22-a de majo

majo 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

La 22-a de majo estas la 142-a tago de la jaro (la 143-a en superjaroj) laŭ la Gregoria kalendaro. 223 tagoj restas.

Je la 22-a de majo okazis, interalie:

Enhavo

EventojRedakti

- 334: Aleksandro la Granda komencis konkeri de Persion, baldaŭ venkante en la batalo de Graniko, en nord-okcidenta Anatolio
853: Arab-bizancaj militoj: ŝiparo de Bizanca imperio rabatakis Damieton, la egiptan urbon en la Nildelto
1054: En Quedlinburg okazis kunveno de pola kaj ĉeĥa princoj Kazimiro la Renoviganto kaj Břetislav la 1-a sub gvido de Henriko la 2-a dum kiu oni interkonsentis pri landlimoj
1176: La dua nesukcesinta atenco de asasinoj kontraŭ Saladino dum sieĝo de Azaz
1200: Subskribo de franca-angla pactraktato de Goulet (Malsupra Normandio)
1364: Reĝo de Pollando Kazimiro la Granda donis urborajton al Skawina
1455: Britio: Unua batalo de St Albans - interdinastaj militoj de rozoj komenciĝis
1526: En franca urbo Cognac fondiĝis katolika Sankta Ligo, direktita kontraŭ germana-romia imperiestro Karlo la 5-a
1614: Reĝo de Danio Kristiano la 4-a fondis urbon Kristianstad en hodiaŭa suda Svedio
1621: Nederlanda juristo, filozofo kaj diplomato Hugo Grotius fuĝis de la Kastelo Loevestein en kofro kun libroj
1629: Tridekjara milito: oni subskribis pactraktaton en Lubeko laŭ kiu Danio forlasis kontraŭhabsburgan koalicion
1762: Sepjara milito: en Hamburgo prusa-sveda pactraktato subskribiĝis
1762: En Romo oni malkovris la barokan fontanon Trevi - fare de la papo Klemento la 13-a
1768: Oceanio: la unuaj eŭropanoj alvenis kun ekspedicio de la franca admiralo Louis Antoine de Bougainville al la Pentecost-insulo, hodiaŭ en Vanuatuo
1808: Ĉeĥio: en ĉirkaŭaĵo de vilaĝo Stonařov apud Jihlava falis pluvo da meteorŝtonoj
1831: Novembra ribelo kontraŭ Rusia Imperio: venko de poloj en batalo de Nur (proksime al Ostrów Mazowiecka)
1848: Du monatojn post la revolucio en Germanio en la Kantakademio de Berlino kunvenis la prusa nacia asembleo
1856: Germana astronomo kaj pentristo Hermann Mayer Salomon Goldschmidt malkovris asteroidon Dafno
1900: Germanaj astronomoj Max Wolf kaj Friedrich Karl Arnold Schwassmann malkovris asteroidon Bruksalio
1909: Flago de Aŭstralio oficialiĝis
1911: En Parizo fondiĝis Internacia Cinologia Federacio
1911: En Lvovo kaj Kolomeo aperis la unuaj polaj skoltaj taĉmentoj, fonditaj interalie de Andrzej Małkowski - skoltismo iĝis la plej amamsa pola organizaĵo
1915: Kalifornio: erupcio de vulkano Monto Lassen en la Kaskada Montaro
1919: Pola-ukraina milito: ukraina armeo finis sieĝon de Lvovo pro ofensivo de Pola Militistaro de la Dua Pola Respubliko
1922: Konsiderata patro de nuntempa klimatizado usonano Willis Carrier montris agadon de nova malvarmigilo kun kunpremilo decentrokura
1923: Britio: la unua registaro de Stanley Baldwin ekfunkciis
1927: Ĉinio: apud Sinino okazis granda tertremo (magnitudo 8,3), kiu mortigis 200 000 homojn
1937: Granda teroro: En Kujbiŝev oni arestas marŝalon Miĥail Tuĥaĉevskij kun riproĉo de spionado kaj partopreno en kontraŭkomunisma organizaĵo
1939: Germanio (Joachim von Ribbentrop) kaj Italio (Galeazzo Ciano) subskribis en Berlin t.n. politik-armean ŝtalan pakton direktitan kontraŭ okcidentaj landoj
Dua mondmilito en Pollando kaj la mondo:
- 1940: Germanaj regopovoj likvidis en Poznań provizoran tendaron por poloj - de novembro 1939 trairis ĝin ĉ. 30 mil personoj; en Ĝenerala Gubernio oni komencis konfiski preĝejajn sonorilojn; Ter-Oficejo en Katowice decidis konfiski en Silezio polajn bienojn; Varsovio: ĉe str. Kredytowa ekfunkciis teatro "Komedia" per spektaklo de Roman Niewiarowicz - unusola pola aŭtoro, reĝisoro kaj aktoro, malkaŝe prezentita sin dum okupado, samtempe ĉefo de kontraŭspiona brigado de la Asocio de Armita Batalado
- Ĉefa komandantaro de germana militistaro anoncis decidon de Hitler, ke polaj militkaptitoj ricevu statuson de civilaj laboristoj ĝis fino de la milito
- 1941: Germana polico pamortigis en Mała Górka (proksime al Śrem) 25 polojn, revenĝe pro bruligo de germana bieno, de nekonataj farintoj; en Poznań fondiĝis germana Patria Asocio de Varto-Lando; gestapo trovis en Lodzo flugfolion "Kodekso de polo", kun indikoj kiel oni kondutu konsiderante okupaciajn regopovojn
- Nov-Jorko: malfermo de ekspozicio de karikaturoj de Arthur Szyk en Arta Galerio Knoedler's kaj solena vespero en International Institute honore al alveninta de Rio de Janeiro Julian Tuwim; Londono: dum gazetara konferenco armea generalo Władysław Sikorski informis pri alpreno al la pola korpuso en Kanado ĉeĥoslovakojn kaj ĉeĥoslovakdevenajn usonanojn, al kiu anonciĝas jugoslavianoj kaj grekoj;
- 1942: Germanaj policanoj kaj ĝendarmoj murdis dum dutaga masakrado en vilaĝo Tuchań (proksime al Pajęczno) 62 personojn, - parton de la loĝantoj forveturigis al sia koncentrejo en Zamość - en Stawek 6 judojn kaj en Korytyna (proksime al Hrubieszów) - 5 personojn; soldatoj de Wehrmacht pafmortigis en Parypse (apud Chełm) 8 personojn pro tio,ke ili ne indikis vilaĝanojn, kiuj helpis al sovetaj militkaptitoj kaj al judoj
- Meksiko deklaris militon kontraŭ la ŝtatoj de la Akso Berlino-Romo-Tokio
- 1943: Germana polico likvidis geton en Przemyślany (proksime al Lvovo), pafmortigante ĉ. 2 mil judojn; Volinia masakro: ukrainoj murdis en Aleksandrówka (proksime al Sarny) 20 polojn; soldato de Pola Enlanda Armeo Jan Kryst pafmortigis en varsovia restoracio Adria tri oficirojn de gestapo kaj du vundis - mem mortfalis
- 1944: Volinia masakro: taĉmento de Ukraina Ribela Armeo kun helpo de ukrainaj kamparanoj masakris 120-145 polajn vilaĝanojn de Bryńce Górne (estinta pola vojevodio Lvovo)
1947: Prezidento de Usono Harry Truman konfirmis la programon de eksterlanda politiko, laŭ kiu Usono devas helpi al landoj monacitaj de komunismo - la doktrino de Truman ekfunkciis
1948: Litova Soveta Socialisma Respubliko: Operaco Printempo komenciĝis, t.e. amasa dutaga deportado de la loĝantaro, kiu oficiale nur limiĝis al Arbaraj fratoj - laŭ sovetaj donitaĵoj ĝi ampleksis 39,7 mil homojn
1960: Granda Ĉilia Tertremo kun cunamo kaŭzis damaĝojn en Havajaj Insuloj, Japanio kaj Filipinoj
1971: Dum tertremo en la provinco de Bingol en Orienta Turkio pereis ĉ. mil personojn
1972: Sri-Lanko iĝis respubliko (samtempe ŝanĝis nomon el Cejlono)
1990: Unuiĝo de Jemeno el Jemena Araba Respubliko kaj Jemena Popola Demokratia Respubliko.
1992: Bosnio kaj Hercegovino, Kroatio kaj Slovenio aliĝis al Unuiĝintaj Nacioj
1992: Prezidentoj Lech Wałęsa kaj Boris Jelcin subskribis polan-rusan traktaton pri amikeco kaj najbara kunlaboro
1995: Kun unutaga pilgrimo al Pollando, de landlima Olomouc (Ĉeĥoslovakio), alvenis papo Johano Paŭlo la 2-a, celebris meson en Skoczów kaj partoprenis du mallongajn renkontojn kun kredantoj en Bielsko-Biała kaj Żywiec parolante pri konscienco
2000: Israelo retirigis armeon el suda Libano
2002: Malkovro de la Monumento al la Viktimoj de Komunismo en Prago
2004: Manmohan Singh iĝis ĉefministro de Barato (danke al gajnita parlamenta baloto kaj rezigno de Sonia Gandhi)
2004: Madrido: en la Katedralo de la Almudeno okazis nupto inter hispana tronheredonto Filipo de Burbono kaj Grekio kaj ĵurnalistino Letizia Ortiz
2005: Nambaryn Enĥbajar fariĝis prezidento de Mongolio
2010: 158 pereis kaj 8 vundiĝis en katastrofo de Boeing 737 de brata flugkompanio Air India en Mangaloro
2011: Misurio: pro trapaso de tornado super Joplin mortis 161 personoj kaj ĉ. 900 vundiĝis
2014: 43 personoj (en tio 4 atakantoj) pereis kaj pli ol 90 vundiĝis dum atako kun eksplodaĵoj ĵetataj de du aŭtomobiloj en la bazaron en Urumĉio, la ĉefurbo de loĝata ĉefe de ujguroj aŭtonoma regiono Ŝinĝjango en la okcidenta Ĉinio
2017: Incidento por terorista bombo en Manchester Arena post koncerto de Ariana Grande

NaskiĝojRedakti

1772: Ram Mohan Roy, barata verkisto, publicisto, socia kaj religia reformisto, poligloto, spertulo pri religioj, fondinto de monoteisma komunumo de la disĉiploj de Brahmo (m. 1833)
1783: William Sturgeon, angla fizikisto kaj inventisto elektromagneto kaj uzebla elektromotoro (m. 1850)
1796: Károly Hodor, hungara reĝa juĝisto kaj historiisto (m. 1881)
1807: Károly Brocky, hungara pentristo vivanta en Anglio (m. 1855)
1808: Gérard de Nerval, franca poeto, eseisto, teatra kritikisto, tradukisto, framasono (m. 1855)
1813: Richard Wagner, germana komponisto, dirigento, teoriisto de la romantisma muziko, konata aŭtoro de la operoj Lohengrin, Tristano kaj Izoldo, Parsifalo aŭ La ringo de la Nibelungo (m. 1883)
1841: Catulle Mendès, franca poeto kaj dramaturgo portugal-juddevena, reprezentanto de la parnasa skolo (m. 1909)
1844: Mary Cassatt, usona artistino vivanta en Francio (m. 1926)
1856: François Gonnessiat, franca astronomo, direktoro de la observatorio en Kito (m. 1934)
1859: Kavaliro Arthur Conan Doyle, skota verkisto, framasonisto, spiritisto, kuracisto, kies ĉefa romanheroo estas fikciula detektivo Sherlock Holmes; esperantigata de pluraj tradukistoj kaj legebla rete (m. 1930)
1874: Daniel François Malan, ĉefministro de Sudafriko, teologo, pioniro de la afrikanera naciismo, defendanto de la afrikansa lingvo (m. 1959)
1881: Antoni Józef Śmieszek, pola lingvisto kaj egiptologo esploranta la alfabeton de Sinajo (m. 1943)
1884: Mary Cassatt, usona impresionisma pentristino kaj grafikistino (m. 1926)
1884: József Willer, rumania hungara politikisto, redaktoro, muzikisto (m. 1972)
1885: Giacomo Matteotti, itala socialista politikisto, kontraŭfaŝisma aktivulo, aŭtoro de la libro Senmaskigitaj faŝistoj. La jaro de faŝisma dominado, murdita (m. 1924)
1891: Johannes R. Becher, germana komunista politikisto kaj poeto verkanta laŭ ekspresionisma stilo, aŭtoro de la vortoj de GDR-a himno (m. 1958)
1897: Robert Neumann, aŭstra verkisto elmigrinta al Britio kaj poste vivanta en Svisio (m. 1975)
1901: Lajos Puskás, rumanihungara historiisto, pedagogia verkisto, tradukisto, patro de Attila Puskás (m. 1982)
1904: Uno Lamm, sveda elektroinĝeniero kaj inventisto, nomata "patro de altpotenca rekta kurento", liberala kontraŭkomunisto (m. 1989)
1904: Dezső Diószegi, rumnania hungara teknika oficisto kaj poeto (m. ?)
1907: Kavaliro Laurence Olivier, brita aktoro kaj reĝisoro (m. 1989)
1907: Hergé, belga kreinto de bildstriaj gazetoj (m. 1983)
1914: Sun Ra, usona avangarda ĵazmuzikisto, poeto kaj filozofo (m. 1993)
1919: Paul Vanden Boeynants, valona politikisto, ĉefministro de Belgio (m. 2001)
1924: Charles Aznavour, franca kantisto kaj kantverkisto armendevena, ambasadoro de Armenio en Svislando
1924: László Darkó, rumania hungara pentristo, restarigisto (m. 1970)
1925: Lídia Fülöp, hungara verkistino kaj poetino vivanta en Lugoj
1927: George A. Olah, usona Nobelpremiita kemiisto hungar-juddevena esploranta metanolon kiel alternativan fontenergion
1927: Jenő Módy, rumania hungara kuracisto, biokemiiisto (m. 1999)
1930: Harvey Milk, usona politikisto juddevena, konata de biografia filmo Milk, murdita (m. 1978)
1932: Tavo Burat, itala ĵurnalisto, verkisto, poeto, ekologo kaj politikisto protektanta lingvoinsulon de la piemonta lingvo
1936: Magda Zalán, hungara ĵurnalistino, verkistino kaj tradukistino
1937: Facundo Cabral, argentina kantisto kaj kantaŭtoro, murdita (m. 2011)
1937: Katalin Nagy, rumania hungara operkantistino (mezosoprano), filino de Borbála Nagy
1941: Caitlín Maude, irlandlingva poetino kaj kantistino (m. 1982)
1942: Theodore Kaczynski, usona matematikisto poldevena kaj teroristo kun alta intelekta kvociento
1942: Alpár Nagy, rumania hungara etnografo, lokhistoriisto
1946: George Best, nord-irlanda futbalisto ludinta en Manchester United (m. 2005)
1946: Ljudmila Ĵuravljova, soveta kaj ukraina astronomino, laborantino en la Krimea astrofizika observatorio, malkovrinta pli ol 200 asteroidojn
1949: Imre Pászka, hungara sociologo, universitata profesoro
1959: Steven Morrissey, brita kantisto, antaŭulo de la sendependa roko
1965: Árpád P. Buzogány, rumania hungara verkisto, poeto.
1970: Naomi Campbell, brita fotomodelino kaj aktorino jamajkdevena
1974: Tamás Marosán, rumania hungara verkisto, humuristo, redaktoro, eldonisto
1974: Arsenij Jacenjuk, ukraina politikisto, estinta ministro de la Aŭtonoma Respubliko Krimeo, ekonomikisto, entreprenisto kaj ĉefministro
1975: Endre Farkas Wellmann, rumania hungara verkisto, poeto
1979: Maggie Q, usona aktorino vjetnam-irlanddevena
1981: Bassel Ĥartabil, palestina-siria libera programisto
1987: Novak Đoković, serba tenisludisto, partopreninta finalojn de la ATP-Mondturneo