Portalo:Esperanto/Kalendaro/Listo

Januaro

2-a de januaro

• 2-a de januaro 1887: cenzuristoj en la Rusia Imperio permesas la ruslingvan eldonon de la Unua Libro, per kiu L. L. Zamenhof priskribis la fundamentajn trajtojn de Esperanto.
• 2-a de januaro 2002: oficiale malfermiĝas Vikipedio en Esperanto, kun iom pli ol tricent artikoloj. La 15-an de junio 2008 la artikolkvanto jam atingos la sojlon 100 000.

13-a de januaro

• 13-a de januaro 1891: en la urbo Segedo, en Hungario, naskiĝas Julio Baghy, unu el la plej elstaraj aŭtoroj de Esperanto-literaturo en la 20-a jarcento. Li mortos en 1967 en Budapeŝto.

17-a de januaro

17-a de januaro 1993: La konata itallingva semajna publikaĵo Topolino, nomata laŭ la itala nomo de la bildstria personaĵo Mickey Mouse, publikigas bildstrion en Esperanto. Estas la unua fojo ke Topolino pubikigas enhavon en lingvo alia ol la itala.

22-a de januaro

• 22-a de januaro 2008: en la urbo Gland, en Svisio, mortas la lingvisto kaj elstara esperantisto Claude Piron. Li naskiĝis en 1931.

29-a de januaro

• 29-a de januaro 1904: En Varsovio naskiĝas Lidja Zamenhof, la plej juna filino de la iniciatinto de Esperanto, L. L. Zamenhof, konata bahaanino, verva aktivulino de la esperanto-movado kaj elstara tradukistino de esperantlingva literaturo.

Februaro

6-a de februaro

• 6-a de februaro 1938: la finna astronomiisto kaj esperantisto Yrjö Väisälä malkovras nekonatan asteroidon, kiu laŭ lia propono oficiale ricevos de la Internacia Astronomia Unio la nomon Zamenhof.

18-a de februaro

• 18-a de februaro 1936: la germana nazia politikisto Martin Bormann subskribas dekreton, per kiu li "malpermesas al ĉiuj partianoj kaj membroj de la organizoj filiigitaj al la partio apartenon al ĉiuspecaj unuiĝoj de artefarita lingvo."

21-a de februaro

• 21-a de februaro 1999: UNESKO proklamas la 21-an de februaro la Internacia Tago de la Gepatra Lingvo. Ekde tiam, Esperanto-grupoj en la plej diversaj landoj festas la datrevenon ĉiujare per pritemaj prelegoj kaj okazaĵoj.

26-a de februaro

• 26-a de februaro 1931: en la urbo Namuro, en Belgio, naskiĝas Claude Piron, lingvisto kaj elstara esperantisto. Li mortos en 2008.

27-a de februaro

• 27-a de februaro 1976: En Budapeŝto mortas Kálmán Kalocsay, esperantlingva poeto, tradukisto, kaj redaktoro kiu multe influis la evoluon de Esperanto-literaturo kaj de la lingvo mem.

Marto

15-a de marto

• 15-a de marto 1874: naskiĝas Oishi Wasaburo en Gubernio Saga. Li mortis 1950.

18-a de marto

• 18-a de marto 1936: la finna astronomiisto kaj esperantisto Yrjö Väisälä malkovras nekonatan asteroidon, kiu laŭ lia propono oficiale ricevos de la Internacia Astronomia Unio la nomon 1421 Esperanto.
• 18-a de marto 1967: en Budapeŝto, la ĉefurbo de Hungario, mortas Julio Baghy, unu el la plej eminentaj aŭtoroj de Esperanto-literaturo dum la 20-a jarcento. Li naskiĝis la 13-an de januaro 1891 en la hungara urbo Segedo.

20-a de marto

• 20-a de marto 1990: la Kongregacio pri la Dia Kulto kaj la Disciplino de la Sakramentoj, parto de la roma kurio, modifas dokumenton pri la "Normoj por la celebrado de la Meso en Esperanto", permesante la celebradon de diservoj en Esperanto.

23-a de marto

• 23-a de marto 1981: la Kongregacio pri la Dia Kulto kaj la Disciplino de la Sakramentoj, parto de la roma kurio, oficialigas dokumenton pri la "Normoj por la celebrado de la Meso en Esperanto".

26-a de marto

• 26-a de marto 2010: mortas Maŭro La Torre en Romo. Li naskiĝis 1946.

Aprilo

3-a de aprilo

• 3-a de aprilo 1994: la romkatolika papo Johano Paŭlo la 2-a, dum siaj plurlingvaj bondeziroj okaze de Pasko, unue salutas la ĉeestantojn en placo Sankta Petro ankaŭ per Esperanto: "Feliĉan Paskon en Kristo Resurektinta!". Ekde tiam, paskaj kaj kristnaskaj bondeziroj en Esperanto iĝas kutimo de romkatolikaj papoj.

8-a de aprilo

• 8-a de aprilo 1894: En Metz naskiĝas Raymond Schwartz, franca bankoficisto kaj konata esperanto-verkisto. Li mortos en 1937.

14-a de aprilo

• 14-a de aprilo 1917: en Varsovio, la ĉefurbo de Polio, mortas Ludwik Lejzer Zamenhof, la iniciatinto de Esperanto. Li naskiĝis en 1859.

26-a de aprilo

• 26-a de aprilo 2006: en Irlando fondiĝas la socialisma politika partio éirígí, kies simbolo enhavas la verdan stelon kaj kies programo subtenas Esperanton.

28-a de aprilo

• 28-a de aprilo 1908: la svisa esperantisto Hector Hodler fondas la Universalan Esperanto-Asocion, kiu ekde tiam arigas tutmondajn esperantistojn.

Majo

13-a de majo

• 13-a de majo 1973: Mortas Raymond Schwartz, franca bankoficisto kaj konata esperanto-verkisto. Li naskiĝis en 1894.

17-a de majo

• 17-a de majo 1935: kadre de la tiama persekutado kontraŭ esperantistoj fare de naziismo, dekreto de la Regna kaj Prusa Ministro pri Scienco, Edukado kaj Popola Klerigo malpermesas la instruadon de Esperanto en oficialaj klasĉambroj.

24-a de majo

17-a de januaro 1993: la aŭtomobil-produkta firmao Mini (grupo BMW) dissendas presdeklaron en Esperanto por festi la 125-an datrevenon de la lingvo, menciante la komunajn trajtojn inter Esperanto kaj la grupo BMW, kiel internacieco kaj intergeneracieco.

Junio

11-a de junio

• 11-a de junio 1857: en Nowe Dobra naskiĝas Antoni Grabowski.

13-a de junio

• 13-a de junio 2004: okaze de la balotoj por la Eŭropa Parlamento unuafoje kandidatiĝas la esperantista partio Eŭropo Demokratio Esperanto, kies celoj inkluzivas la enkondukon de Esperanto kiel dua lingvo por ĉiu eŭropunia civitano.

15-a de junio

• 15-a de junio 1959: En Lodzo mortas la oftalmologo Kazimierz Bein, kiu ĝis la jaro 1911 sub la pseŭdonimo Kabe estis inter la tiutempe plej elstaraj tradukistoj de esperantlingva literaturo.
• 15-a de junio 2008: Vikipedio en Esperanto atingas la sojlon de 100 000 artikoloj. La esperantlingva projekto naskiĝis antaŭ ses jaroj kaj duono - precize, la 2-an de januaro 2002.

19-a de junio

• 19-a de junio 1924: la Akademio de Sciencoj de Francio, per oficiala deklaro, difinas Esperanton kiel "majstroverkon de logiko kaj simpleco".

Julio

4-a de julio

• 4-a de julio 1921: en Varsovio mortas Antoni Grabowski.

11-a de julio

• 11-a de julio 2006: la germana urbo Herzberg am Harz oficiale alprenas la devizon "die Esperanto-Stadt/La Esperanto-urbo", laŭ decido de la urba konsilantaro. Rilatoj kun la pola ĝemelurbo Góra disvolviĝas nur per Esperanto, kaj la komunumo organizas ĉiujare plurajn okazaĵojn pri Esperanto kaj pri la esperantista kulturo.

20-a de julio

• 20-a de julio 1996: dum la 81-a Universala Kongreso de Esperanto aprobiĝas la Manifesto de Prago, per kiu la Esperanto-movado precizigas siajn celojn kaj konstatas la utilecon de Esperanto en pluraj fakoj.

25-a de julio

• 25-a de julio 1987: en Varsovio, en la Palaco de Scienco kaj Kulturo, malfermiĝas la 72-a Universala Kongreso, kiu festas la jubileon de Esperanto (ĉar la Unua libro eldoniĝis en 1887). Partopreno de 5986 kongresanoj igas ĝin la plej vasta Esperanto-renkontiĝo en historio.

26-a de julio

• 26-a de julio 1887: publikiĝas la unua gramatiko de Esperanto, la Unua libro. La verkinto, Ludwik Lejzer Zamenhof, elektas por si la plumnomon Doktoro Esperanto, el kio fontas la nomo de Esperanto.

31-a de julio

• 31-a de julio 1980: en Raŭmo (Finnio) publikiĝas la Manifesto de Raŭmo, kiu iniciatas raŭmismon. La subskribintoj pledas por ĝisdatigo de la oficialaj celoj de la Esperanto-movado, kiuj flankenlasu la malverŝajnan finan venkon kaj enfokusigu la praktikan utilecon de Esperanto.

Aŭgusto

1-a de aŭgusto

• 1-a de aŭgusto 1981: en Braziljo, la ĉefurbo de Brazilo, fermiĝas la 66-a Universala Kongreso de Esperanto, la unua kiu okazis en la suda duonglobo kaj la plej sukcesa, inter tiuj okazintaj ekster Eŭropo ĝis tiam.

4-a de aŭgusto

• 4-a de aŭgusto 1995: la belga esperantisto Germain Pirlot, eksa instruisto pri franca lingvo kaj historio, unue proponas la nomon "eŭro" por la eŭropunia monunuo. La eŭro oficiale alprenos sian nomon la 16-an de decembro 1995 en Madrido.

7-a de aŭgusto

• 7-a de aŭgusto 1905: en Bulonjo-ĉe-Maro, en Francio, malfermiĝas la 1-a Universala Kongreso de Esperanto. La iniciatinto mem de la lingvo, Ludwik Lejzer Zamenhof, partoprenas kiel kongresano.

9-a de aŭgusto

• 9-a de aŭgusto 1905: en Bulonjo-ĉe-Maro, en Francio, la anaro de la 1-a Universala Kongreso de Esperanto aprobas la gravan Deklaracion pri la Esenco de Esperantismo, kiu ekestigas la Esperanto-movadon.

12-a de aŭgusto

• 12-a de aŭgusto 1905: en Bulonjo-ĉe-Maro, en Francio, fermiĝas la 1-a Universala Kongreso de Esperanto. Sume partoprenis 688 Esperanto-parolantoj el 20 landoj.

14-a de aŭgusto

• 14-a de aŭgusto 1938: En la urbo Groet, en Nederlando, dum la Internacia Junulara Kunveno fondiĝas Tutmonda Junular-Organizo, antaŭulo de la nuntempa Tutmonda Esperantista Junulara Organizo. Ĝiaj celoj estis propagandi Esperanton, aranĝi internaciajn renkontiĝojn kaj labori pri Esperanto en lernejoj.

21-a de aŭgusto

• 21-a de aŭgusto 1914: la papo Pio la 10-a forpasas en Romo. Li estas nun sanktulo laŭ la katolika eklezio. Pro sia aktiva intereso al Esperanto kaj al katolika esperantismo, en 1951 li estis nomumita kiel la patrono de Esperanto, okaze de la tiujara kongreso de IKUE.

Septembro

1-a de septembro

• 1-a de septembro 1889: en la urbo Nurenbergo, en Germanio, eldoniĝas la unua numero de la revuo La Esperantisto, la unua Esperanto-gazeto en historio.

6-a de septembro

• 6-a de oktobro 1891: En Hungario naskiĝas Kálmán Kalocsay, esperantlingva poeto, tradukisto, kaj redaktoro kiu multe influis la evoluon de Esperanta literaturo kaj de la lingvo mem.

11-a de septembro

• 11-a de septembro 2006: en la urbo Dolaro, en Skotlando, mortas William Auld, unu el la ĉefaj Esperanto-verkistoj de la 20-a jarcento. Li naskiĝis en 1924 en Erith.

17-a de septembro

• 17-a de septembro 1179: en la urbo Bingen am Rhein, en Germanio, mortas Hildegard de Bingen, adorata kiel sanktulino de la katolika eklezio kaj konsiderata kiel la protektistino de esperantistoj, ĉar dum sia vivo ŝi kreis artefaritan lingvon ("ignota lingua").

26-a de septembro

• 26-a de septembro 2001: la Eŭropa Unio, kadre de la tiama Jaro de Multlingveco, ekestigas la Eŭropan Tagon de Lingvoj, kiu ekde tiam festatas ĉiujare ĉe Esperanto-grupoj tra la eŭropa kontinento per priaj prelegoj, debatoj kaj okazaĵoj.

Oktobro

Novembro

1-a de novembro

• 1-a de novembro 2009: en la urbo Wiesbaden, en Germanio, fondiĝas la politika partio UNU MONDO, tutmonda partio kiu aktivas per Esperanto por justa tutmondiĝo.

6-a de novembro

• 6-a de novembro 1924: William Auld, unu el la ĉefaj Esperanto-verkistoj de la 20-a jarcento, naskiĝas en Erith, en Britio. Li mortos en 2006 en la skota urbo Dolaro.

8-a de novembro

• 8-a de novembro 1985: la Plenumkomitato de Unesko akceptas la Rezolucion de Sofio, kiu kunfestas la centjariĝon de Esperanto, agnoskante ĝian progreson dum la pasintaj tri jardekoj, konsilante al neregistaraj organizaĵoj pristudi ĝian enkondukon kiel komunikilon, kaj rekomendante al sia Ĝenerala Direktoro plusekvi la evoluon de Esperanto-movado.

11-a de novembro

• 11-a de novembro 1946: naskiĝas Maŭro La Torre en Romo. Li mortis 2010.

14-a de novembro

• 14-a de novembro 1903: en la urbo Tours, en Francio, enpoŝtiĝas la unua numero de la katolika revuo Espero Katolika, la plej malnova Esperanto-gazeto daŭre aperanta hodiaŭ.

15-a de novembro

• 15-a de novembro 1993: la Plenumkomitato de Unesko akceptas la Rezolucion 27 C/DR.373, kiu postulas al sia Ĝenerala Direktoro konsideri la rezultojn akiritajn de Esperanto-movado kaj rekomendas al siaj membro-ŝtatoj raporti pri la rezultoj sekve al la Rezolucio de Sofio, akceptita en 1985.

Decembro

8-a de decembro

• 8-a de decembro 1954: la Plenumkomitato de Unesko donas al Universala Esperanto-Asocio la statuson, kiu tiam nomiĝis "konsultaj aranĝoj", kaj ekde 2012 havas la nomon "konsulta partnereco". Nuntempe, nur kelkcent neregistaraj organizaĵoj havas tian oficialan statuson ĉe Unesko.

10-a de decembro

• 10-a de decembro 1911: Alfred Hermann Fried, aŭstra esperantisto, verkinto de Esperanto-germana vortaro kaj de lernolibro de Esperanto en la germana lingvo, ricevas la Nobel-premion pri paco pro siaj beletraĵoj pri pacismo.
• 10-a de decembro 1954: Unesko akceptas la Rezolucion de Montevideo, kiu oficiale agnoskas la celsamecon inter Unesko kaj Esperanto-movado kaj laŭdas la ĝistiaman rolon de Esperanto kiel komunikilo inter popoloj.

15-a de decembro

• 15-a de decembro 1859: en Bjalistoko, en Polio (sed tiam en Prusio), naskiĝas Ludwik Lejzer Zamenhof, la iniciatinto de Esperanto. Li mortos en 1917. Nuntempe, oni ĉiujare festas tiun ĉi tagon sub la nomo Zamenhof-tago, aŭ Tago de la Esperanta kulturo.

21-a de decembro

• 21-a de decembro 2002: oficiale lanĉiĝas la retejo Lernu.net, grava retpaĝaro por lernado de Esperanto, fare de grupo de esperantistaj profesiuloj de la organizo Esperanto@Interreto (nun konata kiel E@I).

25-a de decembro

• 25-a de decembro 1994: la papo Johano Paŭlo la 2-a, dum la kristnaskaj bondeziroj en placo Sankta Petro, en Romo, unuafoje salutas la ĉeestantojn ankaŭ en Esperanto: "Dibenitan Kristnaskon kaj feliĉan novjaron!". Ekde tiam, esperantlingvaj bondeziroj iĝas kutimo de romkatolikaj papoj, okaze de Pasko kaj Kristnasko.