Vikipedio

Templo de Garni

La Templo de Garni (armene: Գառնու տաճար, Gaṙnu taĉar, estas la sola staranta greka-romia kolonara konstruaĵo en Armenio kaj en la eksa Sovetunio. Ionika pagana templo situanta en la vilaĝo Garni, provinco Kotajko, estas la plej konata strukturo kaj simbolo de antaŭkristana Armenio.[1]

Templo de Garni
armene: Գառնու տաճար
templo
Templo en Garni
Lando Armenio Armenio
Provinco Kotajko
Vilaĝo Garni
Parto de Rezervejo Ĥosrov
Montaro Armena Altebenaĵo
Situo Templo de Garni
 - alteco 1 396 m s. m.
 - koordinatoj 40° 06′ 43″ N 44° 43′ 44″ O / 40.11194 °N, 44.72889 °O / 40.11194; 44.72889 (mapo)
Stilo Greka arkitekturo
Konstruita 77
Posedanto Armena Ministerio de Kulturo
Horzono UTC (UTC+4)
 - somera tempo UTC (UTC+5)
Dediĉita al Mihr
Situo enkadre de Armenio
Situo enkadre de Armenio
Situo enkadre de Armenio
Situo enkadre de Azio
Situo enkadre de Azio
Situo enkadre de Azio
Vikimedia Komunejo: Garni Temple

La strukturo estis verŝajne konstruita de la reĝo Tiridato la 1-a en la 1-a jarcento p.K. kiel templo dediĉita al la suna dio Mihr.[2] Post la konvertiĝo de Armenio al kristanismo en la frua 4-a jarcento, ĝi fariĝis reĝa somera domo de Ĥosroviduĥt, la fratino de Tiridato la 3-a. Laŭ kelkaj kleruloj ĝi ne estis templo sed tombo kaj tiel travivis la universalan detruon de paganaj strukturoj ĉar kutime post la kristaniĝo ĉiuj paganaj temploj estis detruitaj.[3] Ĝi kolapsis pro tertremo en 1679. Renovigita intereso dum la 19-a jarcento kondukis al elfosadoj ĉe la loko frue kaj meze de la 20-a jarcento, kaj ĝia rekonstruado inter 1969 kaj 1975[4], uzante la anastilozo-metodon. Ĝi estas unu el la ĉefaj vidindaĵoj en Armenio kaj la centra sanktejo de la armena novpaganismo.[5]

Loko

redakti
 
Riverto Azat en la Rezervejo Ĥosrov kie troviĝas Garni.

La templo estas ĉe la rando de triangula klifo, kiu preteratentas la ravinon de la rivero Azat kaj la montoj Gegham[6]. Ĝi estis parto de la fortikaĵo de Garni (armene Գառնիի ամրոց Gařnu amrots), unu el la plej malnovaj fortikaĵoj en Armenio[7], kiu estis strategie signifa por la defendo de la ĉefaj urboj en la Ararat-ebenaĵo[6]. Ĝi estas menciita kiel Gorneas en la 1-a jarcento de Tacito[8]. La ejo estas en la vilaĝo Garni, en la provinco Kotajko de Armenio kaj inkluzivas la templon, romian termojn kun parte konservita mozaika planko kun greka skribaĵo[9], reĝa somera palaco, la sep-jarcenta preĝejo de Sankta Ciono kaj aliaj minoraĵoj (ekz. mezepokaj ĥaĉkaroj).[10]

Historio

redakti

Fondaĵo

redakti

La preciza konstruotempo de la templo estas nekonata kaj estas submetata al debato. La domina vidpunkto estas, ke ĝi estis konstruita en 77 p.K., dum la regado de reĝo Tiridato la 1-a de Armenio[11]. La dato estas kalkulita surbaze de greka surskribo, malkovrita de artisto Martiros Sarjan en julio 1945 ĉe la Garni-tombejo, ĵus alportita el proksima akvomuelejo.[6] Ĝi nomas Tiridaton la Suno (Helios Tiridates) kiel la fondinton de la templo.[12][13] Sekvaĵo inkludas bildon de la surskribo kiel ĝi staras proksime de la templo hodiaŭ, ĝia teksta rekonstruo de Aŝot G. Abrahamjan, la greka teksto legata de Abrahamjan, angla traduko de James R. Russell[14], alternativa legado kaj tradukado de Poghos Ananjan, kiel citis la armena teologo Vreĵ Nersesjan.[15]

Bildo Greka teksto Traduko anglalingva Traduko esperantlingva
 
  		Ἣλιος Τιριδάτης [ὁ μέγας]
μεγάλης Ἀρμενίας ἄνα[κτος]
ὡς δεσπότης. Αἴκτισε ναΐ[διον]
βασιλίσ[σ]α τὸν ἀνίκητον κασ[ιν ἐνι]
αιτούς. Αι. Τῆς βασιλεί[ας αὐτου]
με[γαλείας]. Ὑπὸ ἐξουσίᾳ στεγάν[ου]
λίτουργος τῷ μεγάλῳ σπ[ῆι εὔχεσθε]
μετὰ ματήμι καὶ εὐχαρ[ιστίαν εὐχήν]
τοῦ μαρτυρίου. 		The Sun Tiridatēs
of Greater Armenia, lord as despot,
built a temple
for the queen; the invincible...
in the eleventh year of his reign.
...Under the protection of the...
may the priest to the great cave (?)
in the vain (?)
of the witness and thanks.
 La Suna Dio Tiridates,
nekontestebla reĝo de Granda Armenio
konstruis la templon
kaj la nekonkereblan fortikaĵon
en la dek-unua jaro de lia regado
kiam Mennieay estis hazarapet [?]
kaj Amateay estis sparapet [komandanto]. ,
.

La plejparto el la akademianoj nun atribuas la aŭtorecon al Tiridato la 1-a.[6][16] Konsiderante ke la surskribo diras ke la templo estis konstruita en la dekunua jaro de la regado de Tiridato la 1-a, la templo verŝajne estis kompletigita en la jaro 77 p.K.[17] La dato estas ĉefe ligita al la vizito de Tiridato la 1-a al Romo en 66 p.K., kie li estis kronita de romia imperiestro Nerono. Por rekonstrui la urbon Artaŝato, detruita de la romia generalo Gneo Domicio Korbulo, Nerono donis al Tiridato 50 milionojn da drakmoj kaj provizis je romiaj metiistoj.[18] Je lia reveno al Armenio Tiridato komencis gravan projekton de rekonstruo, kiu inkluzivis rekonstrui la fortikigitan urbon Garni. Estas dum ĉi tiu periodo, ke oni supozas, ke la templo estis konstruita.[19]

La templo estas ofte atribuita al Mihr, la sundio en la zaratuŝtre influita armena mitologio kaj la ekvivalento de Mitra.[8][3][20] Tiridato, kiel aliaj armenaj monarkoj, konsideris Mihron sian dion. Kelkaj erudiciuloj argumentis, ke laŭ la historia kunteksto dum kiu la templo estis konstruita, t.e. post reveno el Romo kiel reĝo, estas nature, ke Tiridato dediĉis la templon al sia patrona dio. Plie, blankaj marmoraj skulptaĵoj de taŭraj hufoj estis eltrovitaj ĉirkaŭ 20 metrojn de la templo, kiu eble povus esti restaĵoj de skulptaĵo de la dio Mihr, kiu ofte estis portretita en batalo kun taŭro.[21]

Alternativaj teorioj

redakti

Arŝak Fetvaĝjan priskribis la templon kiel "konstruaĵon el romia stilo por la panteisma idolo-kultado en la tempo de la arsakidoj".[22] En 1950 Kamilla Trever raportis tion laŭ malsama interpreto de la ekzistanta literaturo kaj la pruvoj provizitaj de moneroj, la konstruo de la templo komenciĝis en 115 p.K. La preteksto por ĝia konstruo estus la deklaro de Armenio kiel romia provinco[19] kaj la templo gastigus la imperian reprezentanton de Trajano.[23]

Alternativa teorio proponita de Richard D. Wilkinson en 1982 sugestas, ke la konstruaĵo estas tombo, verŝajne konstruita ĉirkaŭ 175 p.K. Ĉi tiu teorio baziĝas sur komparo kun grek-romiaj konstruaĵoj de okcidenta Malgranda Azio (ekz. Monumento de la Nereidinoj, Maŭzoleo Belevi, Maŭzoleo de Halikarnaso)[24], la malkovro de proksimaj tomboj kiuj datiĝas ĉirkaŭ tiu tempo, kaj la malkovro de malmultaj marmoraj pecoj de la azia sarkofaga stilo. Wilkinson krome deklaras, ke ne ekzistas rekta pruvo, kiu ligas la strukturon al Mitrao aŭ Mihr, kaj ke la greka aliĝo atribuita al Tiridato probable rilatas al eksa fortikaĵo en la loko Garni kaj ne al la kolonara strukturo nun nomata Templo de Garni. Li ankaŭ rimarkas, ke estas malverŝajne, ke pagana templo pluvivus dum la konvertiĝo al kristanismo, en la 4-a jarcento, de Armenio kiam ĉiuj tiaj aliaj temploj estis detruitaj. Wilkinson ofertas la sugeston ke la strukturo povas esti tombo starigita honore al unu el la romanigitaj reĝoj de Armenio de la malfrua 2-a jarcento.[25][11]

James R. Russell trovas la opinion pri la strukturo kiel senfunda templo de Mihr. Russell ankaŭ skeptikas, ke la surskribo aludas al la templo.[26]

Kristana periodo

redakti
 
Idealigita bildo de Ĥosroviduĥt de la frua 20a jc.

En la frua 4-a jarcento, kiam armena reĝo Tiridato la 3-a adoptis kristanismon kiel ŝtat-religio, preskaŭ ĉiuj konataj paganaj religiaj lokoj estis detruitaj.[27] La Templo de Garni estas la nura paganaĵo, helenisma, kaj greka-romia strukturo kiu postvivis la ĝeneraligitan detruadon.[28] Daŭre restas nekonate kial la templo saviĝis de la detruo, sed filozofo Grigor Tananjan argumentas ke ĝia statuso kiel "ĉefverko de arto" eble savis ĝin de detruo.[29] Li sugestas, ke la templo estis perceptita kiel "kvintesenco de tuta kulturo." Robert H. Hewsen sugestis, ke la kialo pro kiu ĝi ne estis detruita estas ĉar ĝi ne estis templo, sed tombo de romia nomumita reĝo de Armenio.[30] Li ankaŭ notis, ke en la 7-a jarcento preĝejo estis konstruita tuj apud ĝi kaj ne sur ĝia loko.[31][32]

Laŭ Moseo de Ĥoreno "malvarmiga domo" (somera domo) estis konstruita ene de la fortikaĵo Garni por Ĥosroviduĥt,[33] la fratino de Tiridato la 3-a.[6][34] Ĉar ĝia celo ŝanĝis la templo ankaŭ suferoj kelkajn ŝanĝojn. La buĉ-oferaj altaroj en la ekstero de la templo kaj la kulto-statuo en la celao estis forigitaj.[35] La aperturo en la tegmento por luko estis fermita. La ŝtonaj strukturoj por forigo de akvo de la tegmento ankaŭ estis forigitaj, dum la enirejo de la templo estis transformita kaj adaptita por loĝado.[19][30][36]

Ekzistas serio de arabaj grafitioj sur la muroj de la templo, datitaj de 9-a kaj 10-a jarcentoj.[11] Ekzistas ankaŭ armena surskribo sur la enirejmuro de la templo. Datita de 1291, ĝi estis lasita de princino Ĥoŝak de Garni, la nepino de Ivane Zakarjan[34] (komandanto de kartvel-armenaj fortoj pli frue en la 13-a jarcento) kaj la filo de Ĥoŝak, Amir Zakare.[7] Ĝi rakontas pri la liberiĝo de la loĝantaro de Garni de impostoj en formoj de vino, kaproj kaj ŝafoj.[3][37][38][39] Simeon el Aparan, poeto kaj edukisto, faris la lastan skriban registron pri la templo antaŭ la disfalo en sia poemo en 1593 titolita "Lamentado sur la trono de Tiridato" («Ողբանք ի վերայ թախթին Տրդատայ թագաւորին»).[4][36][40][41]

Forfalo

redakti

La tuta kolonaro de la templo kolapsis en terura tertremo de la 4-an de junio[2] 1679[42], kies epicentro estis, laŭ multaj akademianoj, lokita en la gorĝo de Garni.[43] La plej multaj originalaj konstruaĵaj blokoj restis disigitaj surloke, permesante rekonstrui la templon. Fakte, ĉirkaŭ 80% el la origina masonaĵo kaj ornamaj frisoj estis en la loko ekde la fino de la 1960-aj jaroj.[44]

Eŭropaj vojaĝantoj menciis la templon en siaj verkoj jam en la 17-a jarcento[45]. Jean Chardin (1673, kiu vizitis Armenion antaŭ la tertremo) kaj James Morier (1810-aj jaroj)[46] ambaŭ malĝuste priskribis ĝin tra lokaj informantoj ĉar ili neniam vere vizitis la lokon. Je la vizito de Robert Ker Porter la fortikaĵo estis nomita "Tackt-i-Tiridate" ("trono de Tiridato" en la persa) de la lokanoj. Ker Porter priskribis tion, kion li vidis jene: "konfuzita amaso de belaj fragmentoj; kolonoj, arkitravoj, kapiteloj, frisoj, ĉiuj miksitaj en rompita malordo"[24]. Alia eŭropano kiu vizitis kaj dokumentis la ruinojn de la templo estis DuBois de Montpereux, kiu nomis la fortikaĵon "Taĥ Terdat".[47] En sia libro de 1839 li proponis planon por rekonstruado.[48][24]

 
Fontano dediĉita al la rekonstruado de Sahinjan (1978)

Rekonstruo

redakti

La unuan konatan proponon por rekonstrui la templon faris la arkeologo Aleksej Uvarov ĉe la 5-a Tut-Rusia Arkeologia Kongreso en 1880.[54] Li proponis siajn ŝtonojn moviĝi al Tbiliso (en Kartvelio) kaj rekonstrui tie laŭ la plano de Montpereux. Lori Ĥaĉaturjan sugestas, ke la plano "povus esti legata kiel provo elekti la armenan pasintan armenan al la gloro de Rusio per la translokiĝado de ĝia plej ikoneca monumento al la plej proksima administra centro."[54] La ​​guberniestro de Erivano, citante teknikajn malfacilaĵojn, ne efektivigis la planon.[55]

En la postaj jardekoj akademianoj kiel ekzemple Nikoghajos Buniatjan, Babken Arakeljan, kaj Nikolaj Tokarskij studis la templon. En 1909-1911, dum elfosado gvidita de Nikolaj Marr,[55] la templaj ruinoj estis malkovritaj. Buniatjan celis rekonstrui la templon en la 1930-aj jaroj.[56]

En 1949 la Armena Akademio de Sciencoj komencis gravajn elfosadojn de la loko kie antaŭe staris la fortikaĵo de Garni, gvidita de Babken Arakelyan. Arkitektura historiisto Aleksander Sahinjan fokusiĝis pri la templo mem. Nur post preskaŭ dudek jaroj poste, la 10-an de decembro 1968, la sovetia armena registaro aprobis la rekonstruan planon de la templo. Grupo gvidita de Sahinjan komencis rekonstruajn verkojn en januaro 1969. Ĝi estis kompletigita antaŭ 1975[57], preskaŭ 300 jarojn post kiam ĝi estis detruita de tertremo.[3][5] La templo estis preskaŭ tute rekonstruita uzante la originajn ŝtonojn, krom la mankantaj pecoj, kiuj estis anstataŭitaj de blankaj ŝtonoj por ke ili estu intence kaj facie rekoneblaj.[58] En 1978 oni starigis monumenton dediĉitan al Sahinjan ne malproksime de la templo.[5]

Arĥitekturo

redakti
  •  
    Planko
  •  
    Fronta vido
  •  
    Flanka vido
  •  
    Malantaŭa vido

Superrigardo

redakti

Superrigardo La templo sekvas la stilon de klasika antikva greka arkitekturo, kiu komencis disvolviĝi en la 7-a jarcento a.K.[59] Akademianoj diverse priskribis la strukturon kiel greka, romia aŭ grek-romia kaj kutime ligis ĝin al helenisma arto, ofte indikante ĝiajn apartajn trajtojn kaj lokan armenan influon.[60] Kelkaj akademianoj emfazis la armenan influon sur ĝia arkitekturo, nomante ĝin "armen-helena" (Sainia), dum aliaj tute malakceptis ĉi tiun vidpunkton, nomante ĝin "fremda strukturo sur la armena grundo".[61] Toros Toramanjan, ekzemple, emfazis la specialaĵon de la templo kiel romia-stila konstruaĵo sur la Armenaj Altebenaĵoj[62] kaj "rimarkis, ke la konstruo de Garni esence ne havis influon sur nuntempa aŭ posta armena arkitekturo." Sahinino, aliflanke, nomis ĝin "produkto de la arkitektura-konstrua arto de la helenisma periodo", kiu tute similas al la urarta templo Musasir de la 9-a jarcento a.K.[63]

La templo estas periptero (templo ĉirkaŭita de enirhalo kun kolonoj) konstruita sur levita podio.[1][55] Ĝi estas konstruita el griza bazalto el la ĉirkaŭaĵoj[1][24]. La templo konsistas el portiko (pronaos) kaj cella (naos). La templo estas apogita entute de dudek kvar 6,54-metra altaj kolonoj de la ionika ordo: ses en la fronto kaj malantaŭo kaj ok sur la flankoj (la angulaj kolonoj estas listigitaj dufoje)[1]. Surbaze de kompara analizo Sainjan proponis, ke la kolonoj de la templo de Garni havu siajn originojn en Malgranda Azio.[64][65]

Ekstero

redakti

La triangula frontono prezentas skulptaĵojn pri plantoj kaj geometriajn figurojn.[66] La ŝtuparo havas naŭan nekutime altajn paŝojn, 30 centimetrojn altaj, ĉirkaŭ duoble pli altaj ol la meza alteco de ŝtuparo.[55] Tananjan sugestas, ke la nekutime altaj ŝtupoj devigas la homon supreniri la ŝtuparon spor senti sin humiligita kaj fari korpan penon por atingi la altaron.[66] Sur ambaŭ flankoj de la ŝtuparo estas preskaŭ kvadrataj piedestaloj. Atlaso, la greka mitologia titano, kiu tenis la teron, estas skulptita sur ambaŭ piedestaloj laŭ maniero ŝajne provante teni la tutan templon sur siajn ŝultrojn. Oni supozas, ke origine la piedestaloj altigis altarojn (oferbuĉejoj).[66]

La ekstero de la templo estas riĉe ornamita. La friso prezentas kontinuan linion de akantoj. Plue, estas ornamaĵoj sur la kapitelo, arkitravo kaj sofito. La ŝtonoj en la antaŭa kornico havas elstaran skulptaĵon de leonaj kapoj.[67] Fragmento de la arkitravo kun leona kapo estis forigita de la kapitano J. Buchan Telfer fine de la 19-a jarcento kaj heredigita de li al la Brita Muzeo en 1907.[68]

Celao

redakti

La celao de la templo estas 7,132 metrojn alta, 7,98 metrojn longa, kaj 5,05 metrojn larĝa [66]. Ĝis 20 homoj povas esti samtempe en la celao.[69] Pro la relative malgranda spaco de la celao, oni kredas, ke statuo iam estis ene kaj la ceremonioj okazis en la ekstera flanko.[18] La celao estas lumigita de du fontoj: la misproporcia granda enirejo de 2,29 je 4,68 metroj kaj la aperturo en la tegmento de 1,74 je 1,26 metroj.[70]

Nuna stato kaj uzo

redakti
 
Vardavar, populara somer akvofestivalo el paganaj originoj, celebrita en la templo en 2014

Turisma allogaĵo

redakti

La templo estas la plej signifa strukturo en Armenio de la antaŭ-kristana periodo kaj fariĝis simbolo de tiu ĉi epoko. Krome, ĝi estas la ununura staranta grek-romia kolonara konstruaĵo en Armenio kaj en la antaŭa Sovetunio[39][71]. Ĝi iĝis turisma celloko eĉ antaŭ la rekonstruo en la 1970-aj jaroj. Hodiaŭ, ĝi estas, kune kun la apuda mezepoka monaĥejo de Geghard, unu el la ĉefaj vidindaĵoj de la ĉirkaŭaĵoj de Erevano kaj de tuta Armenio. La plejmulto el la homoj vizitantaj Garni ankaŭ vizitas Geghard. La du lokoj ofte estas kolektive konataj kiel Garni-Geghard (Գառնի-Գեղարդ). En 2013, ĉirkaŭ 200.000 homoj vizitis la templon.[30]

En la lastaj jaroj multaj famaj individuoj vizitis la templon, kiel ekzemple prezidantoj de Kipro (Demetris Ĥristofias[72] ), Aŭstrio (Heinz Fischer[73]), Grekio (Karolos Papulias[74]), hispana operkantistino Montserrat Caballé[75], usonaj armendevenaj televidaj steluloj Khloé kaj Kim Kardashian[76], usona komikisto Conan O'Brien[77]. O'Brien, kiu vizitis la templon en oktobro 2015 kun sia armena asistanto Sona Movsesian, filmis epizodon en Armenio, kiu inkludis dancadon ĉe la templo de Garni. La epizodo elsendiĝis en sia malfrua nokta intervjuo la 17-an de novembro 2015 kaj gajnis 1,3 milionojn da spektantoj.[78][79][80][81]

Konservado

redakti

La templo kaj la fortikaĵo estas parto de la Histori-kultura rezerv-muzeo de Garni (armene: «:» պատմա-մշակութային արգելոց-թանգարան), kiu okupas 3.5 hektarojn kaj estas kontrolita de la Servo por la Protekto de Historia Medio kaj Kultura Muzeoj de Rezervoj, agentejo ligita al la Ministerio pri Kulturo de la Respubliko de Armenio. La listo de nemateriaj historiaj kaj kulturaj monumentoj aprobitaj de la registaro de Armenio inkludas 11 aĵojn en la areo.[10]

En enketo de 2006 la stato de konservado de Garni estis taksita de pli ol tri kvaronoj de la vizitantoj kiel "bona" ​​aŭ "tre bona". En 2011 Unesko donis al la Muzeo-Rezervo de Garni la Internacian Premion Melina Mercouri pro la Protektado kaj Administrado de Kulturaj Pejzaĝoj pro la "iniciatoj por konservi kulturajn spurojn, kaj la emfazon al la klopodoj interpreti kaj malfermi la ejon por naciaj kaj internaciaj vizitantoj".[82]

 
Novpagana ceremonio antaŭ la templo

La 25-an de septembro 2014, Maksim Nikitenko, rusa turisto en la fruaj 20-aj jaroj, malpurigis la templon per aerfarbaĵo "В мире идол ничто"[83] (laŭvorte tradukante al "En la mondo, idolo estas nenio"). La pentraĵo estis purigita kelkajn tagojn poste. La armena ŝtatservo por protekto de historiaj kaj kulturaj rezervoj prezentis civilan proceson kontraŭ Nikitenko en februaro 2015[84][85], en kiu la agentejo petis 839.390 AMD (~ $ 1,760 dolaroj) por forigi la damaĝon pro la vandalismo. En decido de aprilo 2015 la tribunalo de Kotajko verdiktis la kapton de Nikitenko kiu estis en malliberejo dum 2 monatoj kaj estis monpunita por ekhavi la petitan monsumon.[86]

Novpagana sanktejo

redakti

Ekde 1990[87] , la templo estis la centra sanktejo[88][89] de la malgranda nombro de sekvantoj de armena novpaganismo (proksima al Zaratuŝtrismo) kiuj okazigas jarajn ceremoniojn en la templo[90] , precipe la 21-an de marto, la pagana Nova Jaro[87][91]. En tiu tago, kiu koincidas kun Noruzo, la irana novjaro, armenaj novpaganoj festas la naskiĝtagon de la dio de fajro, Vahagn[92] . Festoj de novpaganoj ankaŭ okazas dum la somera festivalo de Vardavar, kiu havas antaŭkristanajn (paganajn) originojn.[93][94]

 
Dorsa flanko de 5000 armenaj dramoj (1995–2005).[95]

Rimarkindaj eventoj

redakti

La placo antaŭ la templo estas loko de okazaj koncertoj. En 1985 la sovetia televidigita muzika festivalo Pesnya goda ("Kanto de la Jaro") estis registrita ĉirkaŭ la templo. La torĉo de la unuaj Tut-armenaj Ludoj estis ŝaltita proksime al la templo la 28-an de aŭgusto 1999. .[96][97]

Alia koncerto okazis proksime al la templo la 2-an de julio 2004 fare de la Nacia Ĉambra Orkestro de Armenio, farita de Aram Gharabekjan. La orkestro ludis la verkojn de Aram Ĥaĉaturjan,[98] Komitas, Edvard Mirzojan, Strauss, Mozart, kaj aliaj komponistoj.[99]

La 6-an de majo 2019 Acid Pauli prezentis spektaklan vivan koncerton de elektronika muziko antaŭ la templo.[100]

Bildigoj

redakti

La templo estis prezentita sur la kontraŭa flanko de 5000-drama bileto, kiu estis uzata de 1995 ĝis 2005.

Bildaro

redakti

Referencoj

redakti
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Arakelyan, Babken. (1968) Contributions to the archaeology of Armenia. Kembriĝo, Masaĉuseco: Peabody Museum of Archaeology and Ethnology, p. 22.
  2. ↑ 2,0 2,1 Piruzyan, S. A. (2011). “Effects of multifocus earthquakes on seismic motion”, Seismic Instruments 47, p. 118. doi:10.3103/S0747923911020071. 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Petrosyan, Hamlet. (2001) {{{Titolo}}}. Bloomington: Indiana University Press, p. 43. ISBN 9780253337047.
  4. ↑ 4,0 4,1 (1969) The Armenians. Novjorko: Praeger, p. 99.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 ""Գառնի" պատմա- մշակութային արգելոց-թանգարան ["Garni" Historical-Cultural Museum-Reservation]", hushardzan.am, Servo por la Protekto de Historia Medio kaj Kulturaj Muze-Rezervoj, Ministerio pri Kulturo de la Respubliko Armenio. (armene)
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 Russell 1987, p. 269.
  7. ↑ 7,0 7,1 Hewsen, Robert H.. (2001) Armenia: A Historical Atlas. Ĉikago: Universitato de Ĉikago. ISBN 978-0-226-33228-4.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Khatchadourian 2008, p. 252.
  9. ↑ Kiesling 2000, p. 52.
  10. ↑ 10,0 10,1 Հայաստանի Հանրապետության Կոտայքի մարզի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների պետական ցուցակ (armene). Armenian Legal Information System (24 December 2003). Arkivita el la originalo je 12 January 2015.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Kiesling 2000, p. 51.
  12. ↑ Abrahamian 1947, p. 61.
  13. ↑ (1946) Գառնիի հունարեն արձանագրությունը և Գառնիի հեթանոսական տաճարի կառուցման ժամանակը [La greka skribaĵo de Garni kaj la konstru-dato de la pagana templo de Garni] (armene). Erevano: Erevana Ŝtata Universitato. (PDF)
  14. ↑ Russell 1987, pp. 269-270.
  15. ↑ Ananjan, Poghos, "Գառնիի Յունարէն արձանագրութիւնը [La greka subskribo de Garni]", Meĥitaristoj. cited and translated in Nersessian 2001, p. 103
  16. ↑ Tananyan 2014, pp. 31–32.
  17. ↑ Sahinjan, Aleksander. (1983) Գառնիի անտիկ կառույցների ճարտարապետությունը [Arkitekturo de unika konstruaĵo Garni] (armene). Erevano: SSR Armena Akademio de Sciencoj.
  18. ↑ 18,0 18,1 Tananyan 2014, p. 39.
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 Nersessian 2001, p. 101.
  20. ↑ Bauer-Manndorff 1981, p. 72.
  21. ↑ Dando-Collins. The Great Fire of Rome: The Fall of the Emperor Nero and His City. Cambridge, Massachusetts: Da Capo Press, p. [htt://books.google.com/books?id=gFlbNq_Xv0kC&=PA15 15]. ISBN 978-0306818905.
  22. ↑ (1964) “Architecture in Armenia”, A History of Armenia. Novjorko: Armenian General Benevolent Union of America.
  23. ↑ Reportita de Kamilla Trever citita ĉe Field, Henry (1950). “Archaeological News, Russia”, American Journal of Archaeology (4) 54, p. 427. doi:10.2307/501010. Bibkodo:501010. 
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 24,3 Ĥaĉaturjan 2008, p. 252.
  25. ↑ Wilkinson, R. D. (1982). “A Fresh Look at the Ionic Building at Garni”, Revue des Études Arméniennes XVI, p. 221–244. 
  26. ↑ Russell 1987, p. 270.
  27. ↑ Balakjan, Peter. (2009) The Burning Tigris. Novjorko: HarperCollins, p. 29. ISBN 978-0-06-186017-1.
  28. ↑ Panossian 2006, p. 106.
  29. ↑ Redgate, Elizabeth. (2000) The Armenians. Oksfordo: Blackwell Publishing, p. 314. ISBN 9780631220374.
  30. ↑ 30,0 30,1 30,2 Hacikyan, Agop Jack. (2000) The Heritage of Armenian Literature: From the Oral Tradition to the Golden Age. Detroit: Wayne State University Press. ISBN 9780814328156.
  31. ↑ Panossian 2006, p. 42.
  32. ↑ (2000) The Oxford Companion to Christian Thought. Oxford University Press, p. 39. ISBN 978-0-19-860024-4.
  33. ↑ Tananyan 2014, pp. 33–34.
  34. ↑ 34,0 34,1 Tananyan 2014, p. 31.
  35. ↑ Berman, Michael. (2008) The Shamanic Themes in Armenian Folktales. Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing, p. 34. ISBN 9781847186218.
  36. ↑ 36,0 36,1 Tananyan 2014, p. 32.
  37. ↑ (1962) Գառնի. 1949-1956 պեղումների արդյունքները [Garni. Volumo III: Rezultoj de elfosadoj el 1949-1956] (armene). Erevano: Armena Akademio de Sciencoj, p. [htt//serials.flib.sci.am/onreader/hnagitutyun_10/book/index.html#e/51/mode/1u45].
  38. ↑ Nersessian 2001, p. 100: "The pagan temple of Garni, dedicated to the god Mihr, is the only surviving Hellenistic building built by King Trdat I about 77 BC."
  39. ↑ 39,0 39,1 Holding, Deirdre. [2003] (2014) Armenia: with Nagorno Karabagh, 4‑a eldono, Bradt Travel Guides. ISBN 9781841625553.
  40. ↑ Tananyan 2014, p. 44.
  41. ↑ Ghazinyan (1974). “Դիմառնությունը միջնադարյան հայ բանաստեղծության մեջ [Impersonation in medieval Armenian literature]”, Lraber Hasarakakan Gitutyunneri (hy) 5, p. 40. 
  42. ↑ Hakobjan, Tadevos. (1979) Երևանի պատմությունը (1500–1800 ԹԹ.) (armene). Erevana Ŝtata Universitato. “...երկրաշարժը տեղի է ունեցել 1679 թվականի հունիսի 4-ին։”.
  43. ↑ Guidoboni, E. (2003). “The Garni (Armenia) large earthquake on 14 June 1679: a new analysis”, Journal of Seismology 7, p. 302. doi:10.1023/A:1024561622879. 
  44. ↑ “{{{Titolo}}}”. 
  45. ↑ Ĥaĉaturjan 2008, p. 251.
  46. ↑ Morier, James. (1818) A second journey through Persia, Armenia, and Asia Minor, to Constantinople, between the year 1810 and 1816. Londono: Longman.
  47. ↑ Porter 1821, p. 626.
  48. ↑ Lang 1970, p. 146.
  49. ↑ Porter 1821, p. 624.
  50. ↑ Porter 1821, p. 627.
  51. ↑ Strzygowski 1918, p. 13.
  52. ↑ Kolorhavaj bildoj antaŭ la rekonstruado troveblas ĉi tie.
  53. ↑ Strzygowski 1918, p. 344.
  54. ↑ 54,0 54,1 Ĥaĉaturjan 2008, p. 256.
  55. ↑ 55,0 55,1 55,2 55,3 Tananjan 2014, p. 33.
  56. ↑ Tananjan 2014, p. 32.
  57. ↑ Donabédian, Patrick (2012). “Les architectes de l'Arm´enie m´edi´evale usaient-ils de dispositifs parasismiques ?”, Revue des Études Arméniennes, p. 172. 
  58. ↑ Tananyan 2014, p. 33.
  59. ↑ Tananyan 2014, p. 37.
  60. ↑ Bauer-Manndorff 1981, p. 65:"Kvankam unuavide la templo de Garni ŝajnus fremda al armena arkitekturo, ĝi ne estas pure helenisma ĉar ĝi ankaŭ sekvas malnovajn lokajn tradiciojn."
  61. ↑ Tananjan 2014, pp. 41–42.
  62. ↑ Ĥaĉaturjan 2008, p. 272.
  63. ↑ Sahinyan, Alekʻsandr. (1983) Gaṛnii antik kaṛuytsʻneri chartarapetutʻyuně [Arkitekturo de malnovaj strukturoj de Garni]. Armena Akademio de Sciencoj. “Tiel, periferia komponaĵo de la templo Garni kiel produkto de la arkitektura-konstrua arto de la helenisma periodo, per sia tuta strukturo similas al la urarta templo de Musasir (9-a jc. a.K.).”.
  64. ↑ Tananjan 2014, p. 37.
  65. ↑ Tananjan 2014, p. 41.
  66. ↑ 66,0 66,1 66,2 66,3 Tananjan 2014, p. 38.
  67. ↑ Tananjan 2014, p. 39.
  68. ↑ Fragment of a carved black basalt frieze. Brita Muzeo.
  69. ↑ Храм Гарни и монастырь Гехард, Армения (ruse) (31 October 2013). “Если здесь когда-то и проводились кровавые ритуалы, то больше 20 человек внутри храма при этом не присутствовали.”.
  70. ↑ Tananjan 2014, pp. 38–39.
  71. ↑ (2009) Encyclopedia of the Peoples of Africa and the Middle East. Infobase Publishing. ISBN 9781438126760.
  72. ↑ "With warm feelings and bright impressions", Hayastani Hanrapetutyun, 8 Julio 2009.
  73. ↑ Mehrabyan, Tigran, "Ավստրիայի նախագահ Հեյնց Ֆիշերի այցը Գառնու տաճար և Գեղարդի վանք", 27 Junio 2012. (armene)
  74. ↑ "Greek President arriving in Armenia on state visit", ArmeniaNow, 29-a de septembro 2014. Arkivigite je 2019-05-18 per la retarkivo Wayback Machine Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2019-05-18. Alirita 2021-08-20.
  75. ↑ "Montserrat Caballe visits Garni Temple and Geghard Monastery", 12 Junio 2013.
  76. ↑ "International Press Coverage of Kim Kardashian’s Visit to Armenia", civilnet.am, 10 April 2015. Arkivigite je 2015-04-18 per la retarkivo Wayback Machine Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2015-04-18. Alirita 2019-05-18.
  77. ↑ "Conan O’Brien visits Armenia", news.am, 2015-10-13. Facebook photo
  78. ↑ OLBIA Ukraine. (1976). “...a temple of Apollo Delphinios (30-35 x 16 m) of the 4th-2d c. completely surrounded by porticos of Ionian columns...”.
  79. ↑ Wilson, Nigel. (2013) “Olbia”, Encyclopedia of Ancient Greece. Routledge, p. [htt://books.google.com/books?id=8hAQAAQBAJ&=PA510&dq=the+Ionic+teme+of+Allo+Delinios 510]. ISBN 9781136788000. “...the Ionic temple of Apollo Delphinios...”.
  80. ↑ Show Schedule (17 November 2015). Arkivita el la originalo je 2018-06-13. Alirita 2019-05-18. Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2018-06-13. Alirita 2019-05-18.
  81. ↑ "#ConanArmenia Scores 1.3 Million Viewers", Asbarez, 19 November 2015. Arkivigite je 2015-12-25 per la retarkivo Wayback Machine Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2015-12-25. Alirita 2019-05-18.
  82. ↑ Armenian and Palestinian sites share 2011 cultural landscape prize. UNESCOPRESS (12 May 2011).
  83. ↑ "Iravunk: Investigation into Russian tourist case continues", aysor.am, 3a de oktobro 2010.
  84. ↑ "Турист из Москвы исписал языческий храм в Армении", 26 Septembro 2014.
  85. ↑ ":ՌԴ քաղաքացին պղծել է Գառնու տաճարը", A1plus, 26 Septembro 2014. (armene)
  86. ↑ "Армения потребовала более $1700 c осквернившего языческий храм россиянина", 11 februaro 2015.
  87. ↑ 87,0 87,1 "Ամանորը և Վահագնի ծնունդը՝ մարտի 21-ին", Aravot, 2011-03-19. (armene)
  88. ↑ . "Արորդիների ուխտ"' նեոհեթանոսությունը Հայաստանում [Neopaganism in Armenia] (armene). Religions in Armenia. Arkivita el la originalo je 2017-03-30. Alirita 2019-05-18. “Հայաստանում պահպանված և 1975թ. վերականգնված մինչքրիստոնեական Միհր աստծու տաճարը Գառնիում վերածվեց նեոհեթանոսների ծիսակատարությունների հիմնական վայրի:”. Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2017-03-30. Alirita 2019-05-18.
  89. ↑ Aitamurto, Kaarina. (2014) Modern Pagan and Native Faith Movements in Central and Eastern Europe. Routledge. ISBN 978-1844656622.
  90. ↑ (2010) “"Reconstituting" Religion: Neo-Paganism in Armenia. Summary”, Laboratorium: Russian Review of Social Research (1). 
  91. ↑ "Pagan Cult Marks Ancient Festival", azatutyun.am, 21 March 2002.
  92. ↑ "Pagan Cult Marks Ancient Festival", 21 March 2002.
  93. ↑ Krikorian, Onnik, "Armenian Festival Combines Paganism and Nationalism", eurasianet.org, Open Society Institute, 26 July 2007.
  94. ↑ "Vardavar Celebrations in Garni", Hetq Online, 8-a de julio 2013.
  95. ↑ Banknotes out of Circulation - 5000 drams. Centra Banko de Armenio.
  96. ↑ . Древние храмы из камня в Каменной стране [Ancient stone temples in the Stone country] (ruse) (7 Februaro 2012).
  97. ↑ "First Pan Armenian Game’s Torch to Be Lit in Garni", Asbarez, 28a de Aŭgusto 1999.
  98. ↑ Abrahamyan, Gayane, "Nature Worship: Sounds and sights make a special night in Garni", ArmeniaNow, 2 Julio 2004.
  99. ↑ "Բացօթյա համերգ Գառնիում", Aravot, 26a de Junio 2004. (armene)
  100. ↑ Acid Pauli live @ Garni Temple. Cercle on Facebook (6a de Majo 2019).

Literaturo

redakti 
Arkivigite je 2021-02-25 per la retarkivo Wayback Machine
  • Khatchadourianm Lori (2008). “Making Nations from the Ground up: Traditions of Classical Archaeology in the South Caucasus (angle: Farante naciojn dekomence: Tradicioj de klasika arkeologio en la Suda Kaŭkazo)”, American Journal of Archaeology 112 (2), p. 247–278. doi:10.3764/aja.112.2.247. 
Arkivigite je 2016-03-04 per la retarkivo Wayback Machine
  • Lang, David Marshall. (1970) Armenia: Cradle of Civilization (angle: Armenio: Lulilo de civilizo). Londono: Allen & Unwin.

Plia legado

redakti 
Arkivigite je 2015-12-08 per la retarkivo Wayback Machine

Arkivigite je 2016-11-11 per la retarkivo Wayback Machine

Arkivigite je 2016-11-11 per la retarkivo Wayback Machine
  • Sahinjan, Aleksander. (1983) Գառնիի անտիկ կառույցների ճարտարապետությունը [Arkitekturo de malnovaj strukturoj de Garni] (armene). Erevano: Eldonejo de la SSR Armena Akademio de Sciencoj.
  • Sahinjan, Aleksander. (1988) Архитектура античных сооружений Гарни [Arkitekturo de malnovaj strukturoj de Garni] (ruse). Erevano: Sovetakan Grogh.


 
Elstara artikolo
 Ĉi tiu artikolo estis je la 2-a de junio 2020 akceptita en la liston de elstaraj artikoloj.
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Templo_de_Garni&oldid=8632723"