Septembro de 2008

Jen listo de okazaĵoj en septembro de 2008.

3-a de septembro

• Cotne Gamsaĥurdia, filo de la unua prezidento de moderna Kartvelio Zviad Gamsaĥurdia, estas arestita en la flughaveno de Tbiliso. Oni akuzas lin pri perfido, kunlaboro kun rusiaj sekurecservoj kaj preparo de ŝtata renverso, kio povas rezultiĝi 20-jarlongan enprizonigon.

4-a de septembro

• Nikaragvo komencas procedon de oficiala agnosko de Abĥazio kaj Sud-Osetio, pli frue agnoskitaj de Rusio.
• Usona vic-prezidento Dick Cheney venas en Kartvelion por kuraĝigi prezidenton Saakaŝvili. Li promesas al la lando unu miliardon da dolaroj por postmilita rekonstruo.
• En Ĉerkessk okazis ceremonio de enpostenigo de la nova prezidento de Karaĉaj-Ĉerkesio Boris Ebzejev. La respublika parlamento konfirmis lin por prezidanteco la 5-an de aŭgusto 2008. Antaŭ Ebzejev en la posteno estis Mustafa Batdijev, kiu estris la respublikon ekde 2003.

5-a de septembro

• Ĉesis funkcii la Armena atomcentralo. Ĝi estas fermita por renovigo kaj kontrolo, kiuj daŭros 85 tagojn. La atomcentralo produktas ĉ. 40% de la tuta elektro generata en Armenio.

6-a de septembro

• Prezidentoj de Armenio kaj Turkio renkontiĝis en Jerevano antaŭ la piedpilka ludo de la ilialandaj teamoj. Turkaj piedpilkistoj venkis. Armenio restas la sola eks-sovetia respubliko, kun kiu Turkio ne havas oficialajn diplomatiajn rilatojn, nun la rilatoj eble pliboniĝos.

7-a de septembro

• Tago de la urbo estis festata en Moskvo, la rusia ĉefurbo. Ĉi-jare oni festis pason de 861 jaroj ekde la oficiala fondojaro de la urbo. La feston partoprenis, laŭ taksoj, ĉirkaŭ 4,5 mln. homoj.

8-a de septembro

• Malofta en aŭtuno leviĝo de akvonivelo en la rivero Lena okazas pro pluvado, informas jakutiaj meteorologoj.

9-a de septembro

• Kartvelaj uzantoj de Interreto denove povas viziti paĝarojn el domajno .ru. La domajno estis blokita la 9-an de aŭgusto pro la milito en Sud-Osetio, tiam ankaŭ estis ĉesigitaj televidelsendoj de pluraj nekartvelaj kanaloj, inter ili EuroNews.

10-a de septembro

• Fizikistoj de CERN sukcese ekfunkciigis la Grandan Hadronan Koliziejon situantan en ĉelimaj regionoj de Svislando kaj Francio.
• Franca juĝejo rifuzis fordoni la politikan ekziliton Irakli Okruaŝvili, kiun oni serĉas en Kartvelio por juĝi lin pri korupteco.
• Komenciĝis elekto-kampanjo por posteulo de Fukuda Yasuo, la eksa partiestro de LDP kiu estas la eksa Ĉefministro de Japanio. 5 kandidatiĝis: Ishinara Nobuteru, Koike Yuriko, Aso Taro, Ishiba Shigeru kaj Yosano Kaoru.
• Dudek personoj mortis en sunaisma moskeo en Pakistano, kiam nekonataj personoj alkuris la konstruaĵon dum la vespera preĝo kaj enĵetis kelkajn manbombojn.
• NATO anoncis, ke ĝi retiras siajn ses ŝipojn el la Nigra maro, kiujn la alianco sendis pli frue lige kun la konflikto ĉirkaŭ Sud-Osetio. La ŝipoj venis el Hispanio, Germanio, Pollando kaj Usono.

11-a de septembro

• Incendio okazis en Eŭrotunelo proksime al ĝia franca enirejo; 14 personoj estis damaĝitaj, neniu pereis. Pasaĝeraj trajnoj povis ree ekveturi nur la 13-an de septembro.

14-a de septembro

• Aerbuso Boeing-737 fluginta el Moskvo al Permjo kraŝis ĉe Permjo, ĉiuj 88 flugintoj pereis. La katastrofo serioze damaĝis gravan fervojan linion (Transsib), kio kaŭzis ŝanĝon de horaro por pluraj trajnoj en daŭro de la tago.

15-a de septembro

• Mortis Richard Wright, iama klavaristo de Pink Floyd.

16-a de septembro

• Ankoraŭ 20 personoj mortis pro hinduisma terorismo en la barata ŝtato Oriso. Armitaj atakoj al kristanoj daŭras en la regiono Kandhamal ekde aŭgusto. 2,3% de baratanoj estas kristanoj.

17-a de septembro

• En Moskvo estis subskribitaj interkonsentoj pri paco kaj kunlaboro inter Rusio kaj la du ŝtatoj, antaŭe rekonitaj de Rusio, — Abĥazio kaj Sud-Osetio. Intertempe nur Nikaragvo anoncis pri sia decido rekoni la novajn ŝtatojn.
• Proksimume mil personoj protestis en la indonezia provinco Papuo-Barato (okcidenta Nov-Gvineo). Ili postulis grandigon de la nuna papua aŭtonomio ĝis absoluta sendependeco — la celo aspirata de lokanoj dum preskaŭ kvardek jaroj.
• Fiŝkaptista ŝipo „Amirani“ sub kartvela flago el porto Batumi estis haltigita en la Oĥotska Maro kun kargo de kraboj sen la necesa permesilo. Rusiaj patrolŝipoj ofte arestas ŝipojn, kiuj kontraŭleĝe kaptas valorajn speciojn en la Oĥotska maro.

19-a de septembro

• Irana prezidento Ahmadineĵad anoncis, ke li pretas partopreni en televida diskuto kun ajna el la kandidatoj por prezidenteco en Usono.
• 11 el 29 kontrolitaj kulturobjektoj estas damaĝitaj rezulte de la aŭgusta kartvela agreso en Sud-Osetio, informas „Rossijskaja gazeta“. Interalie, estas komplete detruitaj la domo-muzeo de lingvisto Vaso Abajev (li loĝis en Cĥinvalo en 1980-1990) kaj malnovaj domoj de la Jida kvartalo.
• Nord-Koreio konfirmis pri siaj planoj reokupiĝi pri konstruado de atomcentralo.

20-a de septembro

• Dekoj da homoj pereis pro eksplodo kaj poste incendio en la hotelo Marriott en Islamabado, ĉefurbo de Pakistano. Inter la pereintoj estas ambasadoro de Ĉeĥio Ivo Zdarek, 47-jara.
• Sud-Osetio festas 18-jariĝon ekde la proklamo de sia sendependeco. La solenaĵojn partoprenis oficialaj gastoj el Ĉeĉenio, Kabard-Balkario, Rostova provinco kaj parlamenta delegacio el Belgio.

21-a de septembro

• Thabo Mbeki, prezidento de Sud-Afrika Respubliko, eksiĝas antaŭ fino de sia dua periodo en la posteno. Supozeble lin anstataŭos Baleka Mbete, prezidanto de parlamento.
• Lenta.ru citante sciencan ĵurnalon The Astrophysical Journal Letters informas pri trovo de naftalino en kosmo. Naftalino iĝis unu el la plej komplikaj "antaŭbiologiaj" kemiaĵoj trovitaj en interstela spaco. Sciencistoj planas daŭre esplori la saman lokon por eventuale trovi eĉ pli komplikajn substancojn.
• Nova terorisma ago de ETA vundas dekunu personojn per bombaŭto en la hispana vilaĝo Ondarroa (Eŭska regiono).

22-a de septembro

• Aso Taro elektiĝis por la estro de LDP. Aso nomumiĝos la 92-a Ĉefministro de Japanio je 24-a de septembro.
• La mortiga grupo ETA mortigas unu personon kaj vundas ok personojn en Santoña (Kantabrio), denove per bombaŭto.
• Bulgario festas centjariĝon de sia sendependeco.
• Kgalema Motlanthe iĝis prezidento de Sud-Afrika Respubliko ĝis ĝeneralaj balotoj en 2009. Li apartenas al la sama partio kiel la antaŭa prezidento : Afrika Nacia Kongreso.

23-a de septembro

• Dek unu personoj mortas pro lerneja masakro en Kauhajoki, Finnlando.
• La britaj profesoroj G. Wainwright kaj T. Darvill sugestas, ke la fama neolitika monumento Stonehenge eble estis ia medicina-religia pilgrimejo, al kiu iris esperoplenaj malsanuloj el la tuta Eŭropo.

24-a de septembro

• Aso Taro iĝis la 92-a Ĉefministro de Japanio.

25-a de septembro

• Ĉiuj flughavenoj de Pakistano estas fermitaj pro eventualeco de teroraktoj.
• UN anoncas pri programo de elaĉeto de nutraĵoj kaj aliaj agrikulturaj produktoj en Afriko kaj Latina Ameriko. Oni planas elspezi 76 milionojn da dolaroj en la proksimaj kvin jaroj. Simila projekto jam funkcias, sed nun ĝi envolvos pli da malgrandaj produktantoj senpere.

26-a de septembro

• Finfine okazis la unua televida debato inter Barack Obama kaj John McCain, malgraŭ la hezitado de McCain kaj malgraŭ gravega ekonomia krizo. La debato estis filmita en Oxford (Misisipio).
• Ventego faligis minareton en istanbula distrikto Sisli. La minareto falis sur apudan restoracion kaj mortigis viron. La forta ventego vendrede deŝiris tegmentojn de 144 domoj en la plej granda urbo de Turkio.

27-a de septembro

• Ĉina kosmonaŭto unuafoje eliras el kosmoŝipo en la spacon.
• Mortis Paul Newman (naskiĝis en 1925), legenda usona kinoaktoro.
• Ĉe la bulgara marbordo ĉe Varna malaperis kargoŝipo sub flago de Nord-Koreio kun 10 (laŭ aliaj informoj 13) rusiaj kaj ukrainiaj maristoj. La ŝipo portis metalon al Turkio, informas la porta administracio en Rostov-na-Donu.
• Nakayama Nariaki, la japana ministro pri Ministerio pri Lando, Substrukturo, Transporto kaj Turismo deklaris sian demision. Li ripetis disputvekajn eldirojn.

28-a de septembro

• En Omska provinco buseto koliziis kun kargotrajno, rezulte de kio 24 vagonoj kun karbo devojiĝis, 21 el ili falis en la riveron Irtiŝ. Mortis stiristo de la buseto, supozeble veturinta ebria post nuptofesto.

29-a de septembro

• Usona Domo de Reprezentantoj rifuzas akcepti financan savpakaĵon. La borsoj tuj ekfalas dismonde, daŭras la usona hipoteka krizo.
• Bulgara gazeto "Trud" informas, ke 4 el 10 maristoj de la subakviĝinta kargoŝipo "Tolstoj" estas jam savitaj. Du el la savitoj estis trovitaj hazarde de privata dana jaĥto en teritoria akvo de Turkio.
• Bonfara helikoptero Mi-8 falis en suda Darfuro. Pereis ĉiuj veturintoj, inter ili tri rusianoj. La helikoptero portis manĝaĵon por pacgardaj trupoj de UN, celkonscia pafado en la flugmaŝinon estas inter la supozoj pri la kialo.
• Usona Domo de Reprezentantoj rifuzas akcepti financan savpakaĵon. La borsoj tuj ekfalas dismonde, daŭras la usona hipoteka krizo.

30-a de septembro

• Somaliaj piratoj, pli frue kaptintaj la ŝipon "Faina" kun 33 tankoj T-72 en la kargo, anoncis, ke la tankoj estis destinitaj por Sudano. Antaŭe la ukrainaj instancoj diris, ke la kargo estis portata al Kenjo. Kontraŭ armigo de Sudano funkcias internacia embargo, kiun supozeble volis rompi Ukrainio. Defendoministro Jurij Jeĥanurov plurfoje emfazis, ke ne temas pri kontraŭleĝa vendo.
• 179 viroj mortis en la loko kaj poste en malsanulejoj pro subita kunpremiĝo dum religia rito en barata urbo Ĝodpur. Laŭ supozo, la kunpremiĝo rezultis el provo de polico sekurigi trairon de iu gravulo.
• Laŭ la nova versio de polico, la incendio pereiginta la faman ŝipon-muzeon Cutty Sark en majo 2007 okazis pro trovarmiĝinta polvosuĉilo, kiun oni forgesis forŝalti por la ripoztagoj.