Meksikurbo
Meksikurbo (hispane, Ciudad de México), aŭ Meksiko, estas la ĉefurbo kaj la plej granda urbo de Meksiko kaj unu el la plej grandaj urboj de la tuta mondo. Antaŭ la alveno de la Hispanoj, Meksikurbo estis la ĉefurbo de la Aztekoj kaj nomiĝis Tenoĉtitlano. Antaŭe, ĝi estis parto de la Meksika Federacia Distrikto. Ekde januaro 2016, Meksikurbo estas la tridek-dua subŝtato de Meksiko.
Meksikurbo (Tenoĉtitlano) | |||
hispane México, angle Mexico City | |||
urbo | |||
Katedralo en Meksikurbo
| |||
|
|||
Oficiala nomo: Ciudad de México | |||
Moto: La Ciudad de los Palacios - Urbo de Palacoj | |||
Ŝtato | ![]() | ||
---|---|---|---|
Distrikto | Federacia Distrikto | ||
Historia regiono | Azteka imperio | ||
Valo | Valo de Meksiko | ||
Flughaveno | Aeroméxico | ||
Kvartaloj | 16
| ||
Memorindaĵoj | Kastelo de Ĉapultepeko, Baziliko de Gvadalupo | ||
Konstruaĵoj | Torre Latinoamericana, El Palacio de Hierro, Nacia muzeo de Arto | ||
Sekiĝanta lago | Lago Tekskoko | ||
Situo | Meksikurbo | ||
- alteco | 2 310 m s. m. | ||
- koordinatoj | 19° 26′ 00″ N 99° 08′ 00″ U / 19.43333 °N, 99.13333 °U (mapo) | ||
Plej alta punkto | |||
- alteco | 3 930 m s. m. | ||
Areo | 1,485 km² (148,5 ha) | ||
Loĝantaro | 8 851 080 (2010) | ||
Denseco | 5 960 323,23 loĝ./km² | ||
Nacia parko | Parko Cumbres del Ajusco | ||
Fondo | 1521 | ||
Horzono | MTZ (UTC-6) | ||
- somera tempo | MSTZ (UTC-5) | ||
Poŝtkodo | 00 - 16 | ||
Telefona antaŭkodo | (+52) 55 | ||
ISO 3166 | MX-DFE | ||
HDI | 0.915 Tre alta | ||
Loko de Monda heredaĵo de UNESCO | |||
Nomo | Historia centro de Meksikurbo | ||
Tipo de heredaĵo | kultura heredaĵo | ||
Jaro | 1987 (#11) | ||
Numero | 412 | ||
Regiono | Latina Ameriko | ||
Kriterioj | i, ii, iii, iv | ||
Amuzparko | Ses flagoj de Meksiko | ||
Vizitindaĵo | Popocatépetl | ||
![]() | |||
Retpaĝo: www.cdmx.gob.mx | |||
HistorioRedakti
Tenoĉtitlano, la antikva urbo, estis urbo sur insuleto en mezo de lago. Tamen, la urbo kreskiĝis sur la lago, kaj la akvo sekiĝis. Tenoĉtitlano jam estis granda urbo, kiam venis la Hispanoj.
Antaŭ 1972, Meksikurbo estis la ĉefurbo de la Federacia Distrikto, sed tiun jaron, administrativa reformo ŝanĝis ties statuson, fakte malaperigante ĝin. Ĝi estis dividita en kvar distriktojn (delegaciojn), kiuj aldoniĝis al la jam ekzistantaj 12 komunumoj de la subŝtato de Meksikurbo. Tiel, nun, Meksikurbo konsistas el 16 komunumoj. Kaj Meksikurbo, kiel politika kaj administrativa estaĵo, ne plu ekzistas.
Ĝis 1997, la urbestro estis nomumita de la prezidanto. Sed tiun jaron, leĝa reformo ebligis al la loĝantaro elekti sian urbestron. La unua elektita urbestro, nomata guberniestro, estis inĝeniero Cuauhtémoc Cárdenas, de la Partio de la Demokratia Revolucio (PRD). De tiam, ĉiuj guberniestroj estis membroj de la PRD (centro-maldekstra). La nuna guberniestro estas Marcelo Luis Ebrard Casaubon.
Meksikurbo havas la karakterizajn problemojn de la grandaj urboj: poluado, malsekureco, transporto, manko de akvo, k.t.p. sed ankaŭ la urbegajn karakterizajn malproblemojn: diverseco, pleneco, kulturo, konkuro, opcioj, k.t.p.
GeografioRedakti
Ĝi estas ene de la Baseno de Meksiko, nome arigo de kvar valoj en la centra parto de la teritorio de Meksiko.
KvartalojRedakti
- Zona Rosa (Rozkolora zono)
VizitindaĵojRedakti
- Palaco de Belartoj
- Torre Latinoamericana
- Nacia Muzeo de Antropologio
- Muzeo Frida Kahlo
- Universidad Nacional Autónoma de México
- Placo de la Tri Kulturoj
- Katedralo de Meksikurbo
- Estadio Azteca
En ĉirkaŭoRedakti
ĜemelurbojRedakti
- Ateno en Grekio
- Arequipa en Peruo
- Pekino en Ĉina Popola Respubliko
- Bejruto en Libano
- Berlino en Germanio
- Bogoto en Kolombio
- Bonaero en Argentino
- Kairo en Egiptio
- Karakaso en Venezuelo
- Chicago en Usono
- Ranchi en Barato
- Ciudad Juárez en Meksiko
- Cusco en Peruo
- Dolores Hidalgo en Meksiko
- Gvatemalurbo en Gvatemalo
- Houston en Usono
- Istanbulo en Turkio
- Kaliningrado en Rusio
- La Paz en Bolivio
- Limo en Peruo
- Lisbono en Portugalio
- Los-Anĝeleso en Usono
- Madrido en Hispanio
- Malmö en Svedio
- Manilo en Filipinoj
- Nagoja en Japanio
- Nikozio en Kipro
- Panamurbo en Panamo
- Parizo en Francio
- Rio-de-Ĵanejro en Brazilo
- Romo en Italio
- Santiago en Ĉilio
- San-Paŭlo en Brazilo
- San Jose en Usono
- Seulo en Sud-Koreio
- Stuttgart en Germanio
- Sidnejo en Aŭstralio
- Tel Aviv en Israelo
- La planita tempo por plenumi skriptojn pasis. Toronto en [[La planita tempo por plenumi skriptojn pasis.|La planita tempo por plenumi skriptojn pasis.]]
- La planita tempo por plenumi skriptojn pasis. Vaŝingtono en [[La planita tempo por plenumi skriptojn pasis.|La planita tempo por plenumi skriptojn pasis.]]
Meksikurbo en EsperantoRedakti
En la kvina kanto de la verko de Abel Montagut nome Poemo de Utnoa okazas asembleo de la Gobanoj (eksterteranoj). Tie oni akceptas, ke oni plikuraĝigu la malfortigitan Utnoan (nome la ĉefrolulo Noa) pere de la drogo anoŭdo. Inna malsupreniras kaj liveras ĝin al Noa. Je ties efiko aperas antaŭ li la poeto Valmikio kaj poste la japana pentristo Hokusajo kiuj montras al li laŭvice la enormajn atingojn de la estonta homaro, se li sukcesas savi ĝin, nome, unue en Azio, kaj poste venas la vico de Fidiaso, kaj poste Maria Sklodovska, kiuj montras al Utnoa la mirindaĵojn de Eŭropo. La venontaj ĉiĉeronoj estas ankaŭ laŭvice unue Akenatono kaj poste Sunĝata Kejta kiuj omaĝas la historian gravon de Afriko. En Ameriko estas unue Nezaŭhtezoma kaj poste Neil Armstrong la ĉiĉerono kiu vidigas la kulturajn atingojn de Meksikurbo:
|
Esperantistoj el MeksikurboRedakti
- Abraham Vega Acosta
- Alberto Gómez Cruz
- Alejandro Mejía
- Alicia Zepeda
- Ambrosio Vargas
- Ángel Luna Cárdenas
- Daniel Moreno Martínez
- Emilio Arias García
- Estela Gracia García
- Fidel Figueroa
- Francisco Azorín Izquierdo (hispano sed aktivis en Meksiko)
- Hugo González Monteverde (venezuelano sed aktivas en Meksiko)
- Jesús Amaya Topete tie mortis.
- Jesús Nájera Castaneira
- Jorge Luis Gutiérrez
- José Serrano López
- Juan de Oyarzábal
- Juan Jacobo Schmitter
- Julie Regal (usonanino sed aktivis en Meksiko)
- Leonora González
- Leonora Torres
- Manuel C. Rodríguez
- Mar Kardenas (Meksikanino sed loĝas en Kalifornio)
- Martin Schäffer (Germano sed aktivas en Meksiko)
- Vicente Valdés Bejarano (Naskiĝis en Meksikurbo)
Vidu ankaŭRedakti
NotojRedakti
- ↑ Abel Montagut, Poemo de Utnoa. Pro Esperanto. Vieno, 1993. ISBN 3-85182-007-X. 225 p., p. 129.
Eksteraj ligilojRedakti
- Retejo pri restoracioj, trinkejoj kaj noktejoj
- Aerfotoj
- Meksiko, turismaj informoj en esperanto enretigitaj de Alejandro Mejía