Savojo
• Oficialaj retpaĝoj de la Dukoj de Aosto (france, angle, itale)
• Historio de la Dinastio de Savojo (franclingve)
• Historio de la Dinastio de Savojo Arkivigite je 2007-02-05 per la retarkivo Wayback Machine (itale)
• Bibliografio (en la lingvoj itala kaj franca)
• Oficialaj retpaĝoj de la Honora Gardistaro de la Dinastio de Savojo (itale)
• Popularaj retpaĝoj de la Dinastio de Savojo (france, angle, itale)
• Gazeto de la itala reĝeco Arkivigite je 2008-01-05 per la retarkivo Wayback Machine (itale)