Vikipedio:Artikolo de la monato
Artikolo de la monato estas leginda aŭ elstara artikolo, kiu aperas sur la Ĉefpaĝo. Ĉiun duan (aŭ malofte trian) monaton - en kazo de redaktista entuziasmo ankaŭ ĉiun monaton - ni elektas novan artikolon de la monato.
Vidu Vikipedio:Artikolo de la monato/2023 por la jamaj, nuna kaj proponitaj artikoloj de la monato por 2023. Tiu paĝo estas inkludita ankaŭ sube de tiu ĉi paĝo. Nun estas la 03-a monato de la aktuala jaro. Por monato, por kiu neniu artikolo estas jam elektita, ĉiu uzanto povas proponi artikolon jam antaŭe elektitan kiel leginda aŭ elstara kreante eltiraĵon por ĝi (prenu kiel modelon la aliajn eltiraĵojn) kaj aldonante la jenon en la finon de la proponata artikolo:
{{ADLM|<jaro>|<monato>}}
Se estas grava motivo havi en certa monato alian artikolon de la monato ol la jam proponitan - ekzemple ĉar tiu artikolo estas rilata al evento datrevenanta en tiu monato - tiam eblas proponi ĝin kaj ŝovi la antaŭe proponitan artikolon al alia monato. Se estas malkonsento pri tio, kiu artikolo aperu en kiu monato, eblas diskuti kaj eble eĉ baloti pri tio en la diskutpaĝo de la koncerna monato eltiraĵo.
Kiel partopreniRedakti
Proponi artikolon de la monato povas iu ajn. Kutime estas elektitaj artikoloj, kiuj estas legindaj aŭ elstaraj
- trovu artikolon kiu nuntempe estas leginda aŭ elstara, antaŭe ne estis Artikolo de la semajno nek Artikolo de la monato kaj nuntempe ne estas proponita nek malelstarigo de ĝi nek mallegindigo de ĝi
- artikolo, kiu estas montrita en ĉefpaĝo bone prezentu Vikipedion, tial evitu artikolon kun avertoŝablono ks.
- en la elektitan artikolon, tuj sub la ŝablonon {{leginda}} aŭ {{elstara}} metu {{ADLM|<jaro>|<monato>}}, ambaŭ parametrojn plenigu per numeroj, monato estus ĉiam ducifera, ekz. 06, ne
6 - en tiu ĉi paĝo trovu koncernan monaton laŭ ĝia numero, klaku al Bonvolu proponi artikolon, aldonu bazan enkondukon taŭgan por ĉefpago kaj konservu
- el la eltiraĵo forigu ĉiujn referencojn kaj "ruĝajn ligilojn"
- eltiraĵo havu precize unu bildon
- la linion sub la parto "Lastaj artikoloj de la monato" vi ignoru, ĝi aŭtomate kreos kategorion
KunlaborantojRedakti
Pri bona funkciado de ADLM zorgas precipe tiuj ĉi homoj. Kaze de problemo vi povas trovi kiu prizorgas tiun konkretan taskon kaj kontakti lin.
Artikoloj de la monato por aktuala jaroRedakti
Nun estas Marto.
01. JanuaroRedakti
Ĉevalo (Equus ferus caballus aŭ Equus caballus) estas mamulo el la familio Ekvedoj kaj unu el du vivantaj subspecioj de Equus ferus. Ĝi estas membro de la grupo de Neparhufuloj. La ĉevalo evoluis dum ĉirkaŭ la pasintaj 45 al 55 milionoj da jaroj el malgranda multfingra besto al granda, unufingra animalo nuntempa.
Homoj uzas ĉevalojn por transporto kaj sporto, por distro kaj ĉevalvetkuro. Homoj komencis aldomigi ĉevalojn antaŭ ĉirkaŭ 4000 jaroj a.K. (unuaj pruvoj pri tio estas el la Botaj-kulturo en norda Kazaĥio), kaj ties aldomigo ŝajne disvastiĝis antaŭ 3000 jaroj a.K. Ĉevaloj de la subspecio caballus estas aldomigitaj, kvankam kelkaj aldomigitaj populacioj vivas en naturo kiel sovaĝiĝintaj ĉevaloj. Tiuj sovaĝiĝintaj populacioj ne estas veraj sovaĝaj ĉevaloj, ĉar tiu termino estas uzata por priskribi ĉevalojn kiuj neniam estis aldomigitaj, kiaj la endanĝerita Prĵevalski-ĉevalo, nome separata subspecio, kaj fakte la nura restanta vera sovaĝa ĉevalo.
Lastaj artikoloj de la monato: Marlene Dietrich, Marcel Proust, Struto
02. FebruaroRedakti
Portugalio, aŭ Portugalujo, estas eŭropa lando troviĝanta en sudokcidenta terlango de la kontinento, en la okcidenta parto de Iberio, fakte ĝi enhavas la plej okcidentan areon en Eŭropo (Cabo da Roca). Unusola ĝia najbaranta ŝtato estas Hispanio, okcidentajn kaj sudajn bordojn prilavas akvoj de Atlantiko. Al Portugalio plu apartenas kelkaj insulaj teritorioj sur apudaj akvoj: Acoroj, Madejro (ambaŭ aŭtonomaj regionoj kun siaj propraj regionaj registaroj) kaj senhomaj Sovaĝaj insuloj. Lisbono estas la ĉefurbo kaj plej granda urbo laŭ loĝantaro.
Lastaj artikoloj de la monato: Ĉevalo, Marlene Dietrich, Marcel Proust
03. MartoRedakti
Milito estas konflikto, kiu implikas organizitan uzon de armiloj kaj fizikan perforton inter ŝtatoj aŭ aliaj grandskalaj armitaj grupoj por reteni aŭ atingi politikan regadon super iu teritorio. Alivorte, milito okazas por determini, kiu(j) regos iun registaron? En internacia juro, milito kiel jura termino estas anstataŭita de la termino "armita konflikto".
Estas multaj eblaj kialoj por milito, raciaj kaj neraciaj. Fizikaj, mensaj kaj teknologiaj rimedoj estas uzataj en milito. Milito havas multajn manifestiĝojn en arto kaj homa kulturo: dokumentoj, pentraĵoj, kantoj, literaturaj romanoj, historiaj studoj, teatraĵoj, filmoj, muziko kaj pli. La kazoj de militoj estas diversaj kaj tiuj povas esti ne nur esprimo de kulturo sed ankaŭ faktoro kiu determinas sociajn padronojn kaj foje eĉ la esencon de certa kulturo.
Kontraŭo al milito nomiĝas pacifismo, dum subteno al milito kaj militaj operacioj nomiĝas militarismo.
Lastaj artikoloj de la monato: Portugalio - Ĉevalo - Marlene Dietrich
04. ApriloRedakti
Abeloj estas flugantaj insektoj parencaj al la vespoj kaj formikoj, konataj pro sia rolo en polenado kaj, ĉe la plej bone konata abelspecio, nome la okcidenta mielabelo, ĉar produktas mielon kaj abelvakson. Abelo fakte estas taksonomia grupo, nome monofiletika branĉo ene de la superfamilio Apoidea, nuntempe konsiderata klado, nomita Anthophila de proksimume 16 000 specioj en sep agnoskitaj biologiaj familioj. Tamen kiam malfakuloj parolas pri abelo, ili efektive reduktas la esprimon al la Apis mellifera de la genro de la mielabeloj de la familio de la Abeledoj. Ili troviĝas en ĉiu kontinento escepte Antarkto, en ĉiu habitato en la planedo kiu enhavas insekto-polenitajn florplantojn.
Lastaj artikoloj de la monato: Milito, Portugalio, Ĉevalo
05. MajoRedakti
Japanio aŭ Japanujo (fojfoje ankaŭ Nipono) estas insula lando en Orienta Azio precize en la nordokcidento de la Pacifika Oceano. Ĝi limas kun la Japana Maro okcidente kaj etendas el la Oĥotska Maro norde ĝis la Orientĉina Maro kaj Tajvano sude. Parto de la Pacifika Fajro Ringo, Japanio enhavas arkipelagon de 6 852 insuloj kiu kovras 377 975 km²; la kvin ĉefaj insuloj de la lando, el nordo suden, estas Hokkaido, Honŝuo, Ŝikoku, Kjuŝu, kaj Okinavo. Tokio estas la ĉefurbo de Japanio kaj ties plej granda urbo; aliaj gravaj urboj estas Jokohamo, Osako, Nagojo, Saporo, Fukuoka, Kobe, kaj Kioto.
Japanio estas la dekunua plej loĝata lando en la mondo, same kiel unu el la plej dense loĝata kaj urbanizita. Ĉirkaŭ tri kvaronoj de la tereno de la lando estas montara, kaj tio koncentras ties loĝantaron de 125 milionoj da personoj sur mallarĝaj marbordaj ebenaĵoj. Japanio estas dividita en 47 administraciaj gubernioj kaj ok tradiciaj regionoj. La Grandtokia Areo estas la plej loĝata metropola areo en la mondo, kun pli ol 37,4 milionoj da loĝantoj.
Lastaj artikoloj de la monato: Abelo, Milito, Portugalio
06. JunioRedakti
.jpg){kind=link}
Pacifiko aŭ Pacifika Oceano, la plej granda akvokorpo en la mondo, estas oceano, nome la plej granda dividaĵo el kvin en la mondo kaj el la tuta hidrosfero, kiu okupas trionon de la supraĵo de la Tero. Etendiĝante proksimume 15 500 km de la Beringa Maro en la arkta nordo ĝis la glaciaj marĝenoj de la Maro de Ross de Antarkto en la sudo aŭ la Suda Oceano (depende de la konsidero), Pacifiko atingas sian plej grandan larĝon ĉe proksimume 5 gradoj norde latitudo, kie ĝi etendiĝis proksimume 19 800 km de Indonezio ĝis la marbordo de Kolombio. Ĝi estas limigita per la kontinentoj Azio kaj Aŭstralio okcidente kaj Ameriko oriente. La okcidentan limon de la oceano oni ofte metas ĉe la Malaka Markolo.
Pacifiko enhavas proksimume 25 000 insulojn (pli ol la suma nombro en la cetero de la oceanoj de la mondo kune), preskaŭ ĉiuj el kiuj troviĝas sude de la ekvatoro. Pacifiko kovras areon de 179.7 milionoj da km². Tiel ĝi kovras ĉirkaŭ 46% el la akva surfaco de la Tero kaj ĉirkaŭ 32% el ties totala surfaca areo, estante pli granda ol la kombinita terareo de la Tero (148 000 000 km²).
La centroj kaj de la Akva Hemisfero kaj de la Okcidenta Hemisfero estas en la Pacifika Oceano. Oceana cirkulado (okazigita pere de la Koriolisforto) subdividas ĝin en du tre grandaj sendependaj akvovolumoj, kiuj kuniĝas en la Ekvatoro: nome Norda Pacifiko kaj Suda Pacifiko. Galapagoj kaj Gilbertoj, kvankam tra la Ekvatoro, estas konsiderataj ene de Suda Pacifiko.
Lastaj artikoloj de la monato: Japanio, Abelo, Milito