Friedrich Schiller

La germana poeto, dramisto kaj historiisto Johann Christoph Friedrich SCHILLER [johan kristof fridriĥ ŝiler], laŭ la Fundamento (vd. FG, 16-a regulo) Ŝillero aŭ Ŝiller', naskiĝis je la 10-a de novembro 1759 en Marbach, kiel filo de kuracisto servanta por la virtemberga duko Karl Eugen. Tiu duko ankaŭ decidis pri la estonto de la juna Schiller, lernanto ĉe Karlo-lernejo: anstataŭ laŭdezire fariĝi teologo, li studu juron kaj medicinon. En 1780 Schiller ricevis postenon kiel regimenta kuracisto en Stutgarto.

Friedrich Schiller
Persona informo
Johann Christoph Friedrich von Schiller
Naskonomo	Johann Christoph Friedrich Schiller
Naskiĝo	10-an de novembro 1759 (1759-11-10) en Marbach am Neckar, duklando Virtembergo,  Sankta Romia Imperio
Morto	9-an de majo 1805 (1805-05-09) (45-jaraĝa) en Vajmaro, Saksio-Vajmaro-Eisenach,  Sankta Romia Imperio
Mortis pro	Naturaj kialoj vd
Mortis per	Tuberkulozo vd
Tombo	Jacobsfriedhof Weimar (en) Princa kripto de Weimar vd
Religio	luteranismo vd
Etno	Germanoj vd
Lingvoj	franca • germana vd
Ŝtataneco	duklando Virtembergo Saksio-Vajmaro vd
Alma mater	Karlo-lernejo Friedrich-Schiller-Universitato Jena vd
Subskribo
Familio
Patro	Johann Kaspar Schiller (mul) vd
Patrino	Elisabeth Dorothea Schiller (en) vd
Gefratoj	Christophine Reinwald vd
Edz(in)o	Charlotte von Schiller vd
Infanoj	Emilie von Gleichen-Rußwurm, Karl von Schiller, Ernst von Schiller (en) , Caroline Junot vd
Parencoj	Johann Friedrich Schiller (en) (kuzo aŭ kuzino) vd
Profesio
Okupo	poeto tradukisto universitata instruisto ĵurnalisto kuracisto verkisto armea kuracisto romanisto kuracisto-verkisto filozofo dramaturgo historiisto bibliotekisto aesthetician (en) vd
Laborkampo	Poezio, teatro, filozofio, historio kaj literaturo vd
Aktiva dum	1789–1805 vd
Doktoreca konsilisto	Johann Wolfgang Döbereiner vd
Verkado
Verkoj	La rabistoj ❦ Don Carlos ❦ Wallenstein ❦ Mary Stuart ❦ Vilhelmo Tell ❦ Intrigo kaj Amo ❦ Pri la Estetika Eduko de Homo ❦ Die Huldigung der Künste ❦ La Pucelo de Orleano vd
Membrecoj Membrecoj Akademie gemeinnütziger Wissenschaften Reĝa Literatura, Historia, kaj Antikvaĵa Akademio de Svedio vd
vd	Fonto: Vikidatumoj

Biografio

Jam kiel lernanto Schiller verkis poemojn kaj dramojn; lia unua - anonime eldonita - dramo Die Räuber neatendite fariĝis tiel sukcesa, ke en 1782 li decidis forlasi Virtembergon kaj dediĉi sin plene al la verkado. Dum la sekvaj jaroj li suferis de sanecaj kaj financaj problemoj. En 1789 li (instigite de Goethe), kiun li ekkonis en 1788, fariĝis profesoro en la universitato de Jena, unu jaron poste li edziĝis kaj en 1799 li transloĝiĝis al Weimar, por esti pli proksima al sia amiko Goethe. Friedrich von Schiller, kiu en 1802 gajnis la nobeltitolon von, mortis je la 9-a de majo 1805 en Vajmaro.

Familiaĵoj

Lia bopatro estis Carl Christoph von Lengefeld, lia unua filo Karl von Schiller kaj lia edzino Charlotte von Lengefeld. Lia sekretario estis Georg Gottfried Rudolph; la rilato inter la du estis tre amika. Lia bofilo estis la minejinspektisto Franz Junot kiu edzinigis la unuan filinon Caroline.

Sekvo

Ŝilera Festego (germane: Schillerfest, Das große Schillerfest, Schillerfeier) okazis diversloke je la 100-a datreveno naskiĝa de Ŝilero, inter la 8-a kaj la 10-a de novembro. Kroma instigo estis la memoro de la revolucio de 1848/49 dek jarojn pli frue. Ĉe ĉiuj germanaj altlernejoj kaj universitatoj oni aktivis.

Listo de dramoj

La Rabistoj (1908)

• Die Räuber (1781), en Esperanto La Rabistoj (1908)
• Kabale und Liebe (1784)
• Die Verschwörung des Fiesco zu Genua (1784)
• Don Carlos, Infant von Spanien (1787)
• Wallenstein (1800)
• Maria Stuart (1800)
• Die Jungfrau von Orleans (1801)
• Wilhelm Tell (1804)

Listo de poemoj

• Ode an die Freude (1785)
• Der Taucher (1797)
• Der Handschuh (1797)
• Die Kraniche des Ibykus (1797)
• Die Bürgschaft (1799)
• Das Lied von der Glocke (1799)

En Esperanto aperis

• Al la ĝojo (poemo); La ganto (poemo). - En: Tutmonda sonoro/Publikiganto: Kalocsay, Kálmán; p. 380-385, vol. 2 (Originaloj: Ode an die Freude; Der Handschuh)
• Wilhelm Tell: kvinakta dramo/Laŭ la versmetro de la germana originalo esperantigita de L. E. Meier. - Basel: Svisa Esperanta Societo, 1906. - 150 p.: ilustr.
• La Rabistoj : dramo en kvin aktoj/Frederiko Schiller. El germana lingvo trad. de L. L. Zamenhof. - Parizo: Hachette, 1908/Esperantista Centra Librejo, 1928 (2-a eldono). - 144 p. - (Esperanto: Verkaro de D-o Zamenhof); Originalo: Die Räuber
• Kanto pri la sonorilo. - Charlottenburg, 1913. - [1] folio, [6] p.; Originalo: Das Lied von der Glocke
• Poeziaĵoj de Frideriko Schiller /trad. de kolonelo Zwach. - Vieno: Knepler, 1913. - 32 p. - (Nova Biblioteko Esperanto; 1)
• Poeziaĵoj de Frideriko Schiller/trad. de kolonelo Zwach, kun aldono de unu originala poemo. - 2. eld. - Vieno: Wallishauser, [1928]. - 31 p. - (Nova Biblioteko Esperanto; 1)
• La viziulo : el la memorskribaĵoj de la grafo O/Esperantigis Karl Cron. - [Vieno, 1930]. - [114] folioj; Originalo: Der Geisterseher
• Don Carlos, Infanto de Hispanujo: drameca poemo/Esperantigis Karl Cron. - Vieno: Cron, 1931. - [136] folioj, folioj [72]-[144]; Originalo: Don Carlos, Infant von Spanien
• La konspiro de Fiesco en Genova: tragedio respublikana/Esperantigis Karl Cron. - [Vieno, 1931]. - [118] folioj; Originalo: Die Verschwörung des Fiesco zu Genua
• La nevo kiel onklo: komedio en tri aktoj/Trad. de Charles Stewart. - Parizo: Hachette, [s.j.]. - 53 p.; Originalo: Der Neffe als Onkel
• La garantio, (Die Bürgschaft), tradukita de Vasilij Devjatnin.

Recenzoj

Pri Poeziaĵoj de Frideriko Schiller

„ Tiu ĉi estas la unua volumo de kolekto “Nova Biblioteko Esperanto,” kies celo estas, laŭ la eldonintoj, montri al la Esperantistaro, ke nia movado ankaŭ en la ĉefurbo de Aŭstrio konstante prosperas. La programo estas, publikigi perfektajn tradukaĵojn el la internacia klasika literaturo kaj originalajn verkojn en Esperanto. En la nuna volumo troviĝas “ La kanto pri la sonorilo,” “ La gruoj de Ibikuso,” “ La ringo de Polikrateso,” kaj “ La divido de la tero"—-ĉiu estas bela traduko, kiu portas la muzikon kaj ĉarmon de la originalo. Bonan sukceson al tiu ĉi nova entrepreno ! ” — ŜoLom. La Brita Esperantisto - Numero 105, Septembro (1913)

Vidu ankaŭ

• Germana Ŝilera Ligo
• Schiller-domo (Bauerbach)
• Schiller-domo (Weimar)
• Schillerhaus (Rudolstadt)
• Xenien
• 3079 Schiller

Eksteraj ligiloj

• http://www.schillerjahr2005.de
• http://www.schiller-multimedial.de Arkivigite je 2019-03-01 per la retarkivo Wayback Machine
• http://www.mckaylodge.com/tylerdavidson/artists/schiller.html Arkivigite je 2005-03-14 per la retarkivo Wayback Machine

Pluraj versioj de la "Himno al ĝojo" legeblas en "Literaturo en Esperanto": fare de Kalocsay Arkivigite je 2004-05-29 per la retarkivo Wayback Machine

• 
  Monumento pri Goethe kaj Schiller en Vajmaro
• 
  pentra portreto de 1791 fare de Anton Graff
• 
  bildigo en usona libro de 1873, siatempe furora
• 
  Friedrich Schiller, desegnaĵo de Friedrich Georg Weitsch, 1804

Vidu ankaŭ

• Vajmaro
• Dresdeno