Francisko el Asizo
|
Ne konfuzu ĉi tiun artikolon kun Sankta Francisko de Salezo. |
Sankta Francisko el Asizo (aŭ de Assisi) (26-a de septembro 1181 – 3-a de oktobro 1226) estas unu el la plej famaj kristanaj sanktuloj kaj la fondinto de la religia ordeno franciskanoj, unu el la ĉefaj ordenoj de katolikismo.
| Sankta | ||
| Francisko el Asizo | ||
|---|---|---|
| protektanto de la sankta Lando | ||
| ||
| Persona informo | ||
| Francesco Francesco d'Assisi | ||
| Naskonomo | Giovanni di Pietro di Bernardone | |
| Naskiĝo | 26-a de septembro 1181 en Asizo | |
| Morto | 3-an de oktobro 1226 en Portiuncula | |
| Tombo | Baziliko Sankta Francisko el Asizo [#] | |
| Religio | katolika eklezio [#] | |
| Etno | Italoj [#] | |
| Lingvoj | itala • latina • franca [#] | |
| Familio | ||
| Patro | Pietro di Bernardone dei Moriconi [#] | |
| Patrino | Pica de Bourlemont [#] | |
| Edz(in)o | – | |
| Profesio | ||
| Okupo | poeto • romkatolika diakono • verkisto de religia literaturo • verkisto [#] | |
| Laborkampo | teologio • mistikismo [#] | |
| Sanktulo, ordenfondinto | ||
| Festotago | 4-a de oktobro | |
| Atributoj | froko, stigmatoj, kranio de mortinto, lupo, birdoj | |
| Patroneco | bestoj, ekologio | |
| [#] | Fonto: Vikidatumoj | |
DoktorinoRedakti
La speciala personeco de Francisko radiis simplecon, humilecon, amon al la Kreinto kaj al homoj, asketismon, popolan piecon kaj ĝojon. Li estas atribuita kredi, ke la naturo mem estas spegulo al Dio. Li lasis profundan impreson, kiu baldaŭ maturiĝis en kolekton de legendoj pri liaj kutimoj kaj spertoj. Aparte ofta estas la antikva kolekto de legendoj "La Floretoj de Francisko". Ĉi tiu kolekto rakontas pri la karaktero de Francisko kaj rilatas al lia laboro kaj la enhavo de liaj rimarkoj pri naturo kaj homoj.
Francisko kreis novan idealon por la figuro de la retiriĝema monaĥo kaj proponis novan koncepton de la monaĥeca vivo: laŭ li la monaĥo devas intermiksiĝi kun la homoj kaj helpi la malfortulojn, la malsanulojn kaj la malriĉulojn kie ajn ili estas. Tiu ĉi principo estis novaĵo inter la koncepto de la monaĥeca vivo, kiuj ĝis lia tempo rezignis pri la principo de solidareco.
Kontraŭe al la principo de apartigo el la mondo, kiu estis la markostampo de la benediktanoj, Francisko asertis ke "la tuta mondo estas mia monaĥejo." Kaj ke la amo al kaj de Dio postulas ne nepre vivon apartigitan de la socio, sed prefere la provizon de asistado al la malfortaj kaj senhavuloj per enmiksiĝo en ĝi. De tio Francisko aboliciis la principon de restado en la monaĥejo. Kune kun siaj studentoj li moviĝis kaj vojaĝis tra Eŭropo kaj la Oriento. Male al la tendenco de la kartuzianaj kaj cistercianaj ordoj establi siajn hejmojn sufiĉe malproksima for de loĝantarcentroj, la franciskanoj funkciigis ene de la grandurboj kaj vivis en la ladurboj situantaj ĉe ĝiaj periferio. Ili disponigis asistadon kaj flegon al senhavuloj kaj malsanuloj. "Pro ĉi tiuj agoj, kelkaj akademiuloj vidas la franciskanojn kiel la unuaj socialhelpantoj en la urba okcidento.
La mondkoncepto de Francisko koncerne la figuron monaĥo, kiu estas feliĉa kaj kontenta pri sia vivo sindediĉanta al helpo de ĉiuj bezonataj, iris kontraŭ la benediktana, kiu apogis pli striktan vivkoncepton. Li vokis siajn anojn por funkcii kiel "la klaŭnoj de Dio" (latine: joculatores Domini) opiniante ke ĝojo alproksimigas la kredanton al sia Dio. Francisko ne konsideris edukadon kiel necesa formiĝo. Al li, ĝi ne alportas la monaĥon pli proksime al sia Dio, sed male povas distancigi inter ili.
La amo de Francisko al la homaro rompis preter la limoj de kristanismo. Li kontraŭbatalis la Krucmilitojn kaj kontraŭstaris al ili la principon de misio kiu diras ke, kristanismo devus esti disvastigita per la vojoj de graco - laŭ la supozo ke Jesuo Kristo ankaŭ elektintus ĉi tiun vojon. Liaj studentoj, kiuj adoptis tiun aliron, investiĝis en misia agado en la islamaj landoj kaj ankaŭ inter la mongoloj. Ili instigis la studon de la orientaj lingvoj, kaj sub ilia influo estis akceptita decido kiu adoptis la gravecon de la studo de la lingvoj ĉe la Eklezia Konferenco en Vieno, okazigita en 1311.
Francis sindetenis de esti rigora kaj pligravigi kun siaj disĉiploj sed ne estis tiel pri la demando de malriĉeco. Inspirite de la Nova Testamento, Francisko predikis absolutan malriĉecon kaj postulis ĝin de siaj disĉiploj kaj kiel individuoj kaj kiel kolektivo. Ili estis malpermesitaj akcepti donacojn preter la ĉiutagaj bezonoj kaj ili vivtenis de la laboro de siaj propraj manoj aŭ la almozoj de la kredantoj. La origina regulo ordonis eligon de la voto de malriĉeco, kiu implicas rezignon al ĉiu ajn posedaĵo ne nur por la unuopuloj, sed ankaŭ por la konventoj, kaj kiuj eltiris vivtenadon el almozo) kaj el laboro apostola aŭ ankaŭ mana. El tiu ĉi mondkoncepto, kiu festas la principon de absoluta malriĉeco, Francisko edziĝis en mistika geedziĝo al "Sinjorino Malriĉeco". Tiel farante, li eternigis ĉi tiun idealon.
HeredoRedakti
Francisko, kaj lia nurunua karaktero, estas ofte menciita en muziko, literaturo kaj arto. Sanfrancisko, la usona urbo en Kalifornio, estis tiel nomita honore al li. Li mortis la 3-an de oktobro 1226, kaj estis oficiale agnoskita kiel sanktulo de la Eklezio post nur du jaroj (kutime la proceso daŭras jarcentojn).
La festotago de Sankta Francisko estas la 4-a de oktobro. Kardinalo Jorge Mario Bergoglio, elektita papo en 2013, estas la unua papo kun pontifika nomo Francisko, demandite pri la kialo, li respondis, ke li elektis ĉi tiun nomon pro respekto kaj aprezo al la figuro de Sankta Francisko, kiel tiu, kiu vidis la malriĉulojn kaj senhavulojn kaj servis ilin kiel sian helpanton. "Li ŝanĝis historion," li diris.
Francisko estis proklamita ĉefa patrono de Italio, kune kun sankta Katerina el Sieno, la 18-an de junio 1939 de papo Pio la 12-a. La 29-an de novembro 1979, Johano Paŭlo la 2-a kronis Franciskon "la sanktulo, kiu protektas bestojn kaj la medion".
Inter la popolo li estas konata kiel “la malriĉulo el Asizo”. Lian tombon vizitas ĉiujare centoj da pilgrimantoj. Lia urbo iĝis simbolo de paco, ankaŭ ĉar ĝi gastigis kvar grandajn kunvenojn inter la reprezentantoj de la plej gravaj religioj de la mondo, kiujn invitis papo Johano Paŭlo la 2-a en 1986 kaj en 2002, Papo Benedikto la 16-a en 2011 kaj papo Francisko en 2016. Sankta Francisko el Asizo estas unu el la sanktuloj plej popularaj kaj plej respektataj en la tuta mondo. Li havas gravan rolon ankaŭ en la historio de la mezepoka itala literaturo pro sia poemo Kantiko de la kreitaĵoj. En Esperanton ĝin tradukis K. Kalocsay. Honore al sankta Francisko spektaklo pri lia vivo "Francesco" estis ludita en Esperanto dum la IJK 1997 en Asizo.
BibliografioRedakti
- Chiara Frugoni, Francesco e le terre dei non cristiani, Edizioni Biblioteca Francescana, 2012, EAN 9788879621915
Biografio de Sankta Francisko en EsperantoRedakti
- Legendo majora [1][rompita ligilo]
- La Floretoj de S. Francisko
- De Francisko el Asizo por vi de Humberto Leite Araujo
- Vivo de S. Francisko el Assisi
- La reformanto
MemoroRedakti
Ĉe enirejo de la Minoritana preĝejo en Vieno (Aŭstrio) staras statuo de Sankta Francisko el Asizo, predikanta al ĉiaspecaj bestoj, kiuj aŭskulteme premiĝis al li[1].
Nomoj en diversaj lingvojRedakti
- nederlande Franciscus van Assisi
- germane Franz von Assisi
- itale Francesco di Assisi
- hispane Francisco de Asís
- france François d'Assise
- hungare Assisi Szent Ferenc
- norvege Frans av Assisi
- dane Frans af Assisi
- rumane Francisc de Assisi
- pole Franciszek z Asyżu
- ĉeĥe František z Assisi
- angle Francis of Assisi
- portugale Francisco de Assis
Vidu ankaŭRedakti
Sankta Francisko kun sia kvar mirakloj
Sankta Francisko adoranta la krucifikson
Eksteraj ligilojRedakti
- http://198.62.75.1/www1/ofm/fra/FRAmain.html Arkivigite je 2005-12-18 per la retarkivo Wayback Machine
- http://www.catholic.org/saints/saint.php?saint_id=50
- http://www.americancatholic.org/Features/Francis/default.asp Arkivigite je 2005-04-22 per la retarkivo Library of Congress Web Archives
ReferencojRedakti
- ↑ Stanislavo Belov (2018-06-17) Vieno: morna preĝejo kaj bela promenejo (esperante). Blogger. Arkivita el la originalo je 2019-02-16. Alirita 2019-02-16.
