Respubliko de Florenco
La Respubliko de Florenco (itale Repubblica fiorentina) estis ŝtato kies centro estis en la grandurbo Florenco en nuntempa Italio. La Respubliko komencis sian historion en 1115, kiam la civitanoj de Florenco ribelis kontraŭ la Markizo de Toskanio, post la morto de la potenca Matilda, Grafino de Toskanio. La civitanoj de Florenco establis respublikon anstataŭ la regado de la markizoj. La respubliko estis regita fare de konsilio nomita la Signoria. La membroj de la Signoria estis elektitaj fare de la urbogvidanto (itale gonfaloniere) kiu estis elektita por du monatoj per loterio.
| Respubliko de Florenco | |||||||||||
| |||||||||||
|
|
| ||||||||||
| historia lando • suverena ŝtato | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Geografio
| |||||||||||
| Ĉefurbo: | |||||||||||
| Loĝantaro | |||||||||||
| Ŝtat-strukturo | |||||||||||
| |||||||||||
La historio de la Respubliko de Florenco estas enigita en militoj kaj luktoj kontraŭ diversaj frakcioj, kaj ekstere kontraŭ fremdpotencoj kaj ene de la urbo inter potencaj grandfamilioj. La Mediĉoj transprenis la povon en la urbon en 1434, en kontraŭpuĉo fare de Kosimo de Mediĉo kontraŭ la frakcio kiu sendis lin en ekzilon unu jaron antaŭe. La familio Mediĉo regis Florencon ĝis 1494. En 1512, Giovanni de Mediĉo (pli poste konata kiel papo Leono la 10-a) rekonkeris la Respublikon, tiel komencinte duan epokon de Medici-regado en la urbo.
En 1527, La civitanoj de Florenco elpovigis la Medicojn duan fojon, kadre de la Milito de la Ligo de Konjako. La familio Mediĉo ne rezignis, kaj en 1531 la trian fojon konkeris la urbon, post 11-monata sieĝo. La Respubliko finfine disiĝis kiam, en 1532, papo Klemento la 7-a nomumis Alessandro de Mediĉo kiel "Duko de la Respubliko Florenco", igante la "Respublikon" hereda monarkio.
Historio
redaktiFrua historio
redaktiLa urbo Florenco estis fondita en la jaro 59 a.K. de la romia generalo Julio Cezaro.Dum la mezepoko la urbo estis parto de la Markio de Toskanio.Toskanio estis regata de la potenca grafino Matildo de Toskanio, sed post ŝia morto en 1115, la civitanoj de la urbo ribelis kontraŭ ŝia posteulo, kaj la urbo akiris sendependecon. La Respubliko de Florenco estas menciita en la fontoj por la unua fojo kiam ĝi estis membro de la ligo de grandurboj kiuj batalis kontraŭ Heinrich la 10-a, Duko de Bavario.
La respubliko prosperis dum la 12-a jarcento, kaj komercis grandskale kun eksterlandoj. La grandurbo kreskis demografie, kaj multaj preĝejoj estis konstruitaj tie. Prospero estis interrompita kiam Frederiko Barbaroso, Sankta
Romia Imperiestro, konkeris Toskanio en 1185 kaj reestablis la Markio de Toskanio. Tamen, post la morto de la filo de Frederiko, Heinrich la 6-a, Sankta Romia Imperiestro, en 1197, la urbo reakiris sian sendependecon.
Ekonomio kaj kulturo
redakti
La ora floreno de la Respubliko de Florenco estis la unua eŭropa monero aperinta en sufiĉaj kvantoj por ludi signifan komercan rolon ekde la 7-a jarcento. Pro la fakto ke florentinaj bankoj establis multajn filiojn tra Eŭropo, la florino rapide iĝis la domina komerca valuto por grandskalaj transakcioj en Okcidenta Eŭropo. La fakto ke la potenca familio Bonsignore bankrotis, same kiel la malfortiĝo de la urbo de Sieno, rezultigis Florenco iĝanta la banka centro de Eŭropo. Sekvante la pliiĝon de komerco, venis kontraŭ-aristokrata movo kiu igis Giano de la Bella leĝdoni la "Leĝojn de Justeco" en 1293, kiuj enhavis aparte severajn punojn por certaj krimoj, por stabiligi la registaron en la urbo.
Florenco perdis ĉi tiun statuson en 1340, kiam pluraj potencaj familioj bankrotis. Sed dum bankoj kolapsis, literaturo kaj kulturo fakte prosperis. Florenco estis la hejmo de kelkaj el la plej grandaj italaj verkistoj inter ili: Danto, Petrarko kaj Giovanni Boccaccio. Ĉiuj tri estis la unuaj italaj verkistoj kiuj preferis la toskanan (dialekto de la itala) super la latina.
La Ciompi ribelo
redakti
En 1347 la pesto de Nigra Morto atingis Italion. Antaŭ la pesto, la loĝantaro de Italio estis taksita je proksimume 80 000 homoj. La pesto ne indulgis Florencon, kaj malgraŭ la severa manko de laborforto, post la pesto, la laboristoj estis malpermesitaj profiti de la manko. Florenco estis sur la rando de bankroto, la maldungo de la soldatoj kaj policanoj alportis malordon. En julio 1378, eksplodis la Ciompi-ribelo. La ribelo estis organizita fare de la dungitaj laboristoj, la plej malriĉaj kaj sen politikaj rajtoj, kiuj nombris proksimume kvaronon de la loĝantoj de Florenco. Ĝin gvidis la lanaj skanistoj, en itala Ciompi. Multaj el ili ne povis aĉeti normalajn ŝuojn kaj portis lignajn , tial la moknomo "la revolucio de la lignaj pantofloj".
La ribelantoj atakis la konstruaĵojn de la registaro kaj liberigis la kaptitojn de la malliberejoj. La Signoria provis trankviligi ilin per promesoj de reformo, kiuj fakte nenion ŝanĝintus. Poste, la ribelantoj kaptis la faktan potencon en la urbo, kaj volis kaŭzi reformojn kiuj inkludis establi gildon por lanlaboristoj kaj pliigi lanproduktadon por trakti senlaborecon. En la fino la ribelo estis subpremita fare de la soldularmeo de la urbo.
La unua Medici-epoko
redakti
Kosimo de Mediĉo estis la filo de Giovanni di Bicci de' Medici de la influa Mediĉo familio. Li ne ofte okupis oficialajn postenojn, kaj prezentis sin kiel oficisto malhavanta politikan ambicion, tamen, li uzis la potencon de sia nomego por manipuli decidojn kaj efike kontroli Florencon. La episkopo de Sieno, kiu poste fariĝos papo Pio la 2-a, raportis, ke ĉiuj gravaj decidoj en Florenco estis deciditaj en la domo de Kosimo, kaj ke malgraŭ la demokratia aspekto de la respubliko, fakte li regis kaj li efektive servis kiel reĝo en ĉiuj krom titolo.
Tamen, pro lia granda potenco, grupo de nobeluloj kiuj kontraŭstaris lin formiĝis kontraŭ li, gvidita fare de Rinaldo deli Albizi de la Albizi familio. En septembro 1433, Mediĉo gvidis malsukcesan kampanjon kontraŭ la urbo Luko. Liaj kontraŭuloj akuzis lin je fiasko kaj postulis lian malliberigon. Tamen, Mediĉo sukcesis igi la malliberecan punon en ekzilon kaj vojaĝis al Padovo kaj poste al Venecio, en tiu ĉi vojaĝo li fondis filiojn de la Medici Banko en tiuj urboj, dum li likvidis sian komercon en Florenco. Multaj sekvis lin, prenante grandegajn monsumojn el la urbo, ĝis la ekonomio de la urbo estis subfosita. En demokratia referendumo okazigita en la urbo, estis decidite resendi la Medici.
Post lia reveno, Medici iĝis la fakta reganto de la urbo. Dum sia tempo de regado, Florenco multe kreskis kulture. La plej elstara akademiulo-humanisto en Florenco en tiuj tagoj, Niccolò Niccoli, komencis laborojn por revivigi intereson en la antikva literaturo de Grekio kaj Romo. Li petis Manuel Chrysoloras, kiu estis sendita fare de la Imperiestro de la Bizanca Imperio por peti helpon de la Okcidento (lia lando estis atakita tiutempe de la otomanoj), instrui la grekan en la Universitato de Florenco. Chrysoloras konsentis, kaj ricevis la titolon de profesoro en 1397. Niccoli havis grandan kolekton de antikvaj verkoj, kaj je lia morto en 1437 testamentis la kolekton al Kosimo de Mediĉo. La asistanto de Niccoli, Poggio Bracciolini, turneis Eŭropon kaj aldonis multajn pli antikvajn manuskriptojn al la kolekto. Male al Niccoli, li ankaŭ verkis siajn proprajn verkojn. Li estis bona amiko de de Medici, kaj ĉi-lasta nomumis lin kanceliero de Florenco.
Ankaŭ, ĉar Medici volis igi Florencon monda centro de graveco, li konvinkis papon Eŭgeno la 4-a teni en la urbo la sidejon de la Ekumena Konferenco intencita kunigi la Katolikan Eklezion kun la Ortodoksa Eklezio inter 1437 kaj 1439, kiu origine estis planita okazi en Ferrara. Jen kiel Johano la 8-a Palaiologos, la antaŭlasta imperiestro de la Bizanca Imperio, venis al la urbo kaj elmontris la artistojn de la urbo al la kultura riĉaĵo de la Bizanca Imperio, kiu estis unu el la paŝoj kiuj stimulis la floradon de la itala Renesanco. En la konferenco, la Bizanca Imperiestro konsentis iom kompromisi, kaj pro tio la Papo anoncis, ke li ricevos militan helpon. Tamen, kiam la imperiestro revenis al Konstantinopolo, la grekaj civitanoj estis kolerigitaj pro la kompromisoj, kaj tumultoj ekis ĉie en la imperio. Por plaĉi al la amasoj, la imperiestro retiriĝis de la interkonsento. Dek kvar jarojn poste, en 1453, kio restis de la Bizanca Imperio estis konkerita de la Otomana Imperio.
Medici ensorbigis en sia familio kaj sia urbo la valoron de investado de kapitalo en kulturo kaj arto. Li estis mecenato de arkitekturo. Inter la artistoj kiujn li nutris estis Fra Angelico, Masaccio, Filippo Lippi kaj Donatello, kies fama statuo "Davidp" estis skulptita fare de ordo de Medici por lia palaco. Inter la jaroj 1445 - 1460 li konstruis la Medici Palacon (itale Palazzo Medici), unu el la unuaj palacoj en la urbo. Nur danke al la mono kaj fido de la Medici estis ebla la konstruado de la kupolo de la Katedralo Santa Maria del Fiore fare de Filippo Brunelleschi, unu el la plej imponaj konstruatingoj de la Renesanco. Lia grandega investo en kulturo kostis al li pli ol 600 000 florojn.
Dum la unuaj dudek jaroj de lia regado, serio de militoj inter la Duklando de Milano kaj la Venecia Respubliko, kiuj estis nomitaj la "Lombardia Militoj", multe influis la eksterlandajn rilatojn de la Medici. La militoj daŭris de 1423 ĝis 1454, kaj implikis diversajn urbojn kiel Florenco, kiuj ofte ŝanĝis flankojn laŭ siaj interesoj. Duko de Milano Filippo Maria Visconti, invadis la teritoriojn de Florenco en 1430, kaj denove en 1440. Tamen, la armeo de Milano estis finfine venkita en la Batalo of Anghiari, fare de koalicio de urboj kiuj inkludis Venecion, Florencon kaj la Papajn Ŝtatojn. Ambaŭ invadoj estis faritaj grandparte pro la influo de la ekzilita familio de Albizi. En 1447 Visconti mortis, kio kaŭzis fundamentan ŝanĝon en la aranĝo de aliancoj. La nova Duko de Milano, Francesco Sforza (iama komandanto de la armeo de Visconti), ekkomprenis ke estus pli bone por li apartigi Venecion kaj Florencon. Li faris aliancon kun la Medici, tiel finante la multjaran malamikecon inter Milano kaj Florenco. Florenco helpis Milano'n en la milito kontraŭ Venecio, kaj en 1454 la tri grandurboj finis packontrakton kiu rekonis la atingojn de Florenco, kaj establis la pozicion de Sforza en Milano. La alianco inter Milano kaj Florenco ludis gravan rolon en stabiligado de la Apenina Duoninsulo dum la venontaj 40 jaroj.
Lorenzo la Grandioza
redakti
Kosimo mortis en 1464, kaj liaj aktivaĵoj kaj pozicioj estis hereditaj fare de lia filo Piero di Kosimo de Medici, kiu estis nomita "la reŭmatologo". Kiel lia krom-moknomo indikas, li suferis de malbona sano, kaj lia regado ankaŭ estis malstabila. Dum lia tempo, granda komploto estis organizita kontraŭ li, kaj Venecio ankaŭ invadis la teritoriojn de Florenco en 1467, sed la invado estis forpuŝita. Piero mortis en la vintro de 1469.
En la loko de Piero, liaj du filoj Lorenzo kaj Giuliano heredis liajn posedaĵojn kaj titolojn, kvankam ili neniam serĉis oficialan statuson kiel regantoj. En 1478, membroj de la familio Pazzi konspiris por preni la lokon de la Medici familio en la gvidado de la urbo, kun la asistado de la ĉefepiskopo de Pizo kaj papo Siksto la 4-a. Ili atakis Lorenzon kaj Giuliano'n en la katedralo de Florenco, kaj sukcesis mortigi Giuliano-n antaŭ la altaro. Lorenzo sukcesis defendi sin per sia glavo ĝis lia amiko la poeto Eniolo Poliziano savis lin. La urbanoj, kiuj estis komfortaj kun la regado de la Medici-familio, kontraŭbatalis la intrigon kaj brutale linĉis la konspirantojn, inkluzive de la ĉefepiskopo. Post la subpremado de la puĉo, la Papo anoncis la ekskomunikon de Laŭrenco, konfiskis la havaĵojn de la familio kaj eĉ trudis bojkoton al la urbo. Kiam ĉi tiuj mezuroj ne helpis, la papo faris aliancon kun Ferdinando la 1-a, reĝo de Napolo, kiu deklaris militon sur Florenco. Vidante ke Florenco estis nekapabla elteni la militon, Lorenzo iris al Napolo en 1480 kaj aranĝis la finon de la konflikto. Lorenzo ekspluatis la popularecon kiun li akiris sekvante la preventadon de milito por antaŭenigi ŝanĝojn en la konstitucio de la urbo kiu donis al li kromajn potencojn. La daŭrigo de la regado de Lorenzo estis karakterizita per provo konservi pacon kaj la potenc-ekvilibron inter la malgrandaj ŝtatoj de norda Italio, dum en la sama tempo malhelpante la aliajn eŭropajn regnojn transpreni partojn de Italio. Li ankaŭ prizorgis la akcelon de la karieroj de siaj filoj.
Lorenzo estis renesanca homo de la unua ordo. Li skribis poemojn en la toskana kiuj ricevis grandan literaturan aprezon. Li ankaŭ subtenis la pentristojn Leonardo da Vinci, Donatello, Sandro Botticelli, Domenico Ghirlandio, Andrea del Verrocchio kaj Michelangelo Buonrotti, kaj estis en la centro de humanisma grupo kiu provis kombini la ideojn de Platono kun kristanismo; inter ĝiaj membroj estis la filozofoj Marsilio Fiĉino kaj Giovanni Pico della Mirandola kaj la poeto Eniolo Policiano. Tamen, en la ekonomia kampo li ne estis tre sukcesa; Pluraj de la bankoj posedataj fare de lia familio kolapsis kiel rezulto de malsukcesaj monpruntoj, kaj direkte al la fino de lia regado li mem renkontis financajn problemojn kiuj igis lin fraŭdi la financon de la urbo.
Fino de la Medici-epoko
redaktiEn 1492 Lorenzo mortis, kaj lia loko estis sukcedita fare de lia filo Piero de Medici "la malfeliĉa". Lia kromnomo certe konvenas al lia mallonga oficperiodo. Li faris aliancon kun la Papa Ŝtato kaj Napolo kontraŭ la Regno de Francio, sed la alianco montriĝis fiasko. Karlo la 8-a, reĝo de Francio, estis ĉefe interesita pri Napolo, kaj en septembro 1494 li invadis la italan duoninsulon. Li postulis de la Medici liberan trairon de Florenco al Napolo. Piero de Mediĉo sciis tre bone ke lia urbo estis nekapabla elteni la grandan francan armeon, kaj kapitulacis. En novembro li revenis al sia urbo, kaj estis etikedita fare de la civitanoj kiel perfidulo. Li kaj lia familio estis devigitaj iri en ekzilon. Estis la fino de la Medici-epoko en Florenco.
Girolamo Savonarola
redakti
Post la forigo de la Medici el potenco, la dominika pastro Girolamo Savonarola iĝis la sola reganto de Florenco. Savonarola fondis teokratian respublikon en Florenco kiun li karakterizis kiel "religia kristana respubliko". En 1497, Savonarola kaj liaj subtenantoj efektivigis la "Fajron de la Vanaĵoj". Ili sendis knabojn kiuj kolektis de pordo al pordo objektojn asociitajn kun morala degenero: speguloj, kosmetikaĵoj, bildoj, paganaj libroj, ludtabloj, bonaj vestaĵoj kaj la verkoj de malmoralaj poetoj (laŭ lia difino), kaj bruligis ilin en granda ĝojfajro en Piazza della Signoria en la centro de Florenco. Multaj artaĵoj de la Renesanco estis perditaj kiel rezulto de la agoj de Savonarola, inkluzive de bildoj de Sandro Botticelli kiuj estis ĵetitaj en la fajron fare de la artisto mem.
Tamen, homoj de Florenco baldaŭ laciĝis de la fervoro de Savonarola. En la prediko kiun li faris en la Tago de la Ĉieliro, la 4-an de majo 1497, grupoj de knaboj komencis tumulti, kaj la tumulto iĝis ribelo. Sekve de la elpotencigo de Savanarola tavernoj remalfermis, kaj vetludoj okazis publike. Savonarola predikis kontraŭ Aleksandro la 6-a de la familio Borgia kaj kondamnis siajn koruptajn praktikojn kiuj estis konataj al la publiko. Aleksandro, siaflanke, ordonis al li ĉesi prediki, sed Savonarola deklaris ke Aleksandro "ne plu estas kristano. Li estas defalinto, deflankiĝas de la ĝusta vojo kaj tial ĉesas esti papo." La Papo, siaflanke, respondis per dekreto de ekskomunikado, kiun Savonarola ignoris. Responde, la Papo minacis la aŭtoritatojn de Florenco ke se ili ne silentigos la predikiston, li efektive ekskomunikis la tutan urbon. Savonarola denove estis arestita en Florenco, kaj ree de la papaj inkviziciistoj en Romo por igi lin "konfesi" ke li trompis kaj mensogis. En 1498 li estis ekzekutita per fajro fare de la civitanoj de Florenco.
Fino de la respubliko
redaktiPost la morto de Savonarola, Piero Zodarini estis kronita porvive reganto en Florenco. Dum ĉi tiu periodo, la respubliko komencis resaniĝi post krizoj, kaj la nivelo de korupto iĝis relative malgranda. Dum ĉi tiu periodo, Niccolò Machiavelli ankaŭ komencis elstari. Dum la Milito de la Ligo de Cambrai, la armeoj de la Papa Ŝtato rekaptis Florenco'n. Ili estis ordonitaj fare de kardinalo Giovanni de' Medici, kaj tiel malfermis la duan Medici-epokon en la historio de Florenco. Tamen, baldaŭ post konkerado de Florenco, kardinalo Giovanni de' Medici estis revokita al Romo. Papo Julio la 2-a mortis, kaj li estis vokita por ĉeesti ĉe la konklavo. Giovanni estis elektita kiel papo sub la nomo Leono la 10-a, kaj tiel Florenco efektive iĝis protektorato de la Papa Ŝtato. Leono nomumis sian kuzon Giulio de' Medici kiel reganto de Florenco.
Giulio regis ĝis la morto en 1516 de Leono la 10-a, kiam Giulio estis nomumita kiel la nova papo sub la nomo Klemento la 7-a. Li estis anstataŭigita per Lorenzo la 2-a de Mediĉo. En la tempo kiam Medici-papoj regis Romon, ekzistis relativa silento flanke de la kontraŭ-Medici-frakcioj en Florenco. Tamen, en majo 1527, dum la Milito de la Ligo de Konjako, la armeoj de la Sankta Romia Imperio prirabis Romon kaj la potenco de la papo malfortiĝis. En Florenco, malamikoj de la Medici-familio ekspluatis la politikan malstabilecon por forigi la papan familion de pozicioj de potenco en la urbo. Du jarojn poste, la Papo subskribis la traktaton de Barcelono kun Karolo la 5-a, imperiestro de la Sankta Romia Imperio, kaj ricevis sian benon por restarigi la regadon de la Mediĉoj en Florenco. La urbo estis konkerita post longa sieĝo de preskaŭ unu jaro.
En 1533, la papo nomumis sian nevon Alessandro de' Medici kiel "Duko de Florenco". Tiu ago turnis Florenco'n de respubliko en duklandon kies regado estas oficiale transdonita de generacio al generacio. La Duklando de Florenco poste estis unuigita kun la Grandduklando de Toskanio, kaj la Mediĉoj regadis ĝin kiel granddukoj ĝis 1737.
Registaro
redaktiFlorenco estis regita fare de konsilio nomita la Signoria, la Signoria havis naŭ virojn. La estro de la konsilio (gonfaloniere), estis elektita per loterio por enpostenigo de du monatoj. La estro de la konsilio devis esti pli ol tridekjaraĝa, havi financajn rimedojn, sen ŝuldoj aŭ bankrotoj. Ankaŭ, la kandidatoj devis esti akceptitaj fare de ĉiuj gildoj. La loterio ofte estis antaŭdestinita, kaj la estro de la konsilio estis kutime membro de unu el la riĉaj nobelfamilioj. La membroj de la Signoria kunvenis ĉiutage, kaj povis alsendi fakturojn al la estro de la konsilio. Kaj foje estis establitaj specialaj konsilioj por malsamaj celoj, militkonsilio kaj similaj.
Administre, Florenco estis dividita en kvar distriktojn, kiuj laŭvice estis dividitaj en kvar municipojn. La ĉefa celo de ĉi tiu divido estis faciligi la kolekton de impostoj kaj la reclutamiento de milicioj.
Vidu ankaŭ
redaktiPor plia legado
redakti- G. Brucker, " Florenco: La Ora Epoko, 1138-1737 ", University of California Press, Berkeley CA, 1998
- JM Najemy, " Historio de Florenco: 1200-1575 ", Blackwell, Maldeno, MA, 2006
- Strathern, Paul Medici: " Baptopatroj de la Renesanco ", Vintage Publishers
- Hale, JR " Florenco kaj la Medici ", Orion-libroj, Londono
